New South Wales

	Jika anda ingin membantu, sumbangan anda dialu-alukan.
	Rencana ini diusahakan oleh BukanTeamBiasa dan memerlukan bantuan.

"NSW" dilencongkan ke sini. Untuk kegunaan lain, lihat NSW (nyahkekaburan).

32°0′S 147°0′E

New South Wales
Bendera Jata
Slogan atau nama samaran: First State, Premier State
Moto(s): "Orta Recens Quam Pura Nites" (Baru Naik, Betapa How Brightly You Shine)
Negeri dan wilayah Australia lain
Ibu negeri	Sydney
Kerajaan	Perlembagaan persekutuan
Gabenor	Professor Marie Bashir
Perdana Menteri	Morris Iemma (ALP)
Wakil persekutuan
- Kerusi Dewan	50
- Kerusi Senat	12
Keluaran Kasar Negeri (2004-05)
- Produk ($m)	$305,437 (Pertama)
- Produk per capita	$45,153 (ke-4)
Penduduk (Akhir Mac 2006)
- Populasi	6,817,100 (Pertama)
- Kepadatan	8.45/km² (ke-3) 21.9 /sq mi
Kawasan
- Jumlah	809,444 km² (ke-5) 312,528 sq mi
- Tanah	800,642 km² 309,130 sq mi
- Air	8,802 km² (1.09%) 3,398 sq mi
Ketinggian
- Tertinggi	Gunung Kosciuszko 2,228 m (7,310 ft)
- Terendah	Aras laut
Zon waktu	UTC+10 (+11 DST) (perbezaan ½-jam)
Singkatan
- Postal	NSW
- ISO 3166-2	AU-NS
Lambang
- bunga	Waratah (Telopea speciosissima)
- Burung	Kookaburra (Dacelo gigas)
- Haiwan	Platipus (Ornithorhynchus anatinus)
- Ikan	Ikan kerapu biru (Achoerodus viridis)
- Warna	Biru langit (Pantone 291)
Laman web	www.nsw.gov.au

New South Wales (disingkatkan sebagai NSW) adalah negeri dengan penduduk teramai di Australia. NSW terletak di bahagian tenggara Australia, di utara Victoria dan selatan Queensland. Ia diasaskan pada 1788 dan pada asalnya terdiri dari sebahagian besar tanah besar Australia, dan juga New Zealand, Pulau Lord Howe dan Pulau Norfolk. Sewaktu abad ke-19 kawasan-kawasan besar telah diasingkan berturut-turut untuk membentuk koloni British di Tasmania, Australia Selatan, Victoria, Queensland dan New Zealand.

Penduduk New South Wales digelar New South Welshman. Ibu negeri dan bandar terbesar NSW ialah Sydney.

History

Rencana utama: History of New South Wales

Orang Asli

Rencana utama: Prasejarah Australia

Penduduk asal kawasan ini adalah puak-puak Orang Asli yang tiba di Australia sekitar empat puluh ke enam puluh ribu tahun lepas.

Penenokaan Eropah

Penemuan Eropah pada New South Wales telah dilakukan oleh Kapten James Cook sewaktu perjalanannya sepanjang pantai timur Australia pada 1770.

Dalam jurnal meliputi kajiannya pada pantai timur benua Australia, Cook pertama menamakan pantai timur Australia "New Wales", yang mana dia membetulkan jurnalnya kepada "New South Wales".

Penelokaan yang pertama oleh British telah dilakukan oleh apa yang digelar dalam sejarah Australia sebagai First Fleet diketuai oleh Kapten Arthur Phillip yang mengambil peranan gabenor setelah ketibaan pada 1788 hingga 1792. Pada masa itu New South Wales adalah keseluruhannya sebuah koloni banduan.

