Bahasa Yiddish

Bahasa Yiddish
Bahasa Yiddish
ייִדיש yidish
Sebutan	/ˈjidiʃ/
Asli kepada	Amerika Syarikat, United Kingdom, Lithuania, Rusia, Israel, Ukraine, Moldova, Belarus, Belgium, Jerman, Kanada, Brazil, Argentina, Mexico, Australia dan lain-lain.
Penutur bahasa	3 juta
Keluarga bahasa	Indo-European Jermanik Jermanik Barat Jerman Tinggi Bahasa Yiddish; ; ; ;
Sistem penulisan	menggunakan Abjad berasaskan abjad Ibrani
Status rasmi
Bahasa rasmi di	Wilayah autonomi Yahudi di Rusia (hanya de jure); bahasa minoriti yang diiktirafkan secara rasmi di Sweden, Belanda, Israel, dan Moldova
Dikawal selia oleh	tiada perbadanan rasmi;; YIVO de facto
Kod bahasa
ISO 639-1	yi
ISO 639-2	yid
ISO 639-3	Pelbagai:; yid – Yiddish (umum); ydd – Yiddish Timur; yih – Yiddish Barat

Yiddish (ייִדישcode: yi is deprecated yidish or אידישcode: yi is deprecated idish, secara harfiah: "Yahudi") merupakan satu Bahasa Jermanik tanpa wilayah, dituturkan di seluruh dunia dan ditulis dalam Abjad Ibrani. Bahasa ini berasal daripada budaya Ashkenaz yang berkembang sejak kira-kira abad ke-10 di Rhineland, dan tersebar ke Eropah Tengah dan Eropah Timur, dan akhirnya ke benua lain. Dalam rujukan terawal yang masih ada, bahasa ini digelar sebagai לשון ־ אַשכּנזcode: yi is deprecated (loshn-ashkenaz = "Bahasa Ashkenaz") dan טײַטשcode: yi is deprecated (taytsh, satu variasi tiutsch, kini dipanggil Jerman Tinggi Tengah; berbanding dengan Jerman Tinggi Baru moden atau Deutsch). Dalam penggunaan umum, bahasa ini digelar sebagai מאַמע־לשוןcode: yi is deprecated (mame-loshn = "Bahasa ibunda"), membezakannya dengan Bahasa Ibrani Kitab dan Bahasa Aramia yang kedua-duanya dipanggil לשון־קודשcode: yi is deprecated (loshn-koydesh = "bahasa suci"). Istilah Yiddish tidak menjadi gelaran yang paling kerap dalam sastera bahasa ini hingga abad ke-18. Dalam bahagian yang penting dalam sejarah bahasa ini, bahasa ini merupakan bahasa penuturan utama Yahudi Ashkenazi dan mempunyai lingkungan loghat yang luas daripada "Yiddish Barat" hingga ke tiga kumpulan utama dalam "Yiddish Timur". Perbezaan yang utama antara kedua-dua Yiddish ini ialah kemasukan perkataan yang berasal daripada Bahasa Slavik secara meluas dalam loghat-loghat Timur. Sedangkan Yiddish Barat mempunyai sedikit penutur yang tinggal, loghat-loghat Timur masih dalam penggunaan yang meluas.

Sejarah umum dan status Bahasa Yiddish dibincangkan seperti berikut, dengan maklumat lanjut yang diberikan dalam siri rencana berlainan berikut:

Loghat-loghat Bahasa Yiddish – dituturkan di kawasan yang berlainan di Eropah
Morfologi Bahasa Yiddish – Maklumat lanjut bahasa dari segi struktur
Ortografi Bahasa Yiddish – tulisan
Fonologi Bahasa Yiddish – unsur-unsur bahasa dalam bentuk lisan

Bahasa Yiddish juga digunakan untuk budaya Ashkenaz, seperti Masakan Yiddish dan Muzik Yiddish.

