Bersirih
Bersirih ,menginang atau Mengunyah pinang ialah amalan di mana buah pinang dikunyah bersama kapur sirih dan daun sirih untuk mendapatkan kesan perangsang dan narkotik. Amalan ini meluas di Asia Tenggara (termasuk orang Melayu), Mikronesia, Melanesia Kepulauan, dan Asia Selatan. [1][2][3] Ia juga telah diperkenalkan ke kawasan Karibia pada zaman penjajahan.[4][5]
Penyediaan yang menggabungkan buah pinang, kapur sirih, dan daun sirih (Piper betle) dikenali sebagai sirih pinang (juga dipanggil paan atau pan di Asia Selatan), tetapi komposisi campuran ini berbeza mengikut geografi.[6]Ia kadangkala boleh mengandungi bahan lain untuk menambah perisa dan menyegarkan nafas, seperti kelapa, kurma, gula, mentol, saffron, bunga cengkih, jintan manis, buah pelaga, dan banyak lagi. Buah pinang juga boleh digantikan dengan tembakau atau dikunyah bersama, dan daun sirih boleh dikecualikan. Di Papua Barat, daun sirih boleh digantikan dengan batang dan jambak bunga tumbuhan Piper betle.Campuran ini tidak ditelan tetapi diludah keluar selepas dikunyah. Pengunyahan dalam jangka masa panjang boleh menyebabkan kesan merah kekal pada gigi. Ludah hasil daripada mengunyah buah pinang, yang turut menghasilkan kesan merah, sering dianggap tidak bersih dan mencacatkan pemandangan di kemudahan awam di sesetengah negara..[4][7][8]
Mengunyah buah pinang adalah ketagihan dan menyebabkan kesan buruk terhadap kesihatan, terutamanya kanser mulut dan esofagus, serta penyakit kardiovaskular. Apabila dikunyah bersama tembakau tambahan dalam penyediaannya (seperti dalam gutka), risikonya menjadi lebih tinggi, khususnya untuk kanser mulut dan orofarinks. Apabila dicampur dengan tembakau, ia juga meningkatkan risiko penyakit arteri koronari yang membawa maut, strok yang membawa maut, serta kesan buruk terhadap pembiakan termasuk Lahir mati, kelahiran pramatang, dan bayi kurang berat lahir.[9]
Amalan mengunyah buah pinang berasal dari Asia Tenggara, di mana tumbuhan-tumbuhan yang digunakan adalah tumbuhan asli rantau tersebut. Bukti tertua mengenai amalan ini ditemui di sebuah tapak perkuburan di Gua Duyong, Filipina – kawasan yang merupakan habitat semula jadi pokok pinang – yang bertarikh sekitar 4,630±250 tahun dahulu (BP). Penyebarannya berkait rapat dengan perluasan Neolitik oleh masyarakat Austronesia.
Amalan ini tersebar ke rantau Indo-Pasifik sejak zaman prasejarah, mencapai Mikronesia sekitar 3,500 hingga 3,000 tahun dahulu, Oceania Berhampiran sekitar 3,400 hingga 3,000 tahun dahulu; India Selatan dan Sri Lanka sekitar 3,500 tahun dahulu; Tanah Besar Asia Tenggara sekitar 3,000 hingga 2,500 tahun dahulu; India Utara sekitar 1,500 tahun dahulu; dan Madagaskar sekitar 600 tahun dahulu. Dari India, ia tersebar ke arah barat hingga ke Parsi dan kawasan Mediterranean. Ia wujud dalam budaya Lapita, berdasarkan tinggalan arkeologi yang bertarikh antara 3,600 hingga 2,500 tahun dahulu, namun tidak dibawa ke wilayah Polinesia.[10]
Budaya
[sunting | sunting sumber]Salah satu catatan terawal secara langsung tentang amalan mengunyah buah pinang oleh penulis Barat datang daripada Ibn Battuta. Beliau menggambarkan amalan ini seperti berikut:
Pokok sirih ditanam dengan cara yang sama seperti pokok anggur; ... Pokok sirih tidak berbuah dan ditanam hanya untuk daunnya sahaja ... Cara penggunaannya ialah sebelum memakannya, seseorang akan mengambil buah pinang; buah ini seakan buah pala tetapi dihancurkan menjadi ketulan kecil, dan diletakkan ke dalam mulut untuk dikunyah. Kemudian dia mengambil daun sirih, meletakkan sedikit kapur di atasnya, dan mengunyahnya bersama sirih tersebut.
