Pemetaan Geologi

Pemetaan geologi merujuk kepada aktiviti memetakan jenis, komposisi, struktur dan taburan satu-satu batuan melalui cerapan lapangan oleh ahli kajibumi.

Tujuan

Tujuan pemetaan geologi dijalankan ialah untuk mendapatkan maklumat am geologi batuan, paleontologi, maklumat geologi struktur dan sumber mineral di satu-satu kawasan dan dipersembahkan dalam bentuk peta geologi.

Pemetaan geologi di Malaysia

Aktiviti pemetaan geologi di Tanah Melayu, Sabah dan Sarawak yang terawal dilaksanakan oleh Jabatan Penyiasatan Kajibumi Malaysia bagi pihak kolonial Inggeris.

Tugas pemetaan geologi turut dilaksanakan oleh penyelidik dan pelajar dari universiti tempatan dan luar negara.

Peta indeks kawasan dan status pemetaan geologi rantau Semenanjung Malaysia sehingga tahun 2013 (JMG Malaysia).

Pemetaan geologi Semenanjung Malaysia

Aktiviti pemetaan geologi di Tanah Melayu (kini Semenanjung Malaysia) bermula apabila Pejabat Kajibumi mula ditubuhkan oleh pentadbiran British di Tanah Melayu.

Pada mulanya, pemetaan geologi Tanah Melayu difokuskan kepada kawasan-kawasan yang mempunyai sejarah perlombongan atau ciri-ciri pemineralan bijih atau mineral berharga.

Pemetaan geologi secara sistematik dimulakan pada tahun 1927 melalui pemecahan kawasan-kawasan kecil berskala 1:63,360 atau 1 inci : 1 batu bersiri lama. Hasil pemetaan geologi ini diterbitkan sebagai siri laporan memoir daerah.

Setiap lembar dinombor, dinamakan dan ditugaskan kepada sepasukan kakitangan jabatan yang diketuai oleh sekurang-kurangnya seorang ahli atau pegawai kajibumi untuk menjalankan aktiviti pemetaan geologi.

Bermula tahun 1963, hasil pemetaan geologi diterbitkan sebagai siri laporan peta di mana skala dan siri lama peta masih dijadikan rujukan.

Seterusnya pada tahun 1999, siri baru peta topografi berskala 1:63,360 mula digunapakai sebagai panduan baru kawasan pemetaan geologi.

Disebabkan penggunaan siri baru peta topografi dalam melaksanakan pemetaan geologi, wujud kawasan tertentu yang dipetakan yang bertindih atau tidak dipetakan langsung.

Aktiviti pemetaan geologi disambung oleh Jabatan Mineral Dan Geosains Malaysia (JMG) sama ada secara rantau atau secara terperinci.

Memoir Daerah (District Memoir)		Ahli kajibumi yang menjalankan kajian
Jilid	Kawasan
1	Sungai Siput, Perak	H.E.F. Savage (1937)
2	Tapah dan Teluk Intan, Perak	F.T. Ingham (1938)
3	Raub, Pahang	J.A. Richardson (1939)
4	Chegar Perah dan Merapoh, Pahang	J.A. Richardson (1950)
5	Bukit Fraser, Selangor / Perak / Pahang	F.W. Roe (1951)
6	Kuantan, Pahang	F.H. Fitch (1952)
7	Kuala Selangor dan Rasa, Selangor	F.W. Roe (1953)
8	Bentong, Pahang / Selangor / Negeri Sembilan	J.B. Alexander (1968)
9	Lembah Kinta, Perak	F.T. Ingham dan Ernest Frederick Bradford (1960)
10	Kelantan Utara dan Terengganu Utara	S. MacDonald (1967)
11	Grik, Perak	C.R. Jones (1970)
12	Baling, Kedah dan Perak Utara	Cedric Keith Burton (1970)
13	Gunung Jerai, Kedah	Ernest Frederick Bradford (1972)
14	Pengerang, Johor Tenggara	R.L.C. Grubb (1968)
15	Karak dan Temerloh, Pahang	Jaafar Ahmad (1976)
16	Ulu Paka, Terengganu	Fateh Chand (1978)
17	Perlis, Kedah Utara dan Kepulauan Langkawi	C.R. Jones (1981)
18	Sungai Teris, Pahang	Jaafar Ahmad (1980)
19	Gunung Belumut, Johor	Senathi S. Rajah (1986)
20	Kuala Klawang, Jelebu, Negeri Sembilan	Shu Y.K (1989)
21	Sungai Aring, Kelantan	Aw Peck Chin (1990)
22	Hulu Lepar, Pahang	Lee Ah Kaw (1990)

