Pergi ke kandungan

Takahun

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Rencana ini mengenai konsep klasik. Untuk syarikat perisian, sila lihat Oracle Corporation.
Merujuk Takahun oleh John William Waterhouse, menunjukkan lapan pendeta wanita di kuil ramalan
Sebahagian daripada siri tentang
Antropologi agama
Konsep asas
Kajian kes
Sihir
Ritual
Gerakan penggiat semula
Rencana berkaitan
Ahli teori muktabar
Jurnal
Agama
Etnik dan agama rakyat
Agama Buddha
Kristian
Hinduisme
Islam
Yahudi
Jainisme
Sikhisme
Sosial dan antropologi budaya

Takahun (Jawi: ‏تكهن‎‎) atau orakel ialah seseorang atau benda yang dipercayai dapat memberikan nasihat bijaksana atau ramalan dengan melihat masa depan, diilhamkan oleh dewa-dewa. Jika dilakukan melalui cara ilmu ghaib, ia sejenis penilikan.

Penerangan

[sunting | sunting sumber]

Perkataan takahun berasal daripada kata nama Arab تكهن, "peramalan" manakala orakel datang daripada Inggeris oracle, daripada kata kerja Latin ōrāre, "bercakap" dan merujuk sebetulnya kepada pendeta lelaki atau wanita yang mengucapkan ramalan. Dalam penggunaan lanjutan, takahun juga boleh merujuk kepada tapak takahun, dan ucapan-ucapan takahun itu sendiri, dipanggil khrēsmoí (χρησμοί) dalam bahasa Yunani.

Takahun dianggap sebagai pintu tempat dewa-dewa bercakap secara langsung kepada manusia. Dalam erti ini, mereka berbeza daripada peramal (manteis, μάντεις) yang mentafsir tanda-tanda yang dihantar oleh dewa-dewa melalui tanda burung, isi haiwan, dan pelbagai kaedah lain.[1]

Takahun paling penting dalam zaman Yunani purba ialah Pythia (pendeta wanita kepada Apollo di Delphi), dan takahun Dione dan Zeus di Dodona di Epirus. Takahun-takahun Apollo yang lain terletak di Didyma dan Mallus di pantai Anatolia, di Corinth dan Bassae di Peloponnese, dan di pulau-pulau Delos dan Aegina di Laut Aegea.

Takahun Sibylin ialah koleksi ucapan takahun yang ditulis dalam heksameter Yunani, disandarkan kepada para Sibyl, penilik-penilik wanita yang mengucapkan ilham daripada para dewa dalam keadaan ialah .

Asal usul

[sunting | sunting sumber]

Walter Burkert memerhatikan bahawa "Wanita-wanita ialah daripada mulutnya Dewa bercakap" direkodkan di Timur Dekat seperti di Mari pada alaf ke-2 SM dan di Assyria pada alaf pertama SM.[2] Di Mesir, dewi Wadjet (mata bulan) digambarkan sebagai wanita berkepala ular atau wanita dengan dua kepala ular. Takahunnya berada di kuil terkenal di Per-Wadjet (nama Yunani, Buto). Takahun Wadjet mungkin sumber tradisi takahun yang tersebar dari Mesir ke Yunani.[3] Evans mengaitkan Wadjet dengan "Dewi Ular Minos".[4]

Di takahun Dodona, dia dipanggil Diōnē (bentuk feminin Diós, genitif Zeus; atau dīos, "seperti dewa", secara harfiah "syurgawi"), yang mewakili tanah subur bumi, mungkin dewi wanita utama dalam para dewa Indo-Eropah Purba[perlu rujukan]. Python, anak perempuan (atau lelaki) Gaia ialah naga bumi Delphi yang diwakili sebagai ular dan menjadi dewa kenerakaan, musuh Apollo, yang membunuhnya dan merasuk takahun.[5]

Dalam zaman klasik purba

[sunting | sunting sumber]

Pythia di Delphi

[sunting | sunting sumber]

Apabila kerusi para Prytani bersinar putih di pulau Siphnos,
Dahi putih semua forum—perlu kebijaksanaan peramal sejati—
Bahaya akan mengancam dari bot kayu, dan bentara dalam merah.

