Platinum

Rencana utama: Isotop platinum
iso	NA	separuh hayat	DM	DE (MeV)	DP
¹⁹⁰Pt	0.014%	6.5×10¹¹ thn	α	3.18	¹⁸⁶Os
¹⁹¹Pt	syn	2.76 h	ε	?	¹⁹¹Ir
¹⁹²Pt	0.782%	Pt stabil dengan 114 neutron
¹⁹⁰Pt	syn	50 thn	ε	?	¹⁹³Ir
^181mPt	syn	4.33 h	IT	0.1355e	¹⁹³Pt
¹⁹⁴Pt	32.967%	Pt stabil dengan 116 neutron
¹⁹⁵Pt	33.832%	Pt stabil dengan 117 neutron
^195mPt	syn	4.02 h	IT	0.1297e	¹⁹⁵Pt
¹⁹⁶Pt	25.242%	Pt stabil dengan 118 neutron
¹⁹⁷Pt	syn	19.8913 jam	β^-	0.719	¹⁹⁷Au
^197mPt	syn	1.59 jam	IT	0.3465	¹⁹⁷Pt
¹⁹⁸Pt	7.163%	Pt stabil dengan 120 neutron

Rujukan

Platinum (ejaan lama: pĕlatinam) ialah sejenis logam kimia keunsuran yang mempunyai simbol Pt dan nombor atom 78. Platinum kadang-kala dikenali sebagai emas putih, walaupun penggunaan ini kurang tepat kerana emas putih adalah aloi emas dengan platinum atau nikel. Platinum tergolong dalam kumpulan 10 dalam jadual berkala keunsuran dan adalah sejenis logam peralihan. Logam in agak berat, mudah tertempa, mulur dan berwarna putih kekelabuan. Platinum tahan kakisan. Logam ini dijumpai dalam bijih-bijih tembaga dan nikel. Platinum digunakan dalam pembuatan barang kemas, radas makmal, penyambung (sesentuh) elektrik, radas bidang pergigian, dan peranti kawalan asap kenderaan bermotor. Jongkong (Bulion) platinum diberikan kod kewangan ISO XPT. Pada 19 Ogos 2008, platinum dinilaikan sebanyak $1345.00 per auns Troy (kira-kira $43 per gram)^[1]

Sifat[sunting | sunting sumber]

Platinum ialah logam berwarna kelabu seperti perak, mulur dan boleh ditempa.^[2]

Isotop[sunting | sunting sumber]

Platinum memiliki enam isotop alami, ¹⁹⁰Pt, ¹⁹²Pt, ¹⁹⁴Pt, ¹⁹⁵Pt, ¹⁹⁶Pt, dan ¹⁹⁸Pt, di mana kesemuanya adalah stabil kecuali ¹⁹⁰Pt yang memiliki separuh hayat selama 6.5×10¹¹ tahun. ¹⁹⁸Pt boleh mengalami pereputan alfa ke ¹⁹⁴Os, tetapi pereputan ini tidak pernah diperhatikan dan justeru itu, dianggap stabil. Secara keseluruhannya, platinum memiliki 39 isotop termasuk 31 isotop buatan dengan jisim atom dalam julat daripada 166 ke 204.

Kewujudan[sunting | sunting sumber]

Platinum merupakan unsur yang amat jarang dijumpai, dengan nilai kepekatan sebanyak 0.05 bahagian per bilion dalam kerak Bumi.^[3]

Perlombongan[sunting | sunting sumber]

Seperti logam-logam kumpulan platinum yang lain, platinum diperoleh sebagai bahan sampingan dalam perlombongan kuprum dan nikel. Pelombong platinum juga boleh melombong logam itu daripada bijih-bijih platinum seperti sperilit dan kooperit.^[4]

Kira-kira 160 tan platinum telah dilombong pada 2018, kebanyakannya di Afrika Selatan dengan jumlah pengeluaran sebanyak lebih kurang 110 tan. Rusia pula melombong kira-kira 21 tan platinum pada tahun yang sama.^[5]