Salah satu gambaran awal dari Eropah mengenai amalan mengunyah sirih datang daripada Ekspedisi Magellan ke Filipina pada tahun 1521. Antonio Pigafetta mencatatkan amalan mengunyah buah pinang dalam kalangan penduduk asal Kesultanan Butuan.[11]:146
Orang-orang di situ sentiasa mengunyah sejenis buah yang mereka panggil "areca", dan ia menyerupai buah pir. Mereka membelah buah itu kepada empat bahagian, kemudian membalutnya dengan daun pokok mereka [sic] yang dipanggil "betre". Daun itu menyerupai daun pokok mulberi. Mereka mencampurkannya dengan sedikit kapur, dan selepas dikunyah dengan sempurna, mereka akan meludahkannya. Ia menjadikan mulut sangat merah. Semua orang di kawasan dunia itu mengamalkannya, kerana ia sangat menyejukkan hati, dan jika mereka berhenti mengamalkannya, mereka akan mati.
— Antonio Pigafetta, Relazione del primo viaggio intorno al mondo (1521)
Amalan mengunyah sirih pinang merupakan aktiviti budaya yang penting dan popular di banyak negara Asia dan Oceania, termasuk India, Bangladesh,Myanmar, Kemboja, Kepulauan Solomon, Thailand, Filipina, Laos,Indonesia dan Vietnam. Mengunyah sirih dahulunya adalah amalan biasa di Malaysia, namun amalan ini telah lama pupus.[12]
Kit sirih pinang (tepak sirih) yang diperbuat daripada perak dan logam berharga lain, pernah menjadi sebahagian daripada alat kebesaran diraja dan dijadikan hadiah perkahwinan, kini menjadi barangan koleksi. Satu set tepak sirih turut dipaparkan pada syiling 20 sen Malaysia siri 1989–2012.
Kemboja, Laos dan Thailand
[sunting | sunting sumber]Amalan mengunyah sirih pinang merupakan sebahagian daripada budaya di Kemboja, Laos dan Thailand. Penanaman pokok pinang dan daun sirih adalah perkara biasa di kawasan luar bandar negara-negara ini, kerana ia merupakan tanaman tunai tradisional, dan peralatan yang digunakan untuk penyediaannya sering dianggap bernilai tinggi.
Kini, ramai golongan muda telah meninggalkan amalan ini, terutamanya di kawasan bandar. Namun begitu, ramai juga — terutamanya dalam kalangan orang tua — masih mengekalkan tradisi ini.
.jpg)
Bangladesh
[sunting | sunting sumber]Amalan mengunyah sirih pinang, atau lebih dikenali sebagai paan, merupakan tradisi yang telah lama berakar dalam budaya masyarakat Bangladesh. Walaupun ia dianggap sebagai sebahagian daripada warisan budaya dan ritual sosial, kesan negatif terhadap kesihatan dan persekitaran semakin menjadi kebimbangan.
Salah satu kesan paling ketara ialah ketagihan. Paan sering dikunyah oleh semua lapisan masyarakat, dari golongan muda hingga warga emas. Ia menjadi seperti "gula-gula getah" tradisional yang sukar ditinggalkan. Kebiasaan ini berbahaya kerana bahan utama seperti buah pinang, kapur (kalsium hidroksida), dan pelbagai rempah boleh menyebabkan kerengsaan mulut dan penghakisan gusi. Dalam sesetengah kes, tembakau turut dicampurkan, sekaligus meningkatkan risiko kanser mulut, kerongkong dan penyakit kardiovaskular.
Dari sudut kesihatan awam, amalan meludah selepas mengunyah paan menjadi masalah kebersihan yang serius. Ludah berwarna merah yang dihasilkan mencemarkan kawasan awam, mencacatkan pemandangan dan menyumbang kepada persepsi negatif terhadap kebersihan persekitaran bandar.
Walaupun industri paan menjadi sumber pendapatan bagi sesetengah petani dan usahawan, penekanan terhadap varieti cepat tumbuh dan menguntungkan telah menyebabkan kepupusan varieti berkualiti tinggi seperti Kafuri paan yang dahulu terkenal dan dieksport. Ini menunjukkan bahawa perkembangan industri ini juga memberi kesan negatif kepada kepelbagaian biologi dan warisan pertanian tempatan.
