Ukir timbul
Ukiran timbul atau relif ialah kaedah seni arca yang mana bahagian yang diukir masih melekat pada latar belakang yang pejal dan dibuat daripada bahan yang sama. Istilah ukiran timbul ialah terjemahan kepada relief dalam bahasa Inggeris, yang berasal daripada kata kerja Latin relevare, yang bermaksud menaikkan semula (har. mengangkat kembali). Ukiran timbul memberi gambaran seolah-olah bahagian yang diukir terangkat dari permukaan latar.[1] Kalau ukiran dibuat pada permukaan rata seperti batu atau kayu, bahagian latar belakang akan dikikis atau direndahkan, supaya bahagian yang tidak diukir nampak lebih tinggi. Proses ini perlukan banyak kerja pahat dan ambil masa lama. Namun begitu, ukiran timbul tidak perlu membentuk bahagian belakang objek seperti patung penuh. Ia juga lebih kukuh dan kurang mudah patah berbanding patung penuh, terutamanya patung yang berdiri — kerana bahagian buku lali mudah pecah jika diperbuat daripada batu. Dalam bahan lain seperti logam, tanah liat, plaster stuko, seramik atau papier-mâché, bentuk boleh ditambah atau dinaikkan dari latar belakang. Ukiran timbul besar daripada gangsa biasanya dibuat melalui kaedah tuangan.
Terdapat pelbagai tahap ukiran timbul, bergantung pada sejauh mana bentuk ukiran itu timbul dari latar. Jenis-jenis ini kadangkala masih menggunakan namanya dalam bahasa Itali dan Perancis. Jenis-jenisnya adalah seperti berikut:
- Ukiran timbul tinggi (bahasa Inggeris: high-relief; alto-rilievo dalam bahasa Itali, haut-relief dalam bahasa Perancis),[2] yang mana lebih daripada 50% daripada kedalaman bentuk ukiran itu ditonjolkan keluar dari latar. Dalam sesetengah kes, mungkin ada bahagian ukiran yang ditebuk di bawah (undercut).
- Ukiran timbul pertengahan (bahasa Inggeris: mid-relief; mezzo-rilievo dalam bahasa Itali), yang berada di antara tinggi dan rendah.
- Ukiran timbul rendah (bahasa Inggeris: low relief; basso-rilievo dalam bahasa Itali, bas-relief dalam bahasa Perancis), yang mana bentuk hanya timbul sedikit dari permukaan latar.
- Ukiran timbul cetek (bahasa Inggeris: shallow relief; rilievo schiacciato dalam bahasa Itali),[3] permukaan latar direndahkan sedikit sahaja berbanding elemen ukiran, jadi bentuknya hampir rata.
Terdapat juga ukiran tenggelam (sunk relief), iaitu bentuk diukir masuk ke dalam permukaan dan bukannya timbul daripadanya. Jenis ini kebanyakannya digunakan dalam seni Mesir Purba. Namun, perbezaan antara ukiran timbul tinggi dan ukiran timbul rendah merupakan yang paling jelas dan paling penting, dan dua istilah inilah yang biasanya digunakan apabila membincangkan kebanyakan hasil seni. Takrifan istilah-istilah ini boleh berbeza-beza, dan sesetengah karya seni juga boleh mempunyai unsur kedua-duanya. Disebabkan hal ini, ada penulis yang lebih suka untuk tidak menggunakan pembahagian istilah ini langsung.[4]
Lawan kepada ukiran timbul ialah ukiran balikan (counter-relief, intaglio, atau cavo-rilievo),[5] yang mana bentuk diukir masuk ke dalam permukaan latar, bukannya timbul daripadanya. Ini sangat jarang digunakan dalam ukiran besar atau monumen. Karya seni yang menggunakan teknik ini dikatakan sebagai “dalam bentuk ukiran timbul”, dan terutamanya dalam ukiran monumen, karya itu sendiri dipanggil “sebuah ukiran timbul”.
Ukiran timbul sangat biasa ditemui di seluruh dunia pada dinding bangunan dan juga dalam pelbagai tetapan berskala kecil. Beberapa panel atau bahagian ukiran timbul boleh disusun secara berturutan untuk menggambarkan cerita yang panjang. Ukiran timbul lebih sesuai digunakan untuk menggambarkan subjek yang rumit, yang mempunyai banyak figura dan posisi yang aktif seperti pertempuran, berbanding dengan patung berdiri bebas (yang dikenali sebagai sculpture in the round).
Kebanyakan ukiran timbul seni bina purba sebenarnya dicat, dan cat ini membantu menyerlahkan bentuk dalam ukiran timbul rendah. Topik atau subjek ukiran secara umumnya berfigura (manusia), tetapi ukiran timbul juga sering menggambarkan corak geometri hiasan atau motif tumbuhan, seperti corak arabes dalam seni Islam, dan boleh menggambarkan apa-apa subjek.
Ukiran timbul batu ialah ukiran yang diukir secara langsung pada batu pejal di kawasan terbuka. Jika ukiran itu berada dalam gua—sama ada gua semula jadi atau yang dibuat manusia—ia lebih cenderung dipanggil sebagai tarah batu atau rock-cut. Jenis ini boleh ditemui dalam banyak budaya, terutama di Timur Dekat Purba dan negara-negara Buddha. Stele pula ialah seketul batu tunggal yang berdiri tegak; dan banyak daripada batu ini mempunyai ukiran timbul.
Nota
[sunting | sunting sumber]- ^ "Relief". Merriam-Webster. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-05-31. Dicapai pada 2012-05-31.
- ^ Dalam bahasa Inggeris moden, hanya "high relief"; alto-rilievo digunakan pada abad ke-18 dan sedikit selepasnya, manakala haut-relief secara mengejutkan menemui niche, terhad kepada penulisan arkeologi, dalam beberapa dekad kebelakangan selepas digunakan dalam teks Perancis yang kurang diterjemahkan tentang seni gua prasejarah, dan disalin oleh penulis Inggeris. Penggunaannya tidak digalakkan.
- ^ Murray, Peter & Linda, Kamus Penguin Seni & Artis, London, 1989. p. 348, Relief; bas-relief kekal biasa dalam bahasa Inggeris sehingga pertengahan abad ke-20.
- ^ Sebagai contoh Avery dalam Grove Art Online, yang artikel panjangnya mengenai "Relief sculpture" hampir tidak menyebut atau mendefinisikannya, kecuali untuk relief tenggelam.
- ^ Murray, 1989, op.cit.
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- Avery, Charles, dalam "Ukiran timbul sculpture". Grove Art Online. Diakses pada 7 April 2011.
Pautan luar
[sunting | sunting sumber] |
Wikisumber mempunyai teks dari artikel di Ensiklopedia Britannica 1911 Ukir timbul. |
|
Wikisumber mempunyai teks dari artikel di Ensiklopedia Britannica 1911 Ukir timbul. |
- Heilbrunn Timeline of Art History, "American Ukiran timbul Sculpture", Metropolitan Museum of Art, New York City.
 |
Wikimedia Commons mempunyai media berkaitan Reliefs |
| Perpustakaan negara | |
|---|---|
| Lain-lain | |