Kegunaan[sunting | sunting sumber]

Platinum pada kebiasaannya digunakan sebagai mangkin seperti dalam penukar bermangkin kenderaan yang membenarkan pembakaran lengkap hidrokarbon dari ekzos kepada gas karbon dioksida dan wap air sebelum dibebaskan ke persekitaran. Tambahan pula, platinum juga digunakan sebagai mangkin dalam proses penghidrogenan serta boleh dijadikan mangkin dalam penguraian hidrogen peroksida kepada air dan oksigen.^[6]

Dalam bidang perubatan, platinum digunakan dalam cisplatin, cis-[Pt(NH₃)₂Cl₂] yang digunakan sebagai ubat kemoterapi dalam pelbagai jenis kanser.

Logam platinum pernah digunakan dalam bidang kepiawaian, di mana aloi platinum digunakan untuk menetapkan unit-unit piawai SI. Unit kilogram dan meter pernah ditetapkan oleh pemberat dan bar aloi platinum-iridium dengan nisbah 90:10 hingga tahun 1960 bagi meter dan pelaksanaan pentakrifan semula unit asas SI pada Mei 2019 bagi kilogram.

Sebagai perhiasan, kira-kira 40% bekalan platinum digunakan dalam aloi platinum dan emas yang umumnya dikenali sebagai "emas putih".^[4]

Rujukan[sunting | sunting sumber]

^ "Live Market Quotes". Kitco. Dicapai pada 2008-06-24.
^ Lagowski, J. J., penyunting (2004). Chemistry Foundations and Applications. 3. Thomson Gale. m/s. 267–268. ISBN 978-0-02-865724-0.
^ Stellman, Jeanne Mager (1998). Encyclopaedia of Occupational Health and Safety: Chemical, industries and occupations. International Labour Organization. m/s. 141. ISBN 978-92-2-109816-4. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mac 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)
^ ^a ^b Bell, Terence. "The Properties and Applications of Platinum". The Balance. Dicapai pada 14 Julai 2019.
^ "Mineral Commodities Summaries 2019" (PDF). USGS (dalam bahasa Inggeris). m/s. 126. doi:10.3133/70202434. ISBN 978-1-4113-4283-5. Dicapai pada 7 Julai 2019. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)
^ Petrucci, Ralph H. (2007). General Chemistry: Principles & Modern Applications (ed. 9th). Prentice Hall. m/s. 606. ISBN 978-0-13-149330-8.

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Kategori berkenaan Platinum di Wikimedia Commons
Los Alamos National Laboratory — Platinum
Nuclides and Isotopes Fourteenth Edition: Chart of the Nuclides, General Electric Company, 1989.
Jefferson Lab — The Element Platinum

[Kitco-1] "Live Market Quotes". Kitco. Dicapai pada 2008-06-24.

[lagowski-2] Lagowski, J. J., penyunting (2004). Chemistry Foundations and Applications. 3. Thomson Gale. m/s. 267–268. ISBN 978-0-02-865724-0.

[3] Stellman, Jeanne Mager (1998). Encyclopaedia of Occupational Health and Safety: Chemical, industries and occupations. International Labour Organization. m/s. 141. ISBN 978-92-2-109816-4. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 Mac 2017. Unknown parameter |deadurl= ignored (bantuan)

[:0-4] Bell, Terence. "The Properties and Applications of Platinum". The Balance. Dicapai pada 14 Julai 2019.

[5] "Mineral Commodities Summaries 2019" (PDF). USGS (dalam bahasa Inggeris). m/s. 126. doi:10.3133/70202434. ISBN 978-1-4113-4283-5. Dicapai pada 7 Julai 2019. Cite has empty unknown parameter: |dead-url= (bantuan)

[6] Petrucci, Ralph H. (2007). General Chemistry: Principles & Modern Applications (ed. 9th). Prentice Hall. m/s. 606. ISBN 978-0-13-149330-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]