Bertahun-tahun selepas kekecohan, anarki dan pembuangan Gabenor William Bligh, seorang gabenor baru, Leftenan-kolonel (kemudian Major-Jeneral) Lachlan Macquarie, telah dikirimkan dari Britain untuk mempebaharukan penerokaan ini pada 1809. Sewaktu sebagai gabenor, Macquarie mewujudkan jawatankuasa pembinaan jalanraya, dermaga, gereja dan bangunan awam, mengirim peneroka ke seluruh benua Australia dan memberikan kerja pada seorang pengatur cara untuk mereka bentuk susun atur jalan Sydney. Legasi Macquarie adalah masih muncul sehingga kini.

Kerubut emas

Kerubut emas berlaku pada pertengahan abad ke-19 mewujudkan pengembangan bagi pendudukan New South Wales. Selepas Kerubut , peneroka mendapatkan sebuah kerajaan yang dapat memerintah dan menguruskan kawasan mereka. Penyebabnya adalah Akta Perlembangaan New South Wales 1855, diterajui melalui Parlimen British oleh veteran radikal Lord John Russell, yang hanya mahu perlembagaan yang menyeimbangkan unsur-unsur demokrasi terhadap kepentingan harta, seperti juga sistem Parlimen di Britain pada masa ini. Akta tersebut mencipta dwidewan Parlimen New South Wales, dengan dewan rendah, Dewan Undangan, yang terdiri daripada 54 orang ahli.

Apabila penduduk terus meningkat, negara-negara jajahan yang berasingan telah berpecah dari NSW yang besar. Tasmania, Victoria, Australia Selatan, dan Queensland telah dibentuk sebagai pemerintahan jajahan sendiri lalu mengurangkan keluasan NSW seperti sekarang.

Persekutuan

Pada akhir abad ke-19, gerakan ke arah persekutuan antara tanah jajahan Australia memperoleh momentum. Konvensyen dan forum yang melibatkan pemimpin tanah jajahan telah diadakan secara tetap. Pendukung NSW sebagai negara perdagangan bebas berada dalam pertikaian dengan tanah jajahan lain terkemuka iaitu Victoria yang mempunyai ekonomi yang bersifat melindungi. Pada masa ini jawatan kastam adalah biasa di sempadan, walaupun di Sungai Murray. Penyokong persekutuan termasuk tokoh utama NSW Sir Henry Parkes yang ucapannya pada 1889 di Tenterfield itu sangat penting bagi perhimpunan menyokong penglibatan NSW. Edmund Barton yang kemudiannya menjadi Perdana Menteri pertama di Australia merupakan satu lagi penyokong kuat bagi persekutuan dan mesyuarat diadakan di Corowa pada tahun 1893 bagi menggubal sebuah perlembagaan awal.

Pada tahun 1898 referendum popular untuk membentuk persekutuan yang dicadangkan telah diadakan di NSW, Victoria, Australia Selatan dan Tasmania. Semua undi membawa majoriti bersetuju, tetapi kerajaan NSW bawah pemerintahan George Reid (lebih dikenali sebagai "ya-ntidak Reid" kerana sering berubah pendapat mengenai isu itu) menetapkan syarat undi "ya" yang lebih tinggi daripada sekadar majoriti mudah yang tidak dipenuhi.

Pada tahun 1899 referendum lanjut telah diadakan di negeri-negeri yang sama dan juga Queensland (tetapi tidak Barat Australia). Semua menghasilkan undi ya dengan majoriti meningkat daripada tahun sebelumnya. NSW juga memenuhi syarat yang telah ditetapkan kerajaan untuk undian ya. Sebagai kompromi kepada persoalan di mana ibu negara akan ditempatkan, satu perjanjian telah dibuat bahawa tapak itu berada dalam NSW tetapi tidak kurang daripada 100 batu (161 km) dari Sydney. Akhirnya kawasan itu yang kini membentuk Australian Capital Territory diserahkan oleh NSW apabila Canberra dipilih.

Awal abad ke-20

New South Wales pada 1916

Pada tahun-tahun selepas Perang Dunia I, harga tinggi yang dinikmati semasa perang telah menurun dengan penyambungan semula perdagangan antarabangsa, dan para petani menjadi semakin tidak puas hati dengan harga tetap yang dibayar oleh pihak berkuasa pasaran wajib yang diwujudkan sebagai langkah perang oleh kerajaan Hughes. Pada tahun 1919 petani membentuk Parti Negara, diketuai di peringkat kebangsaan oleh Earle Page, seorang doktor dari Grafton, dan di peringkat negeri oleh Michael Bruxner, seorang petani kecil dari Tenterfield.

