Platinum

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Jump to navigation Jump to search
78 iridium ← platinum → emas
Pd
↑
Pt
↓
Ds

Pt-TableImage.svg

Am
Nama, simbol, nombor platinum, Pt, 78
Siri kimialogam peralihan
Kumpulan, kala, blok 10, 6, d
Rupaputih kekelabuan
Pt,78.jpg
Jisim atom piawai 195.084(9) g·mol−1
Tatarajah elektron [Xe] 4f14 5d9
Elektron pada setiap petala 2, 8, 18, 32, 17, 1
Fasapepejal
Ketumpatan (pada suhu bilik)21.45 g·cm−3
Ketumpatan cecair pada takat lebur19.77 g·cm−3
Takat lebur2041.4 K
(1768.3 °C, 3214.9 °F)
Takat didih4098 K
(3825 °C, 6917 °F)
Haba lakuran22.17 kJ·mol−1
Haba pengewapan469 kJ·mol−1
Muatan haba tentu(25 °C) 25.86 J·mol−1·K−1
Tekanan wap
P/Pa 1 10 100 1 k 10 k 100 k
pada T/K 2330 (2550) 2815 3143 3556 4094
Sifat keatoman
Keadaan pengoksidaan1, 2, 3, 4, 5
(Oksida bes)
Keelektronegatifan2.28 (skala Pauling)
Jejari atom135 pm
Jejari atom terhitung177 pm
Jejari kovalen128 pm
Jejari Van der Waals175 pm
Lain-lain
Sifat magnetparamagnet
Kerintangan elektrik(20 °C) 105 nΩ·m
Keberkonduktan haba(300 K) 71.6 W·m−1·K−1
Pengembangan terma(25 °C) 8.8 µm·m−1·K−1
Kelajuan bunyi (rod halus)(suhu bilik) 2800 m·s−1
Modulus Young168 GPa
Modulus ricih61 GPa
Nisbah Poisson0.38
Skala Vickers549 MPa
Kekerasan Brinell392 MPa
Nombor CAS7440-06-4
Isotop-isotop terpilih
Rencana utama: Isotop platinum
iso NA separuh hayat DM DE (MeV) DP
190Pt 0.014% 6.5×1011 thn α 3.18 186Os
191Pt syn 2.76 h ε ? 191Ir
192Pt 0.782% Pt stabil dengan 114 neutron
190Pt syn 50 thn ε ? 193Ir
181mPt syn 4.33 h IT 0.1355e 193Pt
194Pt 32.967% Pt stabil dengan 116 neutron
195Pt 33.832% Pt stabil dengan 117 neutron
195mPt syn 4.02 h IT 0.1297e 195Pt
196Pt 25.242% Pt stabil dengan 118 neutron
197Pt syn 19.8913 jam β- 0.719 197Au
197mPt syn 1.59 jam IT 0.3465 197Pt
198Pt 7.163% Pt stabil dengan 120 neutron
Rujukan
Kotak ini:

Platinum (ejaan lama: pĕlatinam) ialah sejenis logam kimia keunsuran yang mempunyai simbol Pt dan nombor atom 78. Platinum kadang-kala dikenali sebagai emas putih, walaupun penggunaan ini kurang tepat kerana emas putih adalah aloi emas dengan platinum atau nikel. Platinum tergolong dalam kumpulan 10 dalam jadual berkala keunsuran dan adalah sejenis logam peralihan. Logam in agak berat, mudah tertempa, mulur dan berwarna putih kekelabuan. Platinum tahan kakisan. Logam ini dijumpai dalam bijih-bijih tembaga dan nikel. Platinum digunakan dalam pembuatan barang kemas, radas makmal, penyambung (sesentuh) elektrik, radas bidang pergigian, dan peranti kawalan asap kenderaan bermotor. Jongkong (Bulion) platinum diberikan kod kewangan ISO XPT. Pada 19 Ogos 2008, platinum dinilaikan sebanyak $1345.00 per auns Troy (kira-kira $43 per gram)[1]

Sifat[sunting | sunting sumber]

Platinum ialah logam berwarna kelabu seperti perak, mulur dan boleh ditempa.[2]

Isotop[sunting | sunting sumber]

Platinum memiliki enam isotop alami, 190Pt, 192Pt, 194Pt, 195Pt, 196Pt, dan 198Pt, di mana kesemuanya adalah stabil kecuali 190Pt yang memiliki separuh hayat selama 6.5×1011 tahun. 198Pt boleh mengalami pereputan alfa ke 194Os, tetapi pereputan ini tidak pernah diperhatikan dan justeru itu, dianggap stabil. Secara keseluruhannya, platinum memiliki 39 isotop termasuk 31 isotop buatan dengan jisim atom dalam julat daripada 166 ke 204.