— The Pythoness, dalam Sejarah, Herodotus.[6]

Pythia ialah mulut takahun-takahun dewa Apollo, dan juga dikenali sebagai Takahun Delphi.[7]

Takahun Delphi berpengaruh besar dalam budaya Yunani. Uniknya, perempuan ini dapat dikatakan pihak berkuasa tertinggi baik dari segi sivil atau agama dalam dunia Yunani purba yang didominasi oleh lelaki. Dia menjawab soalan-soalan warganegara, orang asing, raja, dan ahli falsafah mengenai isu-isu kesan politik, perang, tugas, jenayah, keluarga, undang-undang—malah isu peribadi.[8] Negeri-negeri separa Yunani di sekitar dunia Yunani, seperti Lydia, Caria, dan bahkan Mesir juga menghormatinya dan datang ke Delphi sebagai pemohon.

Croesus, raja Lydia dari 560 SM, menguji takahun-takahun dunia untuk melihat siapa memberikan ramalan yang paling tepat. Baginda menghantar utusan ke tujuh tapak yang semua akan bertanya kepada takahun pada hari yang sama apa yang raja lakukan pada saat itu. Croesus mengisytiharkan takahun di Delphi sebagai yang paling tepat, yang melaporkan dengan betul bahawa raja sedang memasak rendidih kambing dan kura-kura, maka baginda mengurniakan dia banyak hadiah berharga.[9] Baginda kemudian merujuk Delphi sebelum menyerang Parsi, dan menurut Herodotus dinasihatkan, "Jika tuanku menyeberangi sungai, sebuah empayar besar akan musnah". Percaya jawapannya menguntungkan, Croesus menyerang tetapi empayarnya sendiri akhirnya dimusnahkan oleh Parsi.

Dia juga dikatakan pernah berkata bahawa tiada lelaki yang lebih bijak daripada Socrates, yang mana Socrates menjawab, jika begitu, ini kerana Socrates sahaja yang sedar akan kejahilannya sendiri. Selepas konfrontasi ini, Socrates mengabdikan hidupnya untuk pencarian pengetahuan yang menjadi salah satu peristiwa yang memulakan falsafah Barat. Beliau mendakwa bahawa takahun itu "pembimbing penting untuk pembangunan peribadi dan negara."[10] Catatan terakhir jawapan takahun ini diberikan pada 362 TM, kepada Maharaja Julian Si Pemurtad.[11]

Kuasa takahun sangat dicari dan tidak pernah diragui. Sebarang percanggahan antara ramalan dan peristiwa dianggap sebagai kegagalan untuk mentafsir jawapan dengan betul, bukan silap si takahun.[12] Selalunya ramalan diungkapkan secara samar-samar, untuk mencakupi semua kemungkinan—terutamanya supaya dapat dilihat secara retroaktif. Salah satu jawapan terkenal sedemikian kepada pertanyaan tentang penyertaan dalam kempen tentera ialah "Engkau akan pergi engkau akan kembali tidak pernah dalam perang engkau akan binasa". Ini memberikan penerima ramalan kebebasan untuk meletakkan koma sebelum atau selepas perkataan "tidak pernah", dengan itu meliputi kedua-dua kemungkinan. Satu lagi ialah jawapan kepada orang Athens apabila tentera besar raja Xerxes I menghampiri Athens dengan niat untuk meranapkan kota itu. "Hanya pagar kubu kayu boleh menyelamatkan kamu"[perlu rujukan], jawab takahun, mungkin sedar ada sentimen untuk belayar ke Itali di selatan dan mengasaskan semula Athens di sana. Ada yang berfikir ia saranan untuk memperkukuh Akropolis dengan pagar kayu dan berkubu di sana. Yang lain, Themistocles antaranya, berkata takahun jelas mengesyorkan bertempur di laut, metafora yang dimaksudkan untuk kapal perang. Yang lain masih menegaskan bahawa keadaan mereka begitu darurat sehingga mereka patut naik setiap kapal yang ada dan melarikan diri ke Itali, di mana mereka akan selamat. Pada akhirnya, variasi ketiga-tiga tafsiran dicuba: ada yang merintang Akropolis, penduduk awam dipindahkan melalui laut ke pulau berdekatan Salamis dan ke Troizen, dan armada perang menang bertempur di Teluk Salamis. Sekiranya mereka hancur, ia sentiasa boleh dikatakan bahawa takahun itu telah menyarankan untuk lari ke Itali sebenarnya.