Kemelesetan Besar yang bermula pada tahun 1929 menandakan bermulanya tempoh konflik politik dan kelas di New South Wales. Pengangguran besar-besaran dan kejatuhan harga komoditi mencelakakan kedua-dua pekerja bandar dan petani. Penerima faedah daripada rasa tidak puas hati yang berlaku bukanlah Parti Komunis, yang kekal kecil dan lemah, tetapi populisme Buruh Jack Lang. Kerajaan kedua Lang telah dipilih pada bulan November 1930 pada dasar mengenepikan hutang New South Wales kepada pemegang bon British dan menggunakan wang untuk membantu mereka yang menganggur melalui kerja-kerja awam. Ini telah dikecam sebagai haram oleh golongan konservatif, dan juga oleh kerajaan persekutuan Buruh James Scullin. Akibatnya ialah penyokong Lang dalam Kaukus persekutuan menjatuhkan kerajaan Scullin, menyebabkan perpecahan kedua dalam Parti Buruh. Pada bulan Mei 1932 Gabenor, Sir Philip Game membubar kerajaannya. Pilihan raya berikutnya dimenangi oleh pembangkang konservatif.

Kem tahanan perang Jepun diCowra, 1944, beberapa minggu sebelum pelarian Cowra

Dengan tercetusnya Perang Dunia II pada tahun 1939, perbezaan antara New South Wales dan negeri-negeri lain yang telah muncul pada abad ke-19 telah pudar akibat daripada persekutuan dan pembangunan ekonomi di sebalik dinding tarif perlindungan. New South Wales terus mendahului Victoria sebagai pusat industri, dan termausk kepesatan aspek kewangan dan perdagangan. Buruh kembali memerintah di bawah kepimpinan William McKell yang sederhana pada tahun 1941 dan kekal berkuasa selama 24 tahun. Perang Dunia Kedua menyaksikan lonjakan lain dalam pembangunan perindustrian bagi memenuhi keperluan ekonomi perang, dan juga penghapusan pengangguran.

Pasca perang di New South Wales

Buruh kekal berkuasa hingga tahun 1965. Pada penghujung penggal berkuasa, ia mengumumkan rancangan untuk pembinaan sebuah kemudahan opera/seni di Bennelong Point. Pertandingan reka bentuk telah dimenangi oleh Jørn Utzon. Kontroversi atas kos apa yang akhirnya akan menjadi Sydney Opera House menjadi isu politik dan merupakan faktor dalam kekalahan Buruh pada tahun 1965 oleh Parti Liberal konservatif yang diketuai oleh Sir Robert Askin. Sir Robert kekal sebagai tokoh kontroversi dengan penyokong yang mendakwa dia menjadi reformis terutama dari segi membentuk semula ekonomi NSW. Orang lain walaupun hal era Askin mempunyai sinonim dengan rasuah dengan Askin ketua rangkaian yang melibatkan polis NSW dan penerbitan buku SP (Goot).

Pada tahun 1960-an, gerakan pemisah di rantau New England di negeri ini membawa kepada referendum mengenai isu itu. Negeri baru akan mengandungi sebahagian besar NSW utara termasuk Newcastle. Referendum telah nyaris dikalahkan dan tiada kempen aktif atau penganjuran untuk negeri baru di NSW dalam bentuk kumpulan.

Peletakan jawatan Askin pada tahun 1975 diikuti oleh beberapa perdana menteri yang tidak bertahan lama oleh pemimpin-pemimpin Parti Liberal. Apabila pilihan raya umum datang pada tahun 1976, Neville Wran di bawah ALP telah kembali berkuasa. Wran dapat mengubah kemenangan satu kerusi tipis ini menjadi kemenangan yang sangat besar pada tahun 1978 dan 1981.