Tambahan pula, walaupun pelbagai jenis paan baharu yang dikomersialkan muncul di pasaran, termasuk yang dilabel sebagai “premium” atau “untuk pesakit diabetes”, semuanya masih mengekalkan asas yang sama — menggalakkan tabiat yang boleh mendatangkan kemudaratan kesihatan dalam jangka panjang.
Kesimpulannya, walaupun paan mempunyai nilai tradisi dalam masyarakat Bangladesh, kesan negatifnya terhadap kesihatan individu, kebersihan awam, dan pemuliharaan budaya menjadikannya satu amalan yang patut dinilai semula. Pendidikan kesihatan awam dan penggubalan dasar perlu dilaksanakan untuk mengurangkan kebergantungan terhadap amalan ini demi kesejahteraan generasi akan datang.
India
[sunting | sunting sumber]Di India, amalan mengunyah paan (sirih pinang) merupakan sebahagian daripada tradisi budaya yang kaya dan penuh simbolik. Dalam naskhah masakan abad ke-16, Nimatnama-i Nasiruddin-Shahi, terdapat gambaran tentang Sultan Ghiyas-ud-din Khalji dari Mandu (1469–1500) yang menyaksikan bagaimana daun sirih yang lembut dan berkualiti tinggi disusun rapi, disiram dengan air mawar dan ditambah dengan saffron. Paan yang dihias secara teliti ini turut mengandungi rempah wangi, pes bunga ros dan buah pinang cincang.
Di India Selatan dan kawasan sekitarnya, menjadi kebiasaan untuk menghadiahkan dua helai daun sirih, buah pinang (sama ada sebiji atau dihiris) dan kelapa kepada tetamu pada acara-acara yang dianggap mulia. Malah pada hari biasa, seorang wanita berkahwin yang berkunjung ke rumah lazimnya akan diberikan daun sirih, pinang, kelapa atau buah-buahan bersama seutas bunga. Amalan ini dikenali sebagai thamboolam, dan paan dianggap simbol kemakmuran dalam tradisi India serta menjadi sebahagian daripada banyak ritual keagamaan dan sosial.
Daun sirih untuk paan dihasilkan di pelbagai negeri India seperti Bengal Barat, Bihar, Assam, Andhra Pradesh, dan Uttar Pradesh. Di Bengal Barat, dua jenis daun sirih terkenal ialah "Bangla Patta" (Daun Tempatan) dan "Mitha Patta" (Daun Manis), masing-masing ditanam di daerah seperti Dinajpur, Malda, Jalpaiguri, Nadia, Midnapur dan South 24 Parganas.
Di India Utara, penggubah paan yang mahir dikenali sebagai paanwala, dan mereka memainkan peranan penting dalam mengekalkan tradisi ini. Di Maharashtra, paan juga menjadi sebahagian daripada kesusasteraan dan seni, antaranya melalui karya pelawak terkenal P. L. Deshpande yang pernah membacakan ceritanya tentang paanwala di televisyen pada tahun 1980-an.
Pasaran paan masala di India juga menunjukkan perkembangan positif. Menurut laporan StraitsResearch, pasaran ini dijangka mencapai USD 10,365 juta menjelang tahun 2026 dengan kadar pertumbuhan tahunan sebanyak 10.4% antara 2019 hingga 2026. Pertumbuhan ini dipacu oleh peralihan pengguna dari produk tembakau kepada paan masala, iklan yang agresif serta pembungkusan yang menarik dan mudah.
Secara keseluruhan, amalan paan di India bukan sahaja mencerminkan kekayaan budaya dan tradisi, malah memberi impak positif kepada ekonomi dan industri tempatan melalui pertanian, perniagaan kecil dan pasaran pengguna yang terus berkembang.
-
bekas Pan in Kolkata, India. -
Paan (daun sirih) dihidangkan dengan kepingan perak di Sarnath berhampiran Varanasi, India. -
Pan India Selatan -
Paan dan berbentuk merak. Berasal dari India, ia kini disimpan di sebuah muzium di Britain.