Buletin Peta (Map Bulletin)		Ahli kajibumi yang menjalankan kajian
Nombor	Kawasan
1	Tasik Chini - Sungai Jeram, Selatan Tengah Pahang	S. MacDonald (1972)
2	Johor Bahru dan Kulai, Johor	Cedric Keith Burton (1973)
3	Kulim, Kedah dan Seberang Perai, Pulau Pinang	D.B. Courtier (1974)
4	Benta, Pahang	W.D. Procter (1980)
5	Pulau Tioman, Pahang	J.B. Bean (1977)
6	Ulu Lebir, Terengganu, Kelantan dan Pahang Utara
7	Sungai Petani dan Bedong, Kedah	C.K. Burton (1988)

Laporan Peta (Map Report)		Ahli kajibumi yang menjalankan kajian
Nombor	Kawasan
1	Taiping - Kuala Kangsar, Perak	K.Y. Foo (1990)
2	Hulu Sedili, Johor	T. Suntharalingam (1991)
5	Lumut - Teluk Intan, Perak	Wong T.H (1991)
4	Tanjung Malim, Perak	Gan A.S. (1992)
3	Sungai Tiang, Kedah	Teoh Lay Hock (1992)
6	Durian Tipus, Negeri Sembilan	P. Loganathan (1993)
7	Pulau Pinang	Ong W.S. (1993)
11	Kuala Pilah, Negeri Sembilan	Khoo K.H (1998)

Pemetaan Geologi Kuaterner

Buletin		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
1	Taiping	T. Suntharalingam, Teoh Lay Hock (1985)
2	Beruas	T. Suntharalingam (1987)
3	Teluk Intan	C.H. Loh (1992)