Peta menunjukkan lebuh raya di New South Wales.

Selepas menang selesa walaupun majoriti berkurangan pada tahun 1984, Wran meletakkan jawatan sebagai Perdana Menteri dan meninggalkan parlimen. Penggantinya Barry Unsworth bergelut untuk keluar dari bayang-bayang Wran dan kalah pilihan raya 1988 melawan kebangkitan Parti Liberal diketuai oleh Nick Greiner. Unsworth telah digantikan sebagai pemimpin ALP oleh Bob Carr. Pada mulanya Greiner adalah seorang pemimpin yang popular dengan pembaharuan seperti penciptaan Suruhanjaya Bebas Menentang Rasuah (ICAC). Greiner memanggil pilihan raya mengejut pada tahun 1991 yang Liberal dijangka menang. Walau bagaimanapun ALP memperoleh undian dengan sangat baik dan Liberal kehilangan majoriti dan memerlukan sokongan calon bebas untuk mengekalkan kuasa.

Greiner telah didakwa (oleh ICAC) atas tindakan rasuah yang melibatkan dakwaan bahawa kedudukan kerajaan telah ditawarkan untuk menggoda bebas (yang telah berpaling tadah dari Liberal) untuk meletakkan jawatan kerusinya supaya parti Liberal boleh mendapatkannya semula dan mengukuhkan jumlahnya. Greiner meletakkan jawatan tetapi kemudiannya dibersihkan daripada rasuah. Pengganti beliau sebagai pemimpin Liberal dan Perdana Menteri ialah John Fahey. Walaupun secara peribadinya popular, Kerajaan Fahey ini mengalami beberapa siri skandal termasuk pengelakan cukai, rakaman haram perbualan pelanggan, gangguan seksual, dan ugutan mati. Pada pilihan raya 1995, Kerajaan Fahey kalah tipis dan ALP di bawah Bob Carr kembali berkuasa.

Seperti Wran sebelumnya, Carr mampu mengubah majoriti kecil kepada kemenangan besar dalam kedua-dua pilihan raya akan datang (1999 dan 2003). Pada zaman ini, NSW menjadi tuan rumah Sukan Olimpik Sydney 2000 yang telah dianggap antarabangsa sebagai sangat berjaya dan membantu meningkatkan populariti Carr. Carr mengejutkan kebanyakan rakyat dengan meletakkan jawatan pada tahun 2005. Beliau telah digantikan oleh Morris Iemma yang masih Perdana dan telah dipilih semula dalam Mac 2007.

Kerajaan

Bangunan Parlimen New South Wales

Laman utama: Kerajaan New South Wales dan Kerajaan Tempatan Kawasan New South Wales

Kuasa eksekutif terletak hak pada Gabenor New South Wales, yang mewakili dan dilantik oleh Ratu Elizabeth II. Gabenor sekarang ialah David Hurley. Gabenor mentauliah Perdana Menteri pemimpin parti politik parlimen yang boleh memperolehi undi majoriti mudah dalam Dewan Undangan. Perdana Menteri kemudian mencadangkan perlantikan ahli-ahli kedua-dua Dewan kepada Kementerian, di bawah prinsip bertanggungjawab atau kerajaan Westminster. Harus diingat, bagaimanapun, bahawa seperti dalam sistem Westminster yang lain, tidak ada keperluan perlembagaan di NSW bagi kerajaan dibentuk dari Parlimen - sekadar kelaziman. Perdana kini ialah Mike Baird daripada Parti Liberal.

Perlembagaan

Bentuk kerajaan New South Wales ditetapkan dalam Perlembagaan, yang bertarikh dari tahun 1856, walaupun ia telah dipinda beberapa kali sejak itu. Sejak 1901 New South Wales telah menjadi negeri Komanwel Australia, dan Perlembagaan Australia mengawal hubungannya dengan Komanwel.