Sibyl di Cumae

[sunting | sunting sumber]

Cumae ialah koloni Yunani pertama di tanah besar Itali, berhampiran Naples, dari abad ke-8 SM. Sibylla atau nujum wanita di Cumae menjadi terkenal kerana kedekatannya dengan Rom dan Buku-buku Sibylin yang diperoleh dan dirujuk dalam kecemasan oleh Rom di dalam mana ramalannya dicatat. Sibyl Cumae dipanggil "Herophile" oleh Pausanias dan Lactantius, "Deiphobe, anak perempuan Glaucus" oleh Virgil, serta "Amaltheia", "Demophile", atau "Taraxandra" oleh yang lain. Ramalan-ramalan Sibyl menjadi popular dengan orang Kristian kerana ia dianggap telah meramalkan kelahiran Jesus Christ.

Takahun di Didyma

[sunting | sunting sumber]
Runtuhan Kuil Apollo di Didyma

Didyma berhampiran Ionia di Asia Kecil dalam domain kota terkenal Miletus.

Takahun di Dodona

[sunting | sunting sumber]

Dodona di barat laut Greece ialah seorang lagi takahun yang dikhaskan untuk Dewi Ibu yang di tapak lain dipanggil Rhea atau Gaia, tetapi di sini dipanggil Dione. Kuil Dodona, terletak di kebun pokok oak, ialah takahun Yunani yang tertua, menurut ahli sejarah abad kelima Herodotus, dan sudah bertapak dari zaman pra-Yunani, mungkin seawal alaf ke-2 SM, apabila tradisi mereka mungkin telah merebak dari Mesir. Menjelang zaman Herodotus, Zeus telah menggantikan Dewi Ibu, yang telah diasimilasikan dengan Aphrodite, dan pemujaan wira Herakles telah ditambah. Dodona menjadi takahun kedua paling penting di Yunani purba, selepas Delphi. Di Dodona, Zeus disembah sebagai Zeus Naios atau Naos (dewa mata air Naiades, dari mata air di bawah oak), atau sebagai Zeus Bouleos (canselor). Pendeta wanita dan lelaki mentafsirkan bunyi gemerisik daun pokok oak yang berdiri di sini sebagai tempat suci Zeus untuk menentukan tindakan yang betul untuk dilakukan.[13]

Takahun di Abae

[sunting | sunting sumber]

Takahun Abae ialah salah satu takahun paling penting. Ia hampir musnah sepenuhnya oleh Parsi semasa Pencerobohan Yunani Kedua oleh Parsi.[14]

Takahun-takahun lain

[sunting | sunting sumber]

Erythrae berhampiran Ionia di Asia Minor ialah rumah kepada seorang nujum wanita.

Trophonius ialah takahun di Lebadea Boeotia yang dikhaskan untuk Zeus chthonian Trophonius. Trophonius ialah wira Yunani yang disusukan oleh Europa.[15]

Berhampiran pelabuhan Menestheus atau Menesthei Portus (Greek: Μενεσθέως λιμήν), moden El Puerto de Santa María, Sepanyol, ialah Takahun Menestheus (Greek: Μαντεῖον τοῦ Μενεσθέως), kepada siapa penduduk Gades juga menawarkan korban.[16][17]

Di pulau Ikaros di Teluk Parsi (moden Pulau Failaka di Kuwait), terdapat takahun Artemis Tauropolus.[18]

Di Claros, terdapat takahun Apollo Clarius.[19]

Di Ptoion, terdapat takahun Ptoios dan kemudiannya Apollo.[20]

Di Gryneium, terdapat tempat suci Apollo dengan takahun purba.[21][22][23]

Di Livadeia, terdapat takahun Trophonius.[24]

Takahun Zeus Ammon di Oasis Siwa begitu terkenal sehingga Alexander Agung melawatnya ketika dia menakluki Mesir.

