Draupadi

Draupadi oleh Raja Ravi Varma

Draupadi (Sanskrit: द्रौपदी, romanisasi: Draupadī, lit. ‘Puteri Drupada’), juga dikenali sebagai Krishna, Panchali dan Yajnaseni, ialah tokoh wira utama dalam epik purba India, Mahabharata. Dalam epik tersebut, beliau ialah puteri kerajaan Panchala yang kemudiannya menjadi permaisuri kerajaan Kuru. Beliau merupakan isteri bersama dan permaisuri utama kepada lima bersaudara Pandava—Yudhishthira, Bhima, Arjuna, Nakula dan Sahadeva. Terkenal dengan kecantikan, keberanian, kesetiaan, kecerdasan dan kepetahan bicaranya, Draupadi juga digambarkan sebagai sakhi (sahabat) kepada Sri Krishna.

Kehidupan

Draupadi, bersama saudara kembarnya Dhrishtadyumna, muncul sebagai gadis dewasa hasil suatu yajna (korban api) yang dilakukan oleh Raja Drupada dari Panchala. Perkahwinannya ditentukan melalui suatu svayamvara (upacara pemilihan suami), berupa pertandingan memanah yang amat sukar. Arjuna berjaya dalam cabaran tersebut dan memenangi tangannya. Namun demikian, ibu mereka, Kunti, tanpa mengetahui perkara sebenar, telah menyuruh anak-anaknya berkongsi apa jua yang mereka bawa pulang. Akibatnya, Draupadi menjadi isteri bersama bagi kelima-lima Pandava—suatu ikatan yang disahkan oleh nubuat ilahi serta kisah kelahiran semulanya. Selepas perkahwinan, beliau menjadi ratu di Indraprastha dan memperoleh lima orang putera, seorang daripada setiap Pandava, yang dikenali bersama dengan nama Draupadeya.

Dalam beberapa bahagian epos, Draupadi ditegaskan sebagai penjelmaan separa dewi Shri. Beliau ditampilkan sebagai ratu berkuasa yang mengawasi pentadbiran harta dan perbendaharaan negara. Peristiwa paling penting dalam hidupnya berlaku semasa permainan dadu di istana Kuru. Dalam permainan itu, Yudhishthira yang kalah dalam pertaruhan harta dan kebebasan, turut mempertaruhkan Draupadi kepada sepupunya, Duryodhana—ketua kaum Kaurava. Dianggap sebagai hamba, beliau dipaksa hadir ke dewan istana oleh Dushasana dan dihina secara terbuka oleh Duryodhana bersama sekutunya Karna kerana bersuamikan lima orang lelaki. Walau dicerca, Draupadi enggan tunduk dan bangkit mencabar segenap majlis, mempertikai kesahan dirinya dipertaruhkan setelah suaminya sendiri telah kehilangan kebebasan. Saat Dushasana cuba menanggalkan pakaiannya, maruahnya terpelihara secara ajaib apabila kainnya menjadi tidak berkesudahan. Akhirnya, Raja Dhritarashtra campur tangan dan mengurniakan dua anugerah kepadanya, yang membawa kepada pembebasan para Pandava.

Tidak lama selepas itu, Draupadi mengikuti Pandava dalam pembuangan selama tiga belas tahun selepas mereka kehilangan kerajaan kepada Kaurava. Dalam tempoh ini, beliau sering dihiburkan oleh Krishna yang berjanji akan menegakkan keadilan serta memulihkan kehormatannya. Penderitaan dan ketabahannya ketika dalam buangan kerap ditekankan, dengan perbandingan moral dan kesusasteraan terhadap tokoh wira wanita lain seperti Damayanti, Sita dan Savitri. Pada tahun terakhir buangan, Draupadi hidup dalam penyamaran sebagai dayang kepada Ratu Sudeshna dari Matsya. Apabila diganggu oleh panglima Matsya, Kichaka, beliau berjaya membujuk Bhima agar membunuhnya dalam satu pertempuran sengit.

Selepas pembuangan, apabila Duryodhana enggan memulangkan kerajaan kepada Pandava, Draupadi menyokong penuh seruan untuk berperang di Kurukshetra. Beliau menuntut balasan atas penghinaan dan penderaan yang pernah ditanggungnya. Walaupun kaum Kaurava musnah, perang itu turut mengorbankan ayahandanya, saudara-saudaranya serta kelima-lima puteranya. Seusai kemenangan Pandava, beliau kembali berperanan sebagai permaisuri agung Kerajaan Kuru selama tiga puluh enam tahun. Dalam penutup epos, Draupadi menyertai Pandava dalam perjalanan terakhir menuju syurga, di mana beliau ialah orang pertama yang gugur di sepanjang jalan.

Kesusasteraan klasik zaman pertengahan memperkenalkan pelbagai kisah baharu tentang Draupadi—antaranya sumpahnya untuk membasuh rambut dengan darah Dushasana sebagai lambang dendam. Dikenang kerana ketabahannya, beliau dipuji sebagai salah seorang daripada panchakanya (lima dara suci), arketip kesucian wanita yang namanya diyakini dapat menghapus dosa apabila dilafazkan. Di beberapa kawasan di benua kecil India, wujud mazhab pemujaan Draupadi sebagai dewi. Kisahnya telah mengilhamkan pelbagai bentuk seni, persembahan dan karya sastera sekunder.