Di bawah Perlembagaan Australia, New South Wales menyerahkan kuasa perundangan dan kehakiman tertentu kepada Komanwel, tetapi kebebasan dikekalkan di semua bahagian lain. Perlembagaan New South Wales berkata: "Badan Perundangan itu hendaklah, tertakluk kepada peruntukan-peruntukan Akta Perlembagaan Komanwel Australia, mempunyai kuasa untuk membuat undang-undang bagi keamanan, kebajikan, dan kerajaan yang baik bagi New South Wales dalam semua kes jua." Dalam amalan, bagaimanapun, kebebasan negeri-negeri Australia telah banyak terhakis oleh penguasaan kewangan Komanwel yang semakin meningkat.

Parlimen

Political Party	Legislative Assembly	Legislative Council
ALP	52 (56%)	19 (45%)
Liberal	22 (24%)	10 (24%)
Kebangsaan	13 (14%)	5 (11%)
Bebas/Lain-lain	6 (6%)	8 (20%)
Sumber: Parlimen New South Wales.

Parlimen negeri terdiri daripada Raja dan dua buah dewan: Dewan Undangan (dewan rakyat), and the Majlis Perundangan (dewan pertuanan). Pilihan raya diadakan setiap empat tahun pada Sabtu keempat bulan Mac, paling terkini iaitu pada 24 Mac 2007. Pada setiap pilihan raya seorang ahli dipilih ke Dewan Undangan dari setiap 93 daerah pilihan raya dan separuh daripada 42 ahli Majlis Perundangan dipilih oleh pengundi di seluruh negeri.

Perkhidmatan kecemasan

New South Wales adalah dijaga oleh Pasukan Polis New South Wales, suatu pihak berkuasa berkanun. Ditubuhkan pada tahun 1862, Pasukan Polis NSW menyiasat kesalahan Ringkas dan yang Dapat Didakwa di seluruh Negeri New South Wales.

Negeri ini mempunyai dua perkhidmatan bomba: Perkhidmatan Bomba Luar Bandar New South Wales berdasarkan sukarelawan, terutamanya aktif di bandar-bandar kecil dan luar bandar, dan Briged Bomba New South Wales, sebuah agensi kerajaan yang bertanggungjawab untuk melindungi kawasan bandar. Terdapat beberapa pertindihan kerana suburbanisasi.

Perkhidmatan ambulans disediakan melalui Perkhidmatan Ambulans New South Wales. Perkhidmatan menyelamat (seperti kemalangan jalan raya, kurungan) adalah usaha bersama oleh semua perkhidmatan kecemasan, dengan Ambulans Penyelamat, Skuad Unit Polis Penyelamat dan Bomba dan Penyelamat turut menyumbang. Organisasi menyelamat sukarelawan termasuk Perkhidmatan Kecemasan Negeri (SES) dan Persatuan Sukarelawan Penyelamat (VRA).

Demografi

Penduduk

Anggaran penduduk New South Wales pada akhir bulan Jun 2007 adalah 6.89 juta orang. Penduduk meningkat sebanyak 1.1% berbanding tahun sebelumnya, lower than the national rate of 1.5%.

62.9% daripada penduduk NSW berpangkalan di Sydney.

Pendidikan

Sekolah Sutton telah dibuka pada tahun 1871

Fail:CBD031-01.jpg

Sydney Grammar School, ditubuhkan pada tahun 1854, adalah sekolah menengah yang tertua yang masih digunakan di Sydney CBD

Universiti Charles Sturt mempunyai kampus di beberapa bandar di New South Wales

Rendah dan Menengah

Sistem sekolah NSW terdiri daripada tadika hingga sistem tahun dua belas dengan sekolah rendah sehingga tahun 6 dan persekolahan menengah antara tahun 7 dan 12. Dalam tempoh ini set persekolahan adalah pelbagai peringkat. Peringkat 1 merangkumi tahun 1 dan 2 (Tadika ialah Peringkat Awal 1, dan dianggap berasingan dari segi perancangan kurikulum). Peringkat 2 menggabungkan tahun 3 dan 4. Kitaran ini berterusan sehingga ia mencapai peringkat 6 dan berakhir dengan Sijil Tinggi Persekolahan (HSC) pada tahun 12.