Lembar (Syit)		Negeri	Ahli / pegawai kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Nama
1	Kuala Nerang	Kedah	Zainol Husin, Mohamed Hatta Karim
2	Bukit Debu	Kedah	Mat Niza Abdul Rahman, Abdullah Sulaiman
3	Bukit Gajah Hutan	Kedah	Mat Niza Abdul Rahman, Abdullah Sulaiman
6	Rantau Panjang	Kelantan
7	Tumpat	Kelantan
8	Sungai Tiang	Kedah	(Telah dilaksanakan sebagai Laporan Peta)
9	Gubir	Kedah	Yunus Abdul Razak, Mat Niza Abdul Rahman, Abdullah Sulaiman
10	Bukit Mudin Besar	Kedah	Mat Niza Abdul Rahman, Abdullah Sulaiman
11	Gunung Ulu Merah	Perak	Mohamad Hussein Jamaluddin, Mohamad Sari Hasan, Mohd Badzran Mat Taib, M. Selvarajah, Askury Abd Kadir, Mohd Asbi Mohd Zin (1994)
12	Hulu Belum	Perak	Mohamad Hussein Jamaluddin, Mohd Badzran Mohd Taib, Mohamad Sari Hasan
13	Pasir Mas	Kelantan
14	Kota Bharu	Kelantan
15	Kuala Besut	Kelantan
16	Sungai Petani	Kedah
17	Kuala Ketil	Kedah	Mohd Zaidi Hassan
18	Baling	Kedah	(Telah dilaksanakan sebagai Memoir Daerah, dilengkapkan oleh Mat Niza Abdul Rahman dan Mohd Badzran Mat Taib)
19	Kerunai	Perak	Mohd Badzran Mat Taib, Mohd Asbi Mohd Zin, M. Selvarajah (1993)
20	Belum	Perak	Mohamad Hussein Jamaluddin, Mohamad Sari Hasan, Mohd Badzran Mat Taib, M. Selvarajah, Askury Abd Kadir, Mohd Asbi Mohd Zin (1994)
21	Batu Melintang	Kelantan	Mohamad Hussein Jamaluddin, Mohd Badzran Mohd Taib, Mohamad Sari Hasan
22	Tanah Merah	Kelantan
23	Kuala Krai	Kelantan
24	Kampung Raja	Terengganu	Mohamad Sidik, Ab. Rahman Yusoff, Ong Wee Seck
25	Kampung Buluh	Terengganu	Mohamad Sidik, Ab. Rahman Yusoff, Ong Wee Seck
26	Pulau Redang	Terengganu
28	Pulau Pinang	Pulau Pinang	Ong Wee Seck (1993)
29	Kulim	Kedah	(Telah dilaksanakan sebagai Memoir Daerah)
30	Lenggong	Perak	(Telah dilaksanakan sebagai Memoir Daerah)
31	Gerik	Perak	Mohd Asbi Mohd Zin, Mohd Badzran Mohd Taib, Mohamad Hussein Jamaluddin, Askury Abd Kadir
32	Temengor	Perak
33	Sungai Jenera	Kelantan	Aw Peck Chin
34	Kuala Gris	Kelantan
35	Manek Urai	Kelantan
36	Gunung Lawin	Terengganu	Yusoff Che Muda, Saffeen Baharuddin
37	Ulu Telemong	Terengganu	Mohamad Sidik, Ab. Rahman Yusoff, Ong Wee Seck
38	Kuala Terengganu	Terengganu	Mohamad Sidik, Ab. Rahman Yusoff, Ong Wee Seck
39	Kuala Kurau	Perak
40	Taiping	Perak
41	Kuala Kangsar	Perak	Foo (1990)
42	Sungai Siput	Perak
43	Gunung Gerah	Perak
44	Kuala Betis	Kelantan	Aw Peck Chin (1975)
45	Gua Musang	Kelantan	Yin E.H (1965)
46	Sungai Aring	Kelantan
47	Ulu Lebir	Kelantan	Paton (1959), D.E.H. Rishworth (1974)
48	Gunung Gajah Terom	Terengganu	Chow Weng Sum, S.K. Chung (2001)
49	Bukit Besi	Terengganu	Mohd Anuar Mohd Yusof, Mohammad Sidek, Ong Yeoh Han, Wong Ting Woon, Abd. Latiff Ashaari
50	Kuala Dungun	Terengganu	Mohd Anuar Mohd Yusof, Mohammad Sidek, Ong Yeoh Han, Wong Ting Woon, Abd. Latiff Ashaari
51	Kuala Dungun	Terengganu
52	Beruas	Perak
53	Batu Gajah	Perak
54	Ipoh	Perak	Ingham (1960), Bradford (1960), Suntharalingam (1968), Foo (1983)
55	Cameron Highlands	Pahang
56	Gunung Bedong	Pahang
57	Merapoh	Pahang
58	Gunung Tahan	Pahang
59	Kuala Sat	Pahang
60	Mandi Angin	Pahang	Ong Wee Seck, Rohimi Che Wan
61	Hulu Paka	Terengganu	Fateh Chand
62	Kuala Kerteh	Terengganu	Mohd Anuar Mohd Yusof, Mohammad Sidek, Ong Yeoh Han, Wong Ting Woon, Abd. Latiff Ashaari
63	Lumut	Perak	Wong T.S. (1991)
64	Teluk Intan	Perak	Wong T.S. (1991)
65	Tapah	Perak
66	Gunung Batu Putih	Perak
67	Kuala Medang	Pahang
68	Kuala Lipis	Pahang
69	Kuala Tembeling	Pahang	Jasmi Ab. Talib (1990)
70	Sungai Tekai	Pahang	Khoo Han Peng (1977)
71	Gunung Palas	Pahang
72	Ayer Putih	Terengganu	Mohd Anuar Mohd Yusof, Mohammad Sidek, Ong Yeoh Han, Wong Ting Woon, Abd. Latiff Ashaari
73	Chukai	Terengganu	Tyebally Fazle Hussien, Yew Chee Cheong, Razaidi Shah A. Kadir
74	Bagan Datok	Perak
75	Changkat Jong	Perak
76	Tanjung Malim	Perak	Gan A.S. (1992)
77	Bukit Fraser	Pahang
78	Gunung Benom	Pahang
79	Jerantut	Pahang
80	Sungai Tekam	Pahang
81	Ulu Lepar	Pahang
82	Sungai Lembing	Pahang
83	Kuantan	Pahang	Tyebally Fazle Hussien, Yew Chee Cheong, Razaidi Shah A. Kadir
84	Kuala Selangor	Selangor
85	Rawang	Selangor
86	Kuala Kubu Baharu	Selangor
87	Bentong	Pahang
88	Temerloh Mentakab	Pahang
89	Chenor	Pahang
90	Maran	Pahang
91	Pulau Manis	Pahang
92	Pekan	Pahang
93	Port Swettenham dan Klang	Selangor
94	Kuala Lumpur	Kuala Lumpur	Yin E.H. (1976)
95	Kuala Klawang	Negeri Sembilan	Shu Y.K. (1969)
96	Durian Tipus	Negeri Sembilan	P. Loganathan (1993)
97	Tasik Bera	Pahang
98	Sungai Jeram	Pahang
99	Kampung Aur	Pahang
100	Nenasi	Pahang
101	Teluk Datuk	Selangor	Abdullah Sani Hashim (1986)
102	Sepang	Selangor	Abdullah Sani Hashim (1986)
103	Seremban	Negeri Sembilan	Khalid Ngah (1972)
104	Bahau	Negeri Sembilan	Khoo K.K. (1973)
105	Gemas	Negeri Sembilan	Lum H.K. (1977)
106	Batu Enam	Negeri Sembilan
107	Kuala Sekin	Pahang
108	Kuala Rompin	Pahang
109	Padang Endau	Pahang
110	Pulau Seri Buat	Pahang
111	Pulau Tioman	Pahang
112	Port Dickson	Negeri Sembilan	D.E.H. Rishworth (1963)
113	Melaka	Melaka	D.E.H. Rishworth (1963)
114	Gunung Ledang	Melaka - Negeri Sembilan	Ong Yeoh Han (2001)
115	Segamat	Johor	P. Loganathan (1977)
116	Labis	Johor	Zakaria Husain (1986)
117	Sungai Selai	Johor
118	Kahang	Johor
119	Mersing	Johor	F.S. Chong, R.H. Cook, G.M. Evans, T. Suntharalingam (1968)
120		Johor
121	Muar	Johor
122	Batu Pahat	Johor
123	Yong Peng	Johor
124	Kluang	Johor	Loh C.H.
125	Gunung Belumut	Johor	Senathi Rajah (1968)
126	Ulu Sedili	Johor	T. Suntharalingam (1973)
127	Kampung Sedili Besar	Johor
128	Senggarang	Johor
129	Pontian Kecil	Johor
130	Johor Bahru	Johor
131	Kota Tinggi	Johor	Fauzey Mohd Zuhdi (1990)
132	Sungai Papan	Johor
133	Kukup	Johor
135	Pengerang	Johor
145	Wang Kelian	Perlis	C.R. Jones (1981) (diterbitkan sebagai Memoir Daerah)
150	Langkawi	Kedah
151	Kuala Perlis	Perlis
152	Jitra	Kedah
153	Alor Star	Kedah

