Konsonan likuida
Dalam hukum fonetik, likuida atau konsonan likuida[1] ialah sejenis golongan konsonan yang terdiri daripada konsonan-konsonan sisian (konsonan lateral) seperti 'l' bersama-sama dengan rhotik (konsonan getar) seperti 'r'.[2]
Penyebaran[sunting | sunting sumber]
Likuida, sebagai golongan sering berkelakuan dengan cara yang sama dalam fonotaktik bahasa: sebagai contoh, mereka sering mempunyai kebebasan terbesar dalam gugus konsonan. Dalam banyak bahasa, seperti Jepun dan Korea, terdapat fonem likuida tunggal yang mempunyai kedua-dua alofon sisian dan rhotik.
Bahasa Inggeris mempunyai dua fonem, satu sisian, /l/ and satu rhotik, /ɹ/, dicontohkan dalam led dan red.
Banyak bahasa Eropah lain mempunyai satu sisian dan satu fonem rhotik. Ada, seperti Yunani, Itali dan Serbo-Croatia, mempunyai lebih daripada dua fonem likuida. Ketiga-tiga bahasa mempunyai set /l/ /ʎ/ /r/, dua sisian dan satu rhotik. Begitu juga, bahasa-bahasa Iberia membezakan empat fonem likuida. /l/, /ʎ/, /ɾ/, dan fonem keempat yang merupakan getaran gusi dalam semua tetapi beberapa jenis bahasa Portugis, di mana ia adalah getaran uvular atau geseran. Sesetengah bahasa Eropah, seperti Rusia dan Ireland, membezakan pempalatalan sisi lateral-rhotik dengan yang tidak bersifat palatal (atau pemvelaran) (contoh: /lʲ/ /rʲ/ /l/ /r/ dalam bahasa Rusia). Czech menggunakan dua konsonan likuida dan tatabahasanya membolehkan berbilang penciptaan kalimat-kalimat panjang, tanpa vokal dengan konsonan likuida yang mendasari setiap suku kata (seperti strč prst skrz krk, bermaksud "tolak jari anda melalui kerongkong"), dan ia merupakan sebuah pematah lidah (tongue twister) yang popular).
Di tempat lain di dunia, dua jenis likuida yang disebutkan di atas tetap merupakan sifat paling umum dalam inventori konsonan bahasa kecuali di Amerika Utara dan Australia. Di Amerika Utara, kebanyakan bahasa tidak mempunyai rhotik langsung dan terdapat pelbagai jenis bunyi lateral walaupun kebanyakan adalah lateral obstruen dan bukannya likuida. Kebanyakan bahasa Australia asli sangat dipenuhi dengan likuida, dan ada yang mempunyai sebanyak tujuh likuida berbeza. Mereka biasanya mempunyai dental, gegusi, gelungan, dan sisian palatal, dan sebanyak tiga rhotik.
Di benua Amerika Selatan, terdapat banyak bahasa pribumi di Lembangan Amazon dan timur Amerika Utara, serta beberapa di Asia dan Afrika, tanpa likuida.
Bahasa Polinesia biasanya mempunyai hanya satu likuida, yang mungkin sama ada lateral atau rhotik. Bahasa Oseania bukan-Polynesia biasanya mempunyai kedua-dua /l/ dan /r/, kadang kalanya lebih (contoh: Araki mempunyai /l/, /ɾ/, /r/) tidakpun kurang (contoh: Mwotlap hanya mempunyai /l/). Hiw berbeza kerana mempunyai velar lateral prahenti /ᶢʟ/ sebagai satu-satunya likuida ia.[3]
Etimologi[sunting | sunting sumber]
Ahli nahu (tatabahasawan) Dionysius Thrax menggunakan perkataan Yunani ὑγρός (hygrós, "lembap") untuk menggambarkan fonem /l,r,m,n/ dari Yunani klasik.[4] Kebanyakan pengulas berpendapat bahawa ini merujuk kepada kesan "licin" mereka pada matra dalam ayat Yunani klasik apabila ia berlaku sebagai ahli kedua gugus konsonan. Perkataan ini dipinjam-terjemahkan kepada bahasa Latin sebagai liquidus, dimana ia telah dikekalkan dalam tradisi fonetik Eropah Barat. Bahasa Malaysia pula mengambil daripada liquidus ini dan dipinjamkan membentuk likuida.
Lihat juga[sunting | sunting sumber]
- List of phonetics topics
- Perception of English /r/ and /l/ by Japanese speakers
- Engrish
Catatan[sunting | sunting sumber]
- ^ Rujukan di DBP
- ^ Ladefoged and Maddieson (1996), p. 182
- ^ François, Alexandre (2010a), "Phonotactics and the prestopped velar lateral of Hiw: Resolving the ambiguity of a complex segment", Phonology, 27 (3): 393–434, doi:10.1017/s0952675710000205 More than one of
|work=dan|journal=specified (bantuan); More than one of|DOI=dan|doi=specified (bantuan)Lebih daripada satu|work=dan|journal=dinyatakan (bantuan); Lebih daripada satu|DOI=dan|doi=dinyatakan (bantuan) . - ^ Allen, William Sidney (1965). Phonetics in ancient India. Oxford University Press. m/s. 31.
Rujukan[sunting | sunting sumber]
- Ladefoged, Peter (1996). The Sounds of the World's Languages. Oxford: Blackwell. ISBN 0-631-19814-8. Unknown parameter
|coauthors=ignored (|author=suggested) (bantuan)