Persekolahan adalah wajib sehingga umur 15. Walau bagaimanapun, hampir semua pelajar kekal di sekolah sehingga selesai Sijil Persekolahan pada akhir Tahun 10.

Sijil Persekolahan

Rencana utama: Sijil Persekolahan

Sijil Persekolahan dianugerahkan oleh Lembaga Pengajian kepada pelajar di akhir Tahun 10. Sijil dikeluarkan oleh Lembaga, berikutan dengan sempurnanya kursus yang diluluskan oleh Lembaga Pengajian dan penyempurnaan ujian luaran.

Lembaga mentadbir lima ujian luaran dalam celik Bahasa Inggeris, Matematik, Sains, Sejarah Australia, Geografi, Sivik dan Kewarganegaraan. Ujian tidak mempunyai lulus atau gagal tetapi direka untuk gred pelajar atas keupayaan mereka. Keputusan ujian ini dikategorikan kepada band 1 hingga 6 dengan band 1 sebagai yang paling rendah dan band 6 sebagai yang tertinggi.

Sijil Tinggi Persekolahan

Rencana utama: Sijil Tinggi Persekolahan

Sijil Tinggi Persekolahan (HSC) adalah sijil biasa meninggalkan Tahun 12 di NSW. Kebanyakan pelajar melengkapkan HSC sebelum memasuki tenaga kerja atau belajar di kolej, universiti atau TAFE (walaupun HSC sendiri boleh dilengkapkan di TAFE).

HSC perlu diisi bagi pelajar untuk mendapatkan Indeks Kemasukan Universiti, yang menentukan pangkat pelajar berbanding rakan-rakan pelajar yang menamatkan Sijil Tinggi Persekolahan.

Pengajian Tinggi

Sebelas universiti terutamanya beroperasi di New South Wales. Sydney adalah rumah kepada universiti pertama di Australia, University of Sydney, diasaskan pada 1850, dan juga University of New South Wales, Macquarie University, University of Technology, Sydney dan University of Western Sydney. Universiti Katolik Australia mempunyai dua daripada enam kampusnya di Sydney, dan University of Notre Dame Australia swasta juga mengendalikan kampus kedua di bandar itu.

Di luar Sydney, universiti-universiti terkemuka adalah Universiti Newcastle dan juga University of Wollongong. Armidale adalah rumah kepada University of New England, dan Charles Sturt University dan Southern Cross University masing-masing mempunyai kampus tersebar di seluruh bandar di barat daya di negeri ini dan pantai utara.

Universiti-universiti awam adalah agensi kerajaan negeri, namun mereka sebahagian besarnya dikawal oleh kerajaan persekutuan, yang juga mentadbir dana awam mereka. Kemasukan ke universiti di NSW diurus bersama-sama dengan universiti-universiti di Australian Capital Territory oleh satu lagi agensi kerajaan, Pusat Universiti Kemasukan.

latihan vokasional disediakan sehingga tahap diploma lanjutan diperuntukkan oleh sepuluh institut Technical and Further Education (TAFE) kerajaan negeri. Institut ini menjalankan kursus di lebih 130 kampus di seluruh negeri.

Geografi

Three Sisters di Blue Mountains Katoomba

Pantai Coffs Harbour

Tempat ski Thredbo di Selatan New South Wales

Rencana utama: Geografi New South Wales

New South Wales bersempadan di sebelah utara dengan Queensland, di barat oleh Australia Selatan, di selatan oleh Victoria dan di sebelah timur oleh Laut Tasman. Australian Capital Territory dan Jervis Bay Territory adalah kawasan penempatan Persekutuan New South Wales.