Kewujudan[sunting | sunting sumber]

Platinum merupakan unsur yang amat jarang dijumpai, dengan nilai kepekatan sebanyak 0.05 bahagian per bilion dalam kerak Bumi.[3]

Perlombongan[sunting | sunting sumber]

Seperti logam-logam kumpulan platinum yang lain, platinum diperoleh sebagai bahan sampingan dalam perlombongan kuprum dan nikel. Pelombong platinum juga boleh melombong logam itu daripada bijih-bijih platinum seperti sperilit dan kooperit.[4]

Kira-kira 160 tan platinum telah dilombong pada 2018, kebanyakannya di Afrika Selatan dengan jumlah pengeluaran sebanyak lebih kurang 110 tan. Rusia pula melombong kira-kira 21 tan platinum pada tahun yang sama.[5]

Kegunaan[sunting | sunting sumber]

Platinum pada kebiasaannya digunakan sebagai mangkin seperti dalam penukar bermangkin kenderaan yang membenarkan pembakaran lengkap hidrokarbon dari ekzos kepada gas karbon dioksida dan wap air sebelum dibebaskan ke persekitaran. Tambahan pula, platinum juga digunakan sebagai mangkin dalam proses penghidrogenan serta boleh dijadikan mangkin dalam penguraian hidrogen peroksida kepada air dan oksigen.[6]

Dalam bidang perubatan, platinum digunakan dalam cisplatin, cis-[Pt(NH3)2Cl2] yang digunakan sebagai ubat kemoterapi dalam pelbagai jenis kanser.

Logam platinum pernah digunakan dalam bidang kepiawaian, di mana aloi platinum digunakan untuk menetapkan unit-unit piawai SI. Unit kilogram dan meter pernah ditetapkan oleh pemberat dan bar aloi platinum-iridium dengan nisbah 90:10 hingga tahun 1960 bagi meter dan pelaksanaan pentakrifan semula unit asas SI pada Mei 2019 bagi kilogram.

Sebagai perhiasan, kira-kira 40% bekalan platinum digunakan dalam aloi platinum dan emas yang umumnya dikenali sebagai "emas putih".[4]

Rujukan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ "Live Market Quotes". Kitco. Dicapai 2008-06-24. 
  2. ^ Lagowski, J. J., penyunting (2004). Chemistry Foundations and Applications. 3. Thomson Gale. m/s. 267–268. ISBN 978-0-02-865724-0. 
  3. ^ Stellman, Jeanne Mager (1998). Encyclopaedia of Occupational Health and Safety: Chemical, industries and occupations. International Labour Organization. m/s. 141. ISBN 978-92-2-109816-4. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 March 2017. 
  4. ^ a b Bell, Terence. "The Properties and Applications of Platinum". The Balance. Dicapai 14 Julai 2019. 
  5. ^ "Mineral Commodities Summaries 2019" (PDF). USGS (dalam bahasa Inggeris). m/s. 126. doi:10.3133/70202434. ISBN 978-1-4113-4283-5. Dicapai 7 Julai 2019. 
  6. ^ Petrucci, Ralph H. (2007). General Chemistry: Principles & Modern Applications (edisi 9th). Prentice Hall. m/s. 606. ISBN 978-0-13-149330-8. 

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

 Jadual berkala
H   He
Li Be   B C N O F Ne
Na Mg   Al Si P S Cl Ar
K Ca   Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn Ga Ge As Se Br Kr
Rb Sr   Y Zr Nb Mo Tc Ru Rh Pd Ag Cd In Sn Sb Te I Xe
Cs Ba La Ce Pr Nd Pm Sm Eu Gd Tb Dy Ho Er Tm Yb Lu Hf Ta W Re Os Ir Pt Au Hg Tl Pb Bi Po At Rn
Fr Ra Ac Th Pa U Np Pu Am Cm Bk Cf Es Fm Md No Lr Rf Db Sg Bh Hs Mt Ds Rg Cn Nh Fl Mc Lv Ts Og
Logam alkali Logam alkali bumi Lantanid Aktinid Logam peralihan Logam lain Metaloid Bukan logam lain Halogen Gas adi
Versi terperinci 
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Platinum&oldid=4608069"