Pergi ke kandungan

Debukalisasi

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Debukalisasi ialah suatu proses perubahan bunyi, yang mana suatu bunyi konsonan kehilangan tempat artikulasi asalnya, lalu menjadi konsonan glotis, seperti bunyi [h] dan [ʔ]. Perkataan debukalisasi dipinjam daripada Bahasa Inggeris debuccalisation, yang dirujuk sebagai penghilangan titik artikulasi dalam mulut, lalu menempatkan artikulasi di tenggorokan (glotis). Perkataan bucca pula berasal dari bahasa Latin, membawa maksud "pipi".[1][2]

Contoh-contoh debukalisasi

[sunting | sunting sumber]

Hentian glotis

[sunting | sunting sumber]

Bahasa Arab

[sunting | sunting sumber]

Bunyi /q/ terdebukalisasi menjadi /ʔ/ dalam beberapa loghat Arab, seperti dialek Mesir utara, Lubnan, Syria barat, serta Palestin di kawasan bandar. Terdapat juga sebahagian daripada penutur bahasa Arab Jordan (terutamanya penutur wanita).[3] Bahasa Malta, yang pada asalnya merupakan salah satu dialek Arab, juga mempunyai ciri ini.

Bahasa-bahasa Indo-Eropah

[sunting | sunting sumber]
Bahasa Inggeris Britain dan Amerika
[sunting | sunting sumber]

Kebanyakan penutur bahasa Inggeris di England dan ramai daripada penutur bahasa Inggeris Amerika mendebukalisasikan /t/ kepada hentian glotal [ʔ] pada dua keadaan:

  1. Pada kedudukan akhir perkataan sebelum konsonan lain (IPA bahasa Inggeris Amerika)
    • get ready [ˈɡɛʔˈɹɛɾi]
    • not much [ˈnɑʔˈmʌtʃ]
    • not good [ˈnɑʔˈɡʊd̚]
    • it says [ɪʔˈsɛz]
  2. Sebelum suku kata [n̩] selepas /l/, /r/, /n/, vokal, atau diftong. /t/ kemudiannya juga boleh dilepaskan dari hidung. (IPA bahasa Inggeris Amerika)
    • Milton [ˈmɪlʔn̩]
    • Martin [ˈmɑɹʔn̩]
    • mountain [ˈmæʊnʔn̩]
    • cotton [ˈkʰɑʔn̩]
    • Latin [ˈlæʔn̩]
    • Layton [ˈleɪʔn̩]
Bahasa Inggeris Cockney
[sunting | sunting sumber]

Dalam Bahasa Inggeris Cockney, /t/ sering direalisasikan sebagai hentian glotal [ʔ] antara vokal, konsonan likuida dan konsonan sengau (terutamanya dalam perkataan bottle), proses ini dinamakan t-glotalisasi.

Bahasa-bahasa Austronesia

[sunting | sunting sumber]
Bahasa Polinesia
[sunting | sunting sumber]

Kebanyakan bahasa Polinesia kehilangan hentian glotal asal *ʔ daripada bahasa leluhur mereka Proto-Polynesia, tetapi kemudiannya terdebukalisasi konsonan yanglain menjadi hentian glotal /ʔ/. Ini berlaku pada konsonan yang berbeza bergantung pada bahasa, contohnya:[4]

  • Samoa /ʔ/ <PPn *k
  • Tahiti /ʔ/ < PPn *k, *ŋ
  • Marquesan /ʔ/ < PPn *l, *r
  • Mangarevan /ʔ/ < PPn *f, *s
  • Rurutu /ʔ/ < PPn *k, *ŋ, *f, *s
  • Hawaii /ʔ/ < PPn *k, *l, *r.
Bahasa Kerinci
[sunting | sunting sumber]

Dalam bahasa Kerinci, konsonan /p, t, k/ tidak boleh berada di akhir perkataan, menyebabkan berlakunya proses debukalisasi yang merealisasikan konsonan tersebut sebagai [ʔ].[5] Misalnya:

  • /masak/ → [ma.sojʔ] 'masak'
  • /sisik/ → [si.sojʔ] 'sisik'

Geseran glotis

[sunting | sunting sumber]

Bahasa-bahasa Indo-Eropah

[sunting | sunting sumber]
Bahasa Proto-Greek
[sunting | sunting sumber]

Dalam bahasa Proto-Greek, /s/ beralih kepada [h] pada permulaan dan antara sonoran (vokal, konsonan likuida, dan konsonan sengau).