_being_served_with_silver_foil,_India.jpg)
Indonesia dan Malaysia
[sunting | sunting sumber]Bersirih, nyirih, atau menginang ialah tradisi sejarah Melayu-Nusantara yang melibatkan amalan mengunyah bahan seperti buah pinang, daun sirih, gambir, tembakau, cengkih dan kapur.
Di Kepulauan Melayu, amalan menginang atau mengunyah sirih pinang menjadi aktiviti yang dihormati dalam tradisi tempatan, dan sering dilakukan secara adat untuk menghormati tetamu. Satu set lengkap dan terperinci untuk penyediaan sirih pinang dikenali sebagai tepak, puan, pekinangan, atau cerana.
-
Seorang wanita Jawa sedang menyediakan daun sirih, sekitar tahun 1880. -
Cerana Bali atau bekas sirih pinang.
Myanmar
[sunting | sunting sumber]Kwun-ya (ကွမ်းယာ [kóːn.jà]) ialah istilah untuk sirih pinang di Myanmar (dahulunya Burma), di mana gabungan yang paling biasa untuk dikunyah terdiri daripada daun sirih (Piper betel), buah pinang (Areca catechu), kapur (kalsium hidroksida), dan beberapa jenis rempah. Ramai juga pengunyah sirih di Myanmar yang menambah tembakau dalam campuran mereka.
Amalan mengunyah sirih mempunyai sejarah yang sangat panjang di Burma — ia telah diamalkan sejak sebelum wujudnya catatan sejarah. Sehingga tahun 1960-an, amalan ini digemari oleh lelaki dan wanita, dan hampir setiap rumah mempunyai kotak khas sirih pinang yang diperbuat daripada barangan lakuer, dipanggil kun-it (ကွမ်းအစ်). Kotak ini biasanya ditawarkan kepada tetamu bersama cerut tempatan untuk dihisap dan teh hijau untuk diminum.
Daun sirih disimpan di bahagian bawah kotak, yang bentuknya menyerupai kotak topi kecil. Bahagian atasnya mempunyai dulang yang memuatkan tin-tin kecil — sering kali diperbuat daripada perak dalam rumah orang berada — yang mengandungi bahan-bahan lain seperti buah pinang, kapur, cutch, biji adas, dan pemotong buah pinang.
Kepercayaan
[sunting | sunting sumber]Kerana asal-usul tradisi ini dengan persemahan nenek moyang, pengunyahan sirih sering disertakan pantang larang yang dipercayai mengelakkan lemahnya semangat menjejaskan keperibadian diri menjadi tidak tentu fikirannya.[3]
Risiko kesihatan
[sunting | sunting sumber]Kajian dilakukan Agensi Penyelidikan Barah Antarabangsa dan Pertubuhan Kesihatan Sedunia mendapati bahawa amalan bersirih secara berterusan mampu mendatangkan bahaya barah mulut[13][14][15] yang berlanjutan dari fibrosis submukus oral terutamanya dari pengunyahan buah pinang;[16] risiko barah mulut diperhatikan dalam orang diselidik bertambah 8.4 kali tanpa tembakau, risiko barah bertambah 9.9 kali dengan tambahan tembakau.[17]
Lihat juga
[sunting | sunting sumber]- Tepak sirih, kelengkapan sirih pinang
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ "Tradisi Bersirih". Warisan Budaya Takbenda Indonesia. Direktorat Warisan dan Diplomasi Budaya Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan Republik Indonesia. 2018. Dicapai pada 28 Jun 2021.
- ^ "Bersirih dan Adat". Sirih Pinang. Perpustakaan Negara Malaysia. 1999. Dicapai pada 28 Jun 2021.
- ^ a b Wan Faizah Wan Yusoff (12–13 Oktober 2014), "Nilai dan simbolisme sirih dalam budaya serta perubatan tradisional masyarakat Melayu dan India", 4th International Conference on Local Knowledge, Kuching, Sarawak, Malaysia: Universiti Sains MalaysiaCS1 maint: date and year (link)
- ^ a b IARC Working Group. Betel-quid and areca-nut chewing and some areca-nut-derived Nitrosamines (PDF). The World Health Organization. ISBN 9789283215851. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 29 March 2018. Dicapai pada 13 October 2011.