Terdapat juga takahun lain Zeus Ammon di Aphytis di Chalkidiki.[25]

Takahun Zeus di Olympia.[26]

Di kota Anariake (Ἀναριάκη) di Laut Kaspia, terdapat takahun untuk orang yang tidur. Orang harus tidur di kuil untuk mempelajari kehendak ilahi.[27][28][29]

Takahun Apollo di Eutresis[30] dan takahun Apollo di Tegyra.[31]

Takahun Aphrodite di Paphos.[32]

Terdapat banyak "takahun orang mati", seperti di Argolis, Cumae, Herakleia di Pontos, di Kuil Poseidon di Taenaron, tetapi yang paling penting ialah Nekromanteion Akheron.

Dalam budaya lain

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Penilikan

Istilah "takahun" juga digunakan dalam bahasa Inggeris moden untuk institusi selari penilikan dalam budaya lain. Khususnya, ia digunakan dalam konteks agama Kristian untuk konsep wahyu ilahi, dan dalam konteks agama Yahudi untuk perisai dada Urim dan Thummim, dan secara umum sebarang ucapan yang dianggap sebagai nubuatan.[33]

Politheisme Celtik

[sunting | sunting sumber]

Dalam politheisme Celtik, penilikan dilakukan oleh golongan pendeta, sama ada druid atau vates. Ini tercermin dalam peranan "peramal" di Wales Zaman Gelap (dryw) dan Ireland (fáith).

China

[sunting | sunting sumber]
Laman utama: Tulang ramalan dan I Ching
Tulang ramalan dinasti Shang, China purba

Di China, tulang ramalan digunakan untuk penilikan pada akhir dinasti Shang (s. 1600–1046 SM). Penilik mengenakan haba pada tulang-tulang ini, biasanya scapula lembu atau plastron kura-kura, dan mentafsirkan retakan yang terhasil.

Kaedah penilikan yang berbeza, menggunakan tangkai tumbuhan yarrow, diamalkan pada dinasti Zhou berikutnya (1046–256 SM). Sekitar akhir abad ke-9 SM, sistem penilikan direkodkan dalam I Ching, atau "Buku Perubahan", koleksi tanda-tanda linear yang digunakan sebagai ramalan. Selain kuasa takahunnya, I Ching mempunyai pengaruh besar terhadap falsafah, kesusasteraan dan pentadbiran negara China sejak zaman Zhou.

Mesir

[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Pelapor (Mesir Purba)

Menurut agama Mesir purba, beberapa dewa Mesir purba (dan jarang pula, manusia yang didewakan), bertindak sebagai perantara antara manusia dan para dewa. Ini ditunjukkan dalam gelaran Mesir Purba "Pelapor/Bentara" (wḥmw), yang dalam konteks agama, melaporkan permintaan dan petisyen kepada dewa-dewa tempatan.[34]

Hawaii

[sunting | sunting sumber]

Di Hawaii, takahun-takahun ditemui di heiau tertentu, kuil-kuil Hawaii. Takahun-takahun ini ditemui dalam menara yang ditutupi kain kapa putih yang dibuat daripada serat tumbuhan. Di sini, pendeta menerima kehendak dewa-dewa. Menara ini dipanggil 'Anu'u. Contoh ini boleh ditemui di heiau Ahu'ena di Kona.[35]

India dan Nepal

[sunting | sunting sumber]

Di India purba, takahun dikenali sebagai ākāśavānī ("suara/ucapan dari langit/aether") atau aśarīravānī ("suara tanpa badan (atau suara yang tidak kelihatan)") (asariri dalam Tamil), dan berkaitan dengan mesej seorang dewa. Takahun memainkan peranan penting dalam banyak insiden utama epik Mahabharata dan Ramayana. Contohnya ialah Kamsa (atau Kansa), bapa saudara jahat Krishna, dimaklumkan oleh takahun bahawa anak kelapan saudara perempuannya Devaki akan membunuhnya. Ayat pembukaan Tiruvalluva Maalai, antologi Tamil zaman pertengahan biasanya ditarikhkan oleh sarjana moden antara s. 7 dan 10 abad CE, dikaitkan dengan asariri atau takahun.[36]: 58–59 [37]: 16 [38] Walau bagaimanapun, tiada rujukan dalam mana-mana kesusasteraan India tentang takahun sebagai orang tertentu.