/h/ di antara dua vokal telah hilang pada zaman Yunani Purba, dan vokal dalam hiatus dikurangkan dalam dialek Attic.

  • post-PIE *ǵénesos → Proto-Greek *génehos → Ionia géneos (γένεος) : Attika génous (γένους) 'sebuah bangsa'
Bahasa Sanskrit
[sunting | sunting sumber]

Dalam bahasa Sanskrit, /s/ menjadi [h] (ditulis ḥ dalam transliterasi) sebelum jeda, contohnya: kā́mas ('cinta erotik') menjadi kā́maḥ.

Bahasa Sepanyol
[sunting | sunting sumber]

Beberapa dialek Sepanyol mendebukalisasikan /s/ kepada [h] atau [ɦ] pada akhir suku kata atau di antara dua vokal dalam keadaan tertentu.

Bahasa-bahasa Austronesia

[sunting | sunting sumber]
Bahasa-bahasa Batak
[sunting | sunting sumber]

Dalam rumpun bahasa Batak, semua bahasa di sebelah selatan (tetapi bukan bahasa utara termasuk Karo), telah mendebukalisasikan *k menjadi h, kecuali apabila kata akhir atau diikuti *ŋ. Angkola dan Mandailing telah mengembalikan k dalam jujukan hVhV (Angkola kehe, Mandailing ke, tetapi Toba hehe), atau berasa sebelum konsonan dalam Mandailing (ala 'kala jengking' → parkalahan). Walau bagaimanapun, Mandailing juga selanjutnya telah memadamkan *h (*kalak → alak 'orang'), kecuali dalam urutan -aha- (dahan 'cendawan', bukan *dan).[6]

Bahasa-bahasa Polinesia
[sunting | sunting sumber]

Debukalisasi pada Bahasa-Bahasa Polinesia bukan sahaja menjadi hentian glotal /ʔ/, tetapi juga menjadi geseran glotis /h/. Taburan yang tepat bergantung pada bahasa:[4]

  • kebanyakan bahasa mencerminkan perubahan biasa PPn *s > /h/
  • dalam beberapa bahasa, hasil daripada PPn *f tidak teratur merentasi pelbagai perbendaharaan kata, tanpa pelaziman yang jelas:
    PPn *f > Tahiti /f/, /h/; Māori /ɸ/, /h/; Hawaii /w/, /h/, dan sebagainya.
Bahasa Kerinci
[sunting | sunting sumber]

Bahasa Kerinci mengubah konsonan /s/ di akhir perkataan (koda) kepada [h]. Misalnya: /ləpas/ → [lə.pɛh] 'lepas'.[5][7] Begitu juga perkataan yang diakhiri /is/ dan /us/, masing-masing akan berubah menjadi [ajh] dan [awh] disebabkan bunyi vokal perlu diubah terlebih dahulu dengan menyisipkan vokal /a/.[8] Misalnya:

  • /tulis/ → [tu.lajh] 'tulis'
  • /kurus/ → [ku.rawh] 'kurus'

Debukalisasi dalam bahasa Melayu

[sunting | sunting sumber]

Debukalisasi dalam bahasa Melayu secara umumnya hanyalah pada letupan velar tak bersuara /k/[9] yang berubah menjadi hentian glotis [ʔ][1] di akhir perkataan. Manakala proses debukalisasi lebih kerap berlaku pada beberapa dialek-dialek Melayu.

Bahasa Melayu Terengganu dan Bahasa Melayu Kelantan-Pattani

[sunting | sunting sumber]

Proses debukalisasi umum berlaku pada dialek Melayu Kelantan dan Terengganu di mana konsonan /p, t, k/ pada akhir perkataan akan berubah menjadi [ʔ].[9][10] Misalnya:

  • BM /sədap/ → DK & DT [sədaʔ] 'sedap'
  • BM /duit/ → DK & DT [duwiʔ] 'duit'
  • BM /katak/ → DK & DT [katɔʔ] 'katak'

Dialek Melayu Kelantan malah melakukan debukalisasi pada kata pinjaman[1][2][9] agar bunyi yang asing pada perkataan disesuaikan dengan lidah penutur asal. Misalnya:

  1. berubah kepada hentian glotis
    • BI plug → DK [plaʔ] 'plag'
    • BI beg → DK [beʔ] 'beg'
  2. berubah kepada geseran glotis
    • BI big work → DK [bɛʔwɔh] 'kenduri'
    • BI switch → DK [suwih] 'suis'

Bahasa Melayu Kedah

[sunting | sunting sumber]

Perkataan yang berakhir dengan /s/ akan direalisasikan dalam dialek Kedah kepada [jh].[11] Misalnya:

  • BM balas → Kedah [balajh] ⟨balaih⟩
  • BM bagus → Kedah [bagojh] ⟨bagoih⟩

Bahasa Melayu Negeri Sembilan

[sunting | sunting sumber]

Dinyatakan bahawa penutur di kawasan Ulu Muar akan berlaku debukalisasi pada konsonan hentian menjadi [ʔ] pada akhir perkataan yang digandakan.[12]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b c Naziman, S. N. M.; Jaafar, S. R. S.; Jaafar, M. F. (2014). "Debukalisasi Kata Pinjaman Bahasa Inggeris dalam Dialek Kelantan" (PDF). Jurnal Bahasa. 14 (2): 272–288.
  2. ^ a b Naziman, S. N. M.; Jaafar, S. R. S. (2018). "Adaptasi konsonan dalam kata pinjaman bahasa Inggeris dalam dialek Kelantan" (PDF). Jurnal Melayu. 17 (1): 31–48.
  3. ^ Bassiouney, Reem (2009). Arabic Sociolinguistics. Washington, DC: Georgetown University Press. m/s. 158-161. ISBN 978-1-58901-573-9.
  4. ^ a b See p.93-95 of: Charpentier, Jean-Michel; François, Alexandre (2015). Atlas Linguistique de Polynésie Française — Linguistic Atlas of French Polynesia (dalam bahasa Perancis dan Inggeris). Mouton de Gruyter & Université de la Polynésie Française. ISBN 978-3-11-026035-9.
  5. ^ a b Nur Farahkhanna Mohd Rusli (2017). "Fonologi Bahasa Kerinci berdasarkan Teori Fonologi Autosegmental" (PDF). Disertasi Doktor Falsafah.
  6. ^ Adelaar, K. A. (1981). "Reconstruction of Proto-Batak Phonology". In Robert A. Blust (ed.), Historical Linguistics in Indonesia: Part I, 1–20. Jakarta: Universitas Katolik Indonesia Atma Jaya.
  7. ^ Nur Farahkhanna Mohd Rusli; Adi Yasran Abdul Aziz; Norfaizah Abdul Jobar (31 Disember 2022). "Representasi Fitur Vokal Bahasa Kerinci: Satu Penilaian Semula Berdasarkan Teori Fonologi Autosegmental (Representation Of Vowel Features In Kerinci Language: A Reassessment Based On Autosegmental Phonology Theory)". MANU Jurnal Pusat Penataran Ilmu dan Bahasa. 33 (2): 45–80. doi:10.51200/manu.v33i2.3839.
  8. ^ Nur Farahkhanna Mohd Rusli; Adi Yasran Abdul Aziz (2022). "Penyukuan vokal tinggi dalam bahasa Kerinci: Analisis teori fonologi autosegmental" (PDF). Jurnal Bahasa. 22 (2): 223‒250. doi:10.37052/jb22(2)no3.
  9. ^ a b c Sakinah Nik Muhammad Naziman; Sharifah Raihan Syed Jaafar (2018). "The Adaptation Strategies of English Loanwords among Kelantan Malay Dialect Speakers" (PDF). 3L: The Southeast Asian Journal of English Language Studies. 24 (4): 128–142. doi:10.17576/3L-2018-2404-10.
  10. ^ Nur Eliana Muhamad; Nur Farahkhana Mohd Rusli (November 2024). "Pengaruh Dialek Kelantan dalam Pembelajaran Bahasa Melayu di Sekolah Menengah (Influence of Kelantan Dialect in the Learning Malay Language in Secondary School)". Jurnal Pendidikan Bahasa Melayu. 14 (2): 183–198. ISSN 2180-4842.
  11. ^ Operstein, N. (2024). "Consonant Prevocalization". UCLA.
  12. ^ O'Brien, J. (June 2012). An experimental approach to debuccalization and supplementary gestures. (Doctoral dissertation, University of California, Santa Cruz).
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Debukalisasi&oldid=6470386"