Negeri ini boleh dibahagikan secara geografi kepada empat kawasan. Tiga bandar terbesar di New South Wales, Sydney, Newcastle dan Wollongong, terletak berhampiran pusat jalur pantai yang sempit bermula dari kawasan sederhana sejuk di pantai jauh ke selatan ke kawasan-kawasan subtropika berhampiran sempadan Queensland. Kawasan Illawarra tertumpu kepada bandar Wollongong, dengan Shoalhaven, Eurobodalla dan juga Sapphire Coast ke selatan. Central Coast terletak di antara Sydney dan Newcastle, dengan kawasan North Coast dan Northern Rivers menjangkau ke utara ke sempadan Queensland. Pelancongan adalah penting kepada ekonomi bandar-bandar pantai seperti Coffs Harbour, Lismore, Nowra dan Port Macquarie, tetapi rantau ini juga menghasilkan makanan laut, daging lembu, tenusu, buah-buahan, tebu dan kayu balak.

Banjaran Pemisah Besar berlanjutan dari Victoria di selatan melalui New South Wales ke Queensland, selari dengan dataran pantai yang sempit. Kawasan ini termasuk Snowy Mountains, Northern, Central dan Southern Tablelands, Southern Highlands dan juga South West Slopes. Walaupun tidak begitu curam, banyak puncak banjaran melebihi 1,000 meter (3,280 kaki), dengan yang tertinggi Mount Kosciuszko pada 2,229 meter (7,308 kaki). Musim ski pendek menaja jamin industri pelancongan di Snowy Mountains. Pertanian, terutamanya industri bulu, adalah penting di kawasan tanah tinggi. Pusat-pusat utamanya termasuk Armidale, Bathurst, Bowral, Goulburn, Inverell, Orange, Queanbeyan dan Tamworth.

Lereng barat mengisi sebahagian besar kawasan di negeri ini dan mempunyai penduduk yang lebih jarang berbanding kawasan dekat pantai. Pertanian adalah penting kepada ekonomi lereng barat, terutamanya Riverina dan Kawasan PengairanMurrumbidgee di barat daya negeri. Bandar-bandar seperti Albury, Dubbo, Griffith, Leeton dan Wagga Wagga wujud terutamanya untuk menawarkan perkhidmatan kepada kawasan-kawasan pertanian. Lereng barat turun perlahan-lahan ke dataran barat yang terdiri daripada hampir dua pertiga daripada negeri ini dan sebahagian besarnya gersang atau separa gersang. Bandar perlombongan Broken Hill adalah pusat yang terbesar di kawasan ini.

Suhu maksimum tertinggi yang dicatatkan adalah 50.0 °C (122.0 °F) di Wilcannia di barat negeri ini pada 11 Januari 1939. Suhu minimum terendah adalah -23.0 °C (-9.4 °F) di Charlotte Pass pada 29 Jun 1994 di Snowy Mountains. Ini juga suhu yang paling rendah dicatatkan di seluruh Australia tidak termasuk Wilayah Antartika.

Ekonomi

Hunter Valley terkenal dengan ladang anggur.

Kambing biri-biri di Riverina yang mempunyai industri bulu besar

Rencana utama: Ekonomi New South Wales

Sejak tahun 1970-an, New South Wales telah melalui transformasi ekonomi dan sosial yang semakin pesat. Industri lama seperti keluli dan pembinaan kapal telah sebahagian besarnya hilang, dan walaupun pertanian masih penting, bahagiannya daripada pendapatan di negeri ini adalah lebih kecil berbanding sebelum ini. Industri baru seperti teknologi maklumat dan perkhidmatan kewangan sebahagian besarnya berpusat di Sydney dan telah meningkat untuk mengambil alih dengan banyak syarikat yang mempunyai ibu pejabat Australia mereka di Sydney CBD. Di samping itu, kawasan Macquarie Park di Sydney telah menarik banyak ibu pejabat firma teknologi maklumat.

Coal and related products are the state's biggest export. Its value to the state's economy is over A$5 billion accounting for about 19% of all exports from NSW.

Tourism has also become important, with Sydney as its centre but also stimulating growth on the North Coast, around Coffs Harbour and Byron Bay. Tourism is worth over $23 billion to the New South Wales economy and employs over 8% of the workforce.

New South Wales had a Gross State Product in 2006 (equivalent to Gross Domestic Product) of A$310 billion which equalled A$45,584 per capita.