Secara kontemporari, Theyyam atau "theiyam" dalam Malayalam - bahasa India selatan - proses seorang Pendeta menjemput dewa Hindu atau dewi untuk menggunakan tubuhnya sebagai medium atau saluran dan menjawab soalan pemuja lain, masih berlaku.[39] Perkara yang sama dipanggil "arulvaakku" atau "arulvaak" dalam bahasa Tamil, bahasa India selatan yang lain - Adhiparasakthi Siddhar Peetam terkenal dengan arulvakku di Tamil Nadu.[40] Orang di dalam dan sekitar Mangalore di Karnataka memanggilnya sama, Buta Kola, "paathri" atau "darshin"; di bahagian lain Karnataka, ia dikenali dengan pelbagai nama seperti, "prashnaavali", "vaagdaana", "asei", "aashirvachana" dan sebagainya.[41][42][43][44][45] Di Nepal ia dikenali sebagai, "Devta ka dhaamee" atau "jhaakri".[46]

Nigeria

[sunting | sunting sumber]

Orang Igbo di tenggara Nigeria di Afrika mempunyai tradisi lama menggunakan takahun. Di kampung Igbo, takahun biasanya pendeta wanita untuk dewa tertentu, biasanya tinggal di gua atau lokasi terpencil jauh dari kawasan bandar, dan, seperti takahun Yunani purba, akan memberikan ramalan dalam keadaan ialah kepada pengunjung yang mencari nasihat. Dua takahun purba mereka menjadi sangat terkenal semasa zaman pra-penjajahan: takahun Agbala di Awka dan takahun Chukwu di Arochukwu.[47] Walaupun majoriti besar Igbo hari ini Kristian, ramai yang masih menggunakan takahun.

Di kalangan orang Yoruba di negara yang sama, Babalawos (dan versi wanita mereka, Iyanifas) berkhidmat secara kolektif sebagai aspek utama sistem penilikan Ifa suku yang terkenal di dunia. Oleh sebab itu, mereka secara adat mempengerusikan banyak upacara tradisional dan agama mereka.

Mitologi Norse

[sunting | sunting sumber]

Dalam mitologi Norse, Odin mengambil kepala terpenggal dewa Mimir ke Asgard untuk dirujuki sebagai takahun. Havamal dan sumber lain mengaitkan pengorbanan Odin untuk rune takahun yang mana dia kehilangan satu mata (penglihatan luaran) dan memenangi hikmat (penglihatan dalaman; wawasan).

Amerika Pra-Columbus

[sunting | sunting sumber]

Dalam mitos penghijrahan Mexitin, iaitu Aztec awal, bungkusan mumia (mungkin patung) dibawa oleh empat pendeta mengarahkan perjalanan jauh dari gua asal dengan memberikan takahun. Takahun membawa kepada penubuhan Mexico-Tenochtitlan. Yucatec Maya menganggap pendeta takahun atau chilanes, secara harfiah adalah "muncung" dewa. Repositori bertulis pengetahuan tradisional mereka, Buku Chilam Balam, semuanya dikaitkan kepada seorang pendeta takahun terkenal yang telah meramalkan dengan betul kedatangan Sepanyol dan bencana yang berkaitan.[perlu rujukan]

Tibet

[sunting | sunting sumber]

Di Tibet, takahun (Tib. སྐུ་རྟེན་, ku ten, Wyl. sku rten) telah memainkan, dan masih memainkan, peranan penting dalam agama dan kerajaan. Perkataan "takahun" digunakan oleh orang Tibet untuk merujuk kepada semangat yang memasuki lelaki dan wanita yang bertindak sebagai perantara antara alam semula jadi dan rohani. Perantara ini, oleh itu, dikenali sebagai kuten, harfiahnya bermaksud, "asas fizikal".

