Xenolit

Rencana ini mengenai istilah geologi. Untuk kegunaan lain, sila lihat Xenolit (nyahkekaburan).

Xenolit gabroik di dalam granit; Sierra Nevada timur, Rock Creek Canyon, California.

Luluhawa olivin terhadap idingsit di dalam xenolit mantel.

Xenolit (Bahasa Yunani Kuno: [] Error: {{Lang}}: tiada teks (bantuan), batu asing) ialah satu serpihan batu yang menjadi tersampul di dalam batu lebih besar semasa perkembangan dan pengerasan kemudiannya. Dalam geologi, istilah xenolit hampir digunakan secara eksklusif untuk memerihalkan rangkuman di dalam batu igneus semasa peletakan dan peletusan magma. Xenolit mungkin ditelan di sepanjang pinggir kebuk magma, dikoyakkan longgar daripada dinding konduit lava meletus atau diatrem meletup atau diambil di sepanjang dasar lava mengalir di atas permukaan Bumi. Xenohablur atau xenokris ialah hablur asing individual yang termasuk dalam suatu jasad igneus. Contoh xenohablur ialah hablur kuarza di dalam lava dan intan kurang silika di dalam diatrem kimberlit.

Sungguhpun istilah xenolit paling biasa berkaitan dengan rangkuman igneus, suatu takrifan luas boleh menyertakan serpihan batu yang telah menjadi terlindung di dalam batuan enap. Xenolit kadang-kadang dijumpai di dalam meteorit terpulih.

Untuk dianggap sebagai xenolit sebenar, batuan yang termasuk mesti berbeza sehingga boleh dikenal pasti daripada batuan yang di dalamnya xenolit berkembang; batu termasuk daripada jenis serupa dipanggil autolit atau rangkuman kognat.

Xenolit dan xenohablur menyediakan maklumat penting tentang komposisinya bagi mantel yang tidak tercapai. Basalt, kimberlit, lamproit, dan lamprofir, yang mempunyai sumbernya di dalam mantel atas, kerap mengandungi serpihan dan hablur yang dianggap sebagai sebahagian daripada mineralogi mantel punca. Xenolit dunit, peridotit dan lherzolit spinel dalam aliran lava basaltik ialah satu contoh. Kimberlit mengandungi, sebagai tambahan kepada xenohablur intan, serpihan lherzolit daripada komposisi berubah-ubah. Galian pembawa aluminium daripada serpihan ini menyediakan petunjukan kepada kedalaman asal usul. Plagioklas kalsik adalah stabil kepada kedalaman 25 km. Di antara 25 km dengan kira-kira 60 km, spinel ialah fasa aluminium stabil. Pada kedalaman melebihi 60 km, garnet tumpat menjadi galian pembawa aluminium. Sesetengah kimberlit mengandungi xenolit eklogit, yang dianggap sebagai hasil metamorfosis tekanan tinggi daripada kerak basalt lautan, sebaik menuruni mantel di sepanjang zon benam (Blatt, 1996).

Rangkuman skala besar bagi stratum batuan asing di pinggir rejahan igneus dipanggil pending bumbung.

Contoh

• 
  Xenolit di dalam granodiorit dari Alta Stock, Little Cottonwood Canyon, Utah
• 
  Xenolith besar dan agak luar biasa bagi batu pasir (mungkin dari Albee Fm.) di dalam Fairlee Pluton di Vermont
• 
  Xenolith mantel peridotit (hijau) di dalam suatu bom volkano (gelap) dari Vulkan-Eifel, Jerman. Syiling satu euro untuk skala.
• 
  Xenolit peridotit terluluhawa kuning bulat dalam aliran lava nefelinit. Kaiserstuhl, Jerman barat daya
• 
  Xenolit besar dari Baltimore Gneiss di Guilford Quartz Monzonite di dinding Kuari Waltersville lama, Granite, Maryland (kira-kira 1895)

Rujukan

• Blatt, Harvey, dan Robert J. Tracy (1996). Petrology (ed. ke-2). W. H. Freeman. ISBN 0-7167-2438-3.
• Nixon, Peter H. (1987). Mantle Xenoliths. J. Wiley & Sons. ISBN 0-471-91209-3.