On 9 October 2007, NSW announced plans to build a 1,000 MW (megawatt) bank of wind powered turbines. The output of these is anticipated to be able to power up to 400,000 homes. The cost of this project will be $1.8 billion for 500 turbines.

Sport

EnergyAustralia Stadium in Newcastle is the homeground of the Newcastle Knights

The Bathurst 1000, held at Mount Panorama Circuit in Bathurst

Rencana utama: Sport in New South Wales

Throughout Australian history, NSW sporting teams have been very successful in both winning domestic competitions and providing players to the Australian national teams. The NSW Blues play in the Ford Ranger Cup and Sheffield Shield cricket competitions, the NSW Waratahs in the Super 14 rugby union competition and The 'Blues' represent NSW in the annual Rugby League State of Origin series.

As well as the State of Origin, the headquarters of the Australian Rugby League and National Rugby League (NRL) are in Sydney, which is home to 8 of the 16 National Rugby League (NRL) teams. (South Sydney Rabbitohs, Sydney Roosters, Parramatta Eels, Cronulla-Sutherland Sharks, Wests Tigers, Penrith Panthers, Canterbury Bulldogs and Manly-Warringah Sea Eagles), as well as being the northern home of the St George Illawarra Dragons, which is half-based in Wollongong. A tenth team, the Newcastle Knights is located in Newcastle. The main summer sport is cricket.

The state is represented by three teams in soccer's A-League: Sydney FC (the inaugural champions in 2005-06), the Central Coast Mariners, based at Gosford and the Newcastle United Jets (2007-08 A League Champions). Soccer has the highest number of registered players in New South Wales of any football code. Australian rules football has historically not been strong in New South Wales outside the Riverina region. However, the Sydney Swans relocated from South Melbourne in 1982 and their presence and success since the late 1990s has raised the profile of Australian rules football, especially after their AFL premiership in 2005. Other teams in national competitions include basketball's Sydney Kings, West Sydney Razorbacks and Sydney Uni Flames, and netball's Sydney Swifts.

Sydney was the host of the 2000 Summer Olympics and the 1938 British Empire Games. The Olympic Stadium, now known as ANZ Stadium is the scene of the annual NRL Grand Final. It also regularly hosts rugby league State of Origin games and rugby union internationals, and has recently hosted the final of the 2003 Rugby World Cup and the soccer World Cup qualifier between Australia and Uruguay.

The Sydney Cricket Ground hosts the 'New Year' cricket test match from 2-6 January each year, and is also one of the sites for the finals of the One Day International series. The annual Sydney to Hobart Yacht Race begins in Sydney Harbour on Boxing Day. The climax of Australia's touring car racing series is the Bathurst 1000, held near the city of Bathurst.

Budaya

The Pro Hart gallery in Broken Hill

New South Wales is home to several artistic bodies including: the Sydney Symphony (Australia's busiest and largest orchestra) and Opera Australia (head office in Sydney) both of which perform a subscription series at the Sydney Opera House. The Art Gallery of New South Wales (AGNSW), houses a significant collection of Australian art; other major spaces include the Sydney Jewish Museum, the Museum of Sydney and the Museum of Contemporary Art. Besides this Sydney is host to the Australian Ballet for its Sydney season (the ballet is headquartered in Melbourne). Sydney is home to five Arts teaching organisations which have all produced world famous students: The National Art School, The College of Fine Arts, the National Institute of Dramatic Art (NIDA), the Australian School of Film, Radio and Television and the Conservatorium of Music (now part of the University of Sydney). The world famous Australian Chamber Orchestra has its headquarters in Sydney, however, spends most of its time touring both the world and Australia.

Lihat pula

• Negeri dan wilayah Australia
• Evolusi wilayah Australia

Pautan luar

• Australia - Map of South East Australia from Geoscience Australia
• NSW Official State Website
• NSW Parliament
• NSW Police
• NSW State Law
• NSW State Library - History of Our Nation
• NSW Weather and Sydney Weather
• NSW Directory - from the Open Directory Project