Dalai Lama, yang tinggal dalam buangan di utara India, masih merujuk takahun yang dikenali sebagai Takahun Nechung, yang dianggap sebagai takahun rasmi kerajaan Tibet. Dalai Lama telah, menurut adat berabad-abad lamanya, merujuk Takahun Nechung semasa perayaan tahun baru Losar.[48] Nechung dan Gadhong ialah takahun utama yang kini dirujuk; takahun dahulu seperti Karmashar dan Darpoling tidak lagi aktif dalam buangan. Takahun Gadhong telah meninggal meninggalkan Nechung sebagai satu-satunya takahun utama. Takahun lain yang dirujuk Dalai Lama ialah Takahun Tenma, yang mana seorang wanita Tibet muda bernama Khandro La ialah perantara untuk dewi gunung Tseringma bersama 11 dewi lain. Dalai Lama memberikan penerangan lengkap tentang proses ialah dan rasukan semangat dalam bukunya Freedom in Exile.[49]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ Flower, Michael Attyah. The Seer in Ancient Greece. Berkeley: University of California Press, 2008.
  2. ^ Walter Burkert.Greek Religion. Harvard University Press.1985.p 116-118
  3. ^ Herodotus, The Histories, ii 55, dan vii 134.
  4. ^ "Women in the Aegean: Minoan Snake Goddess: 8. Snakes, Egypt, Magic & Women". arthistoryresources.net. Dicapai pada 2024-05-17.
  5. ^ Hymn to Pythian Apollo.363,369
  6. ^ Herodotus, The Histories, as translated in: Rawlinson, George; Rawlinson, Henry Creswicke; Wilkinson, John Gardner (1862). The History of Herodotus: A New English Version. II. London: John Murray. m/s. 376. Dicapai pada 3 August 2015.
  7. ^ Plato, G.M.A. Grube, J.M. Cooper - The Trial and Death of Socrates (Third Edition): "Euthyphro, Apology, Crito, Death Scene from Phaedo" (page 24 - footnote 7) Hackett Publishing, 2000; ISBN 1603846476 [Retrieved 2015-04-25]
  8. ^ Broad, W. J. (2007), p.43
  9. ^ Broad, W. J. (2007), p.51-53
  10. ^ Broad, W. J. (2007), p.63. Socrates juga berhujah bahawa keberkesanan takahun berakar pada keupayaannya untuk meninggalkan dirinya sepenuhnya kepada kuasa yang lebih tinggi melalui kegilaan atau "kegilaan suci."
  11. ^ Thomas, Carol G. (1988). Paths from Ancient Greece. Brill Publishers. m/s. 47. ISBN 9004088466.
  12. ^ Broad, W. J. (2007), p.15
  13. ^ Struck, Peter, T. (June 23, 2024). "Greek and Roman Mythology: Dodona". University of Pennsylvania. Dicapai pada June 23, 2024.
  14. ^ Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898), Abae
  15. ^ Pausanias.Guide to Greece 9.39.2–5.
  16. ^ "LacusCurtius • Strabo's Geography — Book III Chapter 1". penelope.uchicago.edu.
  17. ^ "Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), MENESTHEI PORTUS". www.perseus.tufts.edu.
  18. ^ "Strabo, Geography, §16.3.2".
  19. ^ Pausanias, Description of Greece 7.5.1–3
  20. ^ "Apollo Ptoion sanctuary, Anne Jacquemin - Wiley Online Library". Wiley. 21 January 2013. doi:10.1002/9781444338386.wbeah30160. Cite journal requires |journal= (bantuan)
  21. ^ "Stephanus of Byzantium, Ethnica, G213.10".
  22. ^ "Philostratus the Athenian, Vita Apollonii, 4.14".
  23. ^ "Strabo, Geography, 13.3.5".
  24. ^ Col. William Leake, TRAVELS IN NORTHERN GREECE, 2.121
  25. ^ Stephanus of Byzantium, Ethnica, A151.1
  26. ^ A Dictionary of Greek and Roman Antiquities (1890), Oraculum
  27. ^ Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), Anariacea