Pemetaan geologi Sabah dan Sarawak

Kajian penjelajahan geologi khusus bagi mengenal pasti jenis tanah, potensi bijih dan mineral telah direkodkan berlaku seawal 1881 di Borneo Utara seperti Peltzer (1881), Witti (1881-1882) dan Hatton (1882) tetapi tiada rekod yang sempurna dihasilkan.

Contohnya catatan oleh Pletzer (1881) semasa mencari-cari kawasan yang sesuai bagi penanaman kopi yang berbunyi:

“Kawasan pergunungan berhampiran (sekitar Lampiauw) dibentuk oleh batu pasir, besi peroksida, sedikit basalt, kuarza dan batu kapur …”

Penghasilan peta lakaran geologi pertama seluruh Borneo dihasilkan oleh Theodor Posewitz pada tahun 1892. Posewitz asalnya ialah doktor perubatan tentera tetapi belajar geologi semasa ditugaskan di Borneo Selatan.

Sebenarnya, peta lakaran geologi yang dihasilkan hanyalah berdasarkan catatan oleh penjelajah-penjelajah terdahulu.

Antara tahun 1908 hingga 1915, SBBU, British Borneo Petroleum Sydicate Ltd dan Nederlandsche Petroleum Koloniale Maatschappij (NPKM) memulakan kajian penjelajahan geologi bagi menentukan potensi petroleum di timur laut.

Pada tahun 1909 hingga 1911, SBBU melantik Richard Pilz, seorang jurutera perlombongan berbangsa Jerman untuk melaksanakan kajian bersistematik berkaitan potensi mineral dan arang batu di kawasan Borneo Utara.

Pilz turut memperbetulkan lakaran oleh Posewitz dan menambah baik maklumat geologi Borneo Utara. Peta geologi oleh Pilz diterbitkan pada tahun 1913.

NPKM melantik Dr. Kurt Stamm untuk menjalankan kajian geologi di kawasan Darvel Bay – Sungai Segama bermula tahun 1913, namun kajiannya terhenti kerana terbunuh dalam Perang Dunia Pertama di tanah airnya. Kerja Stamm disambung oleh J. Wenner dan diterbitkan pada tahun 1921.

Pada tahun 1934 hingga 1938, syarikat Anglo-Saxon Petroleum Co. Ltd. mendapat pajakan daripada SBUB bagi menjalankan penjelajahan geologi, geofizik dan kajian foto udara bagi meninjau potensi petroleum.