- ^ Song, Han; Wan, Yi; Xu, Yong-Yong (2013). "Betel Quid Chewing Without Tobacco – A Meta-analysis of Carcinogenic and Precarcinogenic Effects". Asia-Pac J Public Health. 27 (2): NP47–NP57. doi:10.1177/1010539513486921. PMID 23666841. S2CID 21395319.
- ^ Cirillo, Nicola; Duong, Peter Hung; Er, Wee Teng; Do, Casey Thao Nhi; De Silva, Manikkuwadura Eranda Harshan; Dong, Yining; Cheong, Sok Ching; Sari, Elizabeth Fitriana; McCullough, Michael J.; Zhang, Pangzhen; Prime, Stephen S. (2022-05-02). "Are There Betel Quid Mixtures Less Harmful than Others? A Scoping Review of the Association between Different Betel Quid Ingredients and the Risk of Oral Submucous Fibrosis". Biomolecules. 12 (5): 664. doi:10.3390/biom12050664. ISSN 2218-273X. PMC 9138976 Check
|pmc=value (bantuan). PMID 35625592 Check|pmid=value (bantuan). - ^ Price, Blair (2012). "Betel nut: underground economies" Diarkibkan 22 Oktober 2016 di Wayback Machine. PNGIndustryNews.net.
- ^ Risks of Betel Quid & Tobacco Use (PDF). Public Health Law Center, Tobacco Control Legal Consortium. July 2017. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 9 May 2022. Dicapai pada 28 April 2022.
- ^ Vidyasagaran, A. L.; Siddiqi, K.; Kanaan, M. (2016). "Use of smokeless tobacco and risk of cardiovascular disease: A systematic review and meta-analysis" (PDF). European Journal of Preventive Cardiology. 23 (18): 1970–1981. doi:10.1177/2047487316654026. ISSN 2047-4873. PMID 27256827. S2CID 206820997.
- ^ Zumbroich, Thomas J. (2007–2008). "The origin and diffusion of betel chewing: a synthesis of evidence from South Asia, Southeast Asia and beyond". eJournal of Indian Medicine. 1: 87–140. Diarkibkan daripada yang asal pada 23 March 2019. Dicapai pada 22 January 2019.
- ^ Nowell, C. E. (1962). "Antonio Pigafetta's account". Magellan's Voyage Around the World. Evanston: Northwestern University Press. hdl:2027/mdp.39015008001532. OCLC 347382.
- ^ "Tepak sirih – © 2023 BADAN WARISAN MALAYSIA. All rights reserved". 5 July 2017. Diarkibkan daripada yang asal pada 2 November 2023. Dicapai pada 22 October 2023.
- ^ WHO Report on the Global Tobacco Epidemic, 2008: the MPOWER package (PDF). Geneva: World Health Organization. 2008. ISBN 978-92-4-159628-2.
- ^ Warnakulasuriya, S.; Trivedy, C; Peters, TJ (2002). "Areca nut use: An independent risk factor for oral cancer". BMJ. 324 (7341): 799–800. doi:10.1136/bmj.324.7341.799. PMC 1122751. PMID 11934759.
- ^ Dave, Bhavana J.; Trivedi, Amit H.; Adhvatyu, Siddharth G. (1992). "Role of areca nut consumption in the cause of oral cancers. A cytogenetic assessment". Cancer. 70 (5): 1017–23. doi:10.1002/1097-0142(19920901)70:5<1017::AID-CNCR2820700502>3.0.CO;2-#. PMID 1515978.
- ^ Ray JG, Chatterjee R, Chaudhuri K (2019). "Oral submucous fibrosis: A global challenge. Rising incidence, risk factors, management, and research priorities". Periodontology 2000. 80 (1): 200–212. doi:10.1111/prd.12277. PMID 31090137.
- ^ Merchant, Anwar; Husain, Syed S. M.; Hosain, Mervyn; Fikree, Fariyal F.; Pitiphat, Waranuch; Siddiqui, Amna Rehana; Hayder, Syed J.; Haider, Syed M.; Ikram, Mubashir; Chuang, Sung-Kiang; Saeed, Shaikh A. (2000). "Paan without tobacco: An independent risk factor for oral cancer". International Journal of Cancer. 86 (1): 128–31. doi:10.1002/(SICI)1097-0215(20000401)86:1<128::AID-IJC20>3.0.CO;2-M. PMID 10728606.