  28. ^ Strabo, Geography, 11.7.1
  29. ^ Stephanus of Byzantium, Ethnica, A93.5
  30. ^ Harry Thurston Peck, Harpers Dictionary of Classical Antiquities (1898), Eutresis
  31. ^ Dictionary of Greek and Roman Geography (1854), Tegyra
  32. ^ C. Suetonius Tranquillus, Divus Titus, 5
  33. ^ OED s.v. "oracle n."
  34. ^ Colonna, Angelo (2021-10-21). Religious Practice and Cultural Construction of Animal Worship in Egypt from the Early Dynastic to the New Kingdom: Ritual Forms, Material Display, Historical Development (dalam bahasa Inggeris). Archaeopress Publishing Ltd. ISBN 978-1-78969-822-0.
  35. ^ John Fischer. "'Anu'u (oracle tower) and Ki'i Akua (temple images) at 'Ahu'ena Heiau in Kailua-Kona on Hawaii's Big Island". Diarkibkan daripada yang asal |archive-url= requires |url= (bantuan) pada 2011-07-07. Missing or empty |url= (bantuan); |access-date= requires |url= (bantuan)
  36. ^ Kamil Zvelebil (1975). Tamil Literature. Handbook of Oriental Studies. BRILL. ISBN 90-04-04190-7.
  37. ^ S. N. Kandasamy (2020). திருக்குறள்: ஆய்வுத் தெளிவுரை (பெருட்பால், பகுதி 1) [Tirukkural: Research commentary: Book of Porul, Part 1]. Chennai: Manivasagar Padhippagam.
  38. ^ Vedhanayagam, Rama (2017). திருவள்ளுவ மாலை மூலமும் எளிய உரை விளக்கமும் [Tiruvalluvamaalai: Source with simple commentary] (dalam bahasa Tamil) (ed. 1). Chennai: Manimekalai Prasuram.
  39. ^ "'Devakoothu'; the lone woman Theyyam in North Malabar". Mathrubhumi. Diarkibkan daripada yang asal pada 2021-06-06. Dicapai pada 2021-11-05.
  40. ^ Nanette R. Spina (2017) (28 February 2017), Women's Authority and Leadership in a Hindu Goddess Tradition, Springer, m/s. 135, ISBN 978-1-1375-8909-5
  41. ^ Brückner, Heidrun (1987). "Bhuta Worship in Coastal Karnataka: An Oral Tulu Myth and Festival Ritual of Jumadi". Studien zur Indologie und Iranistik. 13/14: 17–37.
  42. ^ Brückner, Heidrun (1992). "Dhumavati-Bhuta" An Oral Tulu-Text Collected in the 19th Century. Edition, Translation, and Analysis". Studien zur Indologie und Iranistik. 13/14: 13–63.
  43. ^ Brückner, Heidrun (1995). Fürstliche Fest: Text und Rituale der Tuḷu-Volksreligion an der Westküste Südindiens. Wiesbaden: Harrassowitz. m/s. 199–201.
  44. ^ Brückner, Heidrun (2009a). On an Auspicious Day, at Dawn … Studies in Tulu Culture and Oral Literature. Wiesbaden: Harrassowitz.
  45. ^ Brückner, Heidrun (2009b). "Der Gesang von der Büffelgottheit" in Wenn Masken Tanzen – Rituelles Theater und Bronzekunst aus Südindien edited by Johannes Beltz. Zürich: Rietberg Museum. m/s. 57–64.
  46. ^ Gulia, Kuldip Singh (2005). Human Ecology of Sikkim – A Case Study of Upper Rangit Basin. Delhi, India: Kalpaz Publications. m/s. 152–154, 168. ISBN 978-81-7835-325-8.
  47. ^ Webster J.B. and Boahen A.A., The Revolutionary Years, West Africa since 1800, Longman, London, p. 107–108.
  48. ^ Gyatso, Tenzin (1988). Freedom in Exile: the Autobiography of the Dalai Lama of Tibet. Fully revised and updated. Lancaster Place, London, UK: Abacus Books (A Division of Little, Brown and Company UK). ISBN 0-349-11111-1. p.233
  49. ^ "Nechung - the State Oracle of Tibet". Diarkibkan daripada yang asal pada 2006-12-05. Dicapai pada 2007-01-23.

Bacaan lanjut

[sunting | sunting sumber]

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Takahun&oldid=6564255"