Etimologi dan gelaran

Perkataan Draupadī (lit. ‘puteri Drupada’) ialah nama patronimik, berasal daripada kata Drupada, yang bererti ‘tiang’. Seperti tokoh epik lain, beliau dirujuk dengan pelbagai nama dalam Mahabharata. Antara nama dan gelarannya ialah:

• Krishnā (Kṛṣṇā) – ‘yang berkulit gelap’. Nama lahir Draupadi.
• Panchali (Pāñcālī) – ‘yang berasal dari Panchala’.
• Yajnaseni (Yajñasenī) – patronimik daripada nama lain Drupada, Yajnasena (lit. ‘dia yang tenteranya berasal daripada korban’); atau bererti ‘yang lahir dari yajña (korban api)’.
• Sairandhri (Sairandhrī) – ‘dayang mahir’. Nama samaran Draupadi ketika hidup dalam penyamaran.
• Parshati (Parṣatī) – ‘cucu Prishata’ atau ‘puteri Prishati’. Kedua-dua nama ini berasal daripada Prishata, ayahanda Drupada.
• Malini (Mālinī) – ‘harum’, atau ‘pembuat karangan bunga’.
• Panchavallabha (Pañcavallabhā) – ‘kekasih kelima-lima Pandava’.
• Pandusharmila (Pāṇḍuśarmilā) – ‘menantu kepada Pandu’.

Draupadi sebagai Dewi

Draupadi Amman ialah dewi Hindu serantau yang dipuja terutamanya oleh komuniti Palli. Dalam tradisi ini, beliau dipandang sebagai penjelmaan sakral dan menjadi inspirasi utama bagi amalan unik komuniti tersebut. Walaupun terdapat catatan tentang pandangan yang mengaitkannya dengan amalan poligami dan poliandri, amalan tersebut kemudian ditinggalkan pada zaman pertengahan akibat pengaruh serta penilaian masyarakat Tamil yang lebih luas. Upacara pemujaannya memiliki ciri-ciri tersendiri yang berbeza daripada adat Tamil arus perdana.

Tradisi pemujaan ini tersebar luas, dengan lebih 400 kuil yang dikhaskan kepada Draupadi di negeri-negeri India Selatan seperti Andhra Pradesh, Tamil Nadu, dan Karnataka, serta di negara-negara dengan populasi Tamil yang besar, termasuk Sri Lanka, Singapura, Malaysia, Mauritius, Réunion, dan Afrika Selatan. Antara ritual yang paling terkenal ialah yajna berjalan di atas api atau Thimithi, yang menjadi ciri utama perayaan di kuil-kuil Draupadi.

Selain itu, Draupadi turut dipuja sebagai penjelmaan Adishakti dan Parvati semasa perayaan Bangalore Karaga di Bengaluru Pete, iaitu sebuah pesta sembilan hari yang terkenal. Komuniti lain seperti Pillai, Vanniyar, Mudaliyar, Konar, dan Gounder di Tamil Nadu, serta komuniti Tigala di Karnataka, turut menganggap Draupadi Amman sebagai dewi keluarga (kuladevi) mereka. Perayaan tahunan dengan perarakan besar turut diadakan, ada yang berlangsung sehingga tiga minggu, seperti di Durgasamudram, Tirupati. Antara lokasi pemujaan utama ialah Kuil Sri Dharmarayaswamy-Draupadi di Thigarapete, Bengaluru.

Dalam Tradisi Lain

Agama Buddha Mahayana: Krishnā Draupadi disebut dalam Mahavastu dan Lalitavistara sebagai salah seorang daripada lapan dewi yang bersemayam di arah mata angin barat.

Agama Jain: Dalam kitab Digambara seperti Harivamsa Purana, poliandri Draupadi ditolak, dan beliau digambarkan hanya sebagai isteri Arjuna. Namun, Hemachandra, seorang rahib Jain Svetambara, dalam karyanya Triṣaṣṭi, menerima konsep poliandri dan menambah bahawa Draupadi pernah dilahirkan sebagai Nagasri yang meracun seorang rahib Jain. Disebabkan itu, beliau menanggung kelahiran semula dalam neraka dan sebagai haiwan, sebelum akhirnya lahir sebagai manusia yang menjadi rahibah Jain. Selepas kematiannya, beliau dilahirkan semula sebagai Draupadi dan menjadi isteri lima Pandava.

Dalam Budaya Popular

Kisah rakyat: Menurut satu legenda rakyat, Draupadi dikatakan memperkenalkan makanan ringan popular India, pani puri.

Seni dan tarian:

Karaga ialah perayaan rakyat di Karnataka yang berakar daripada ritual pemujaan Draupadi, dikenali di wilayah ini sebagai Droupadamma. Ritual ini dijalankan pada malam bulan purnama.

Kisah Draupadi merupakan tema utama dalam Yakshagana, seni drama-tarian tradisional Karnataka, serta Terukkuttu, bentuk teater jalanan Tamil yang diamalkan di negeri Tamil Nadu dan komuniti Tamil di Sri Lanka.