Lihat juga[sunting | sunting sumber]

Bibliografi[sunting | sunting sumber]

Baumgarten, Jean (transl. and ed. Jerold C. Frakes), Introduction to Old Yiddish Literature, Oxford University Press, Oxford, 2005, ISBN 0-19-927633-1.
Birnbaum, Solomon, Yiddish - A Survey and a Grammar, Toronto, 1979
Fishman, David E., The Rise of Modern Yiddish Culture, University of Pittsburgh Press, Pittsburgh, 2005, ISBN 0-8229-4272-0.
Fishman, Joshua A. (ed.), Never Say Die: A Thousand Years of Yiddish in Jewish Life and Letters, Mouton Publishers, The Hague, 1981, ISBN 90-279-7978-2 (in Yiddish and English).
Frakes, Jerold C., Early Yiddish Texts 1100-1750, Oxford University Press, Oxford, 2004, ISBN 0-19-926614-X.
Herzog, Marvin, et.al. ed., YIVO, The Language and Culture Atlas of Ashkenazic Jewry, 3 vols., Max Niemeyer Verlag, Tubingen, 1992-2000, ISBN 3-484-73013-7.
Jacobs, Neil G. Yiddish: a Linguistic Introduction, Cambridge University Press, Cambridge, 2005, ISBN 0-521-77215-X.
Katz, Dovid, Words on Fire: The Unfinished Story of Yiddish, Basic Books, New York, 2004, ISBN 0-465-03728-3.
Kriwaczek, Paul, Yiddish Civilization: The Rise and Fall of a Forgotten Nation, Weidenfeld & Nicolson, London, 2005, ISBN 0-297-82941-6.
Lansky, Aaron, Outwitting History: How a Young Man Rescued a Million Books and Saved a Vanishing Civilisation, Algonquin Books, Chapel Hill, 2004, ISBN 1-56512-429-4.
Liptzin, Sol, A History of Yiddish Literature, Jonathan David Publishers, Middle Village, NY, 1972, ISBN 0-8246-0124-6.
Shandler, Jeffrey, Adventures in Yiddishland: Postvernacular Language and Culture, University of California Press, Berkeley, 2006, ISBN 0-520-24416-8.
Weinreich, Uriel. College Yiddish: an Introduction to the Yiddish language and to Jewish Life and Culture, 6th revised ed., YIVO Institute for Jewish Research, New York, 1999, ISBN 0-914512-26-9 (in Yiddish and English).
Weinstein, Miriam, Yiddish: A Nation of Words, Ballantine Books, New York, 2001, ISBN 0-345-44730-1.
Wex, Michael, Born to Kvetch: Yiddish Language and Culture in All Its Moods, St. Martin's Press, New York, 2005, ISBN 0-312-30741-1.
Wexler, Paul, Two-Tiered Relexification in Yiddish: Jews, Sorbs, Khazars, and the Kiev-Polessian Dialect, Berlin, New York, Mouton de Gruyter, 2002, ISBN 3-11-017258-5.
[Katz, Hirshe-Dovid] 1992. Code of Yiddish spelling ratified in 1992 by the programmes in Yiddish language and literature at Bar Ilan University, Oxford University Tel Aviv University, Vilnius University. Oxford: Oksforder Yidish Press in cooperation with the Oxford Centre for Postgraduate Hebrew Studies. (כלל–תקנות פון יידישן אויסלייג. 1992. אקספארד: אקספארדער צענטער פאר העכערע העברעאישע שטודיעס) ISBN 1-897744-01-3

Terbitan berkala[sunting | sunting sumber]

Der Yiddisher Tam-Tam, pub. Maison de la Culture Yiddish, Paris, sejak tahun 1994, juga boleh diperolehi dalam format elektronik.
Yidishe Heftn, pub. Le Cercle Bernard Lazare, Paris, sejak tahun 1996, kulit sampel Diarkibkan 2006-02-13 di Wayback Machine, maklumat subskribsi.
YIVO Bleter, terbitan Instutusi YIVO untuk Penyelidikan Yahudi, NYC, initial series sejak tahun 1931, siri baru sejak tahun 1991.
Afn Shvel, terbitan Liga untuk Yiddish, NYC, sejak tahun 1940; rencana contoh Undzer Perets- Our Peretz

Sumber audio[sunting | sunting sumber]

Di Velt fun Yidish: Audio Stories
Yiddish Radio Project, "dedicated to rescuing every surviving recording from the golden age of Yiddish radio". The many RealAudio files all use RealAudio's multimedia capability to provide written English-language translation.
The Yiddish Voice
Stesen radio Australia SBS menawarkan satu rancangan dalam Bahasa Yiddish: SBS Yiddish Radio Program Diarkibkan 2006-06-13 di Wayback Machine