Sepanjang kajian dilaksanakan, tiada petunjuk potensi petroleum ditemui. Namun, maklumat geologi am yang lain seperti igneus dan metamorfisme batuan direkod dan disampel dengan banyak.

Profesor Max Reinhard, Pengarah Institut Mineralogi dan Petrografi di Universiti Basel bersama-sama Dr Hotz dari NPKM dari dijemput bagi mengkaji sampel-sampel yang telah dikutip.

Terdahulu, Reinhard juga pernah menjalankan kajian lapangan geologi di timur Borneo Utara antara tahun 1913 hingga 1914 melalui kontrak dengan NPKM.

Jabatan Penyiasatan Kajibumi Jajahan British di Borneo ditubuhkan sekitar tahun 1951, seterusnya hasil kajian oleh Reinhard termasuk rekod-rekod kajian terdahulu diterbitkan pada tahun tersebut.

Buletin Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi British Borneo

Buletin?		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
1	Koloni Borneo Utara	M. Reinhard dan E. Wenk (1951)
2?	Bahagian tengah dan timur Wilayah Barat Borneo	C.P.A. Zeylmans van Emmichoven (1939)
3	Sarawak, Brunei dan bahagian barat Borneo Utara	P. Liechti, F.W. Roe dan N.S. Haile (1960)
6	Gua-gua di Sabah dan Sarawak	G.E. Wilford (1964)

Memoir Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi British Borneo

Memoir		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
1	Lembah Strap dan Lembah Sadong, Sarawak Barat	N.S. Haile (1954)
2
3	Kuching - Lundu, Sarawak Barat	G.E. Wilford (1955)
4	Sebahagian Lembah Segama dan Teluk Darvel, Koloni Borneo Utara	F.H. Fitch (1955)
5	Kudat dan Kota Belud, Borneo Utara	E.A. Stephens (1956)
6	Jesselton - Kinabalu	P. Collenette (1958)
7	Lembah Lupar dan Lembah Saribas, Sarawak Barat	N.S. Haile (1957)
8	Hulu Rajang dan kawasan bersambugan	H.J.C. Kirk (1957)
9	Sandakan dan sebahagian Lembah Kinabatangan dan Lembah Labuk, Borneo Utara	F.H. Fitch (1958)
10
11	Lembah Rajang Bawah dan kawasan bersambungan, Sarawak	E.B. Wolfenden (1960)
12	Pensiangan dan Hulu Kinabatangan, Sabah	P. Collenette (1965)
13
14	Semenanjung Semporna, Borneo Utara	H.J.C. Kirk (1962)
15	Pulau Banggi dan Sungai Sugut, Borneo Utara	R.A.M. Wilson (1961)

Laporan Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi British Borneo

Laporan		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
1	Semantan dan Lundu, Sarawak Barat	E.B. Wolfenden dan N.S. Haile (1963)

Memoir Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi Wilayah Borneo

Memoir		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
13	Suai-Baram, Sarawak Utara	N.S. Haile (1962)
16	Semenanjung Dent, Sabah	N.S. Haile dan Wong N.P.Y (1965)
17	Labuan dan Lembah Padas, Sabah	R.A.M. Wilson dan Wong N.P.Y (1964)

Laporan Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi Wilayah Borneo

Laporan		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
2	Penrissen, Sarawak Barat	Kho C.H. dan G.E. Wilford (1965)
3	Serian, Sarawak Barat	A.C. Pimm (1965)
4	Pergunungan Bidu-Bidu, Sabah	J. Newton-Smith (1967)
5	Bintulu, Tengah Sarawak	Kho C.H. (1968)

Memoir Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi Malaysia

Memoir		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
4	Lembah Segama Atas dan Teluk Darvel, Sabah	Leong K.M. (1974)
8	Gunung Kinabalu, Sabah	G. Jacobson (1970)

Laporan Terbitan Jabatan Penyiasatan Kajibumi Malaysia

Laporan		Ahli kajibumi yang menjalankan pemetaan
Nombor	Kawasan
6	Semenanjung Sandakan, Barat Sabah	David Lee T.C. (1970)
9	Gunung Pock, Semenanjung Semporna, Sabah	David Lee T.C. (1988)
13	Lembah Lupar, Sarawak Barat	Tan D.N.K. (1979)
15	Wullersdorf, Sabah	Lim P.S. (1981)
16	Kuching, Sarawak Barat	Tan D.N.K. (1993)