Laluan Keretapi Barat Sabah di Sabah, Malaysia ialah nama yang diberikan kepada perkhidmatan rel yang beroperasi dari Tanjung Aru sehingga Tenom di bahagian Pantai Barat dan Pedalaman di bawah pengurusan Keretapi Negeri Sabah. Laluan yang sebelum ini dikenali sebagai Laluan Keretapi Borneo Utara.
Berikutan permintaan besar terhadap tembakau sebelum kejayaan industri pada 1880-an, terdapat permintaan yang besar terhadap tanah untuk ladang tembakau. Proses mengangkut hasil sukar kerana kekurangan pengangkutan.[1] Pada 1894, berikutan pelantikan pengarah dan pengarah urusan Syarikat Berpiagam Borneo Utara; penglibatan William Clark Cowie menjadi penting bagi penubuhan sistem kereta api di Borneo Utara. Sudah pada bulan-bulan awal penglibatannya, Cowie telah memulakan kerja talian telegraf dan kereta api; dengan visi untuk menghubungkan kawasan timur dan barat Borneo Utara melalui hutan, banjaran gunung, sungai dan tanah paya.[1] Seorang jurutera awam Inggeris, Arthur Joseph West kemudiannya dilantik untuk menubuhkan landasan kereta api dari Bukau di utara Beaufort dan selatan ke Weston.[2] Pada masa yang sama, perkhidmatan feri telah diwujudkan antara Beaufort North ke Beaufort South untuk membawa penumpang dan kargo menyeberangi Sungai Padas.[1][3]
Sebuah kereta api yang melalui Terowong Kereta Api Pengalat antara Kawang dan Papar. Pemandangan dari sebelah Kawang.Jambatan kereta api Papar.
Sebuah pelabuhan baru di Teluk Brunei telah ditubuhkan dengan nama Weston. Namun, hanya tidak lama kemudian pada 1890 selepas siapnya laluan kereta api di sana, kawasan di Weston diketahui terlalu cetek bagi pembinaan dermaga laut dalam; menyebabkan cita-cita menghubungkan seluruh kawasan Borneo Utara terkubur. Pelan itu juga menghadapi masalah kewangan kerana pembinaannya memerlukan sejumlah besar wang untuk dibiayai sepenuhnya oleh syarikat dan majoriti pegawai tidak menunjukkan semangat sebenar terhadap rancangan itu.[1] Cowie bagaimanapun kekal berazam dan menaikkan lagi £200,000 pada 1901 melalui terbitan saham debentur. Pada tahun berikutnya, syarikat itu menolak permintaan selanjutnya daripada Cowie untuk meminjam £500,000 lebih kerana rancangan itu akan menyebabkan mereka muflis. Keputusan ini talian hanya berjaya ditamatkan sehingga Melalap kerana rancangan Cowie tidak dapat diteruskan lagi.[1]
Berikutan berakhirnya pemerintahan British di Borneo Utara, pengurusan kereta api kemudiannya berada di bawah Jabatan Kereta Api Negeri Sabah selepas wilayah itu menjadi sebahagian daripada Malaysia. Untuk memperbaharui talian itu, kerajaan negeri mengupah Suria Capital Holdings Bhd dan Hikmat Asia untuk merombak keseluruhan talian itu dengan kos RM300 juta ($594 juta); dengan konsesi terbesar pergi ke SP Setia dengan firma itu mula mengusahakan projek Aeropod yang luas untuk memodenkan stesen kereta api utama di Tanjung Aru yang akan dilengkapi dengan pangsapuri, menara pejabat, pusat membeli-belah dan sebuah hotel.[4]
Pada 23 Februari 2019, Menteri Pembangunan Perindustrian Sabah Peter Anthony berkata perkhidmatan rel Tenom-Melalap di barat Sabah akan dihidupkan semula dengan Ketua Menteri Shafie Apdal akan merasmikan permulaan pembinaan pada 31 Mac.[5] Majlis pecah tanah dipindahkan ke 1 April yang turut melibatkan penubuhan bandar Melalap.[6] Kira-kira RM10 juta diperuntukkan kerajaan negeri untuk laluan kereta api sepanjang 15 kilometer yang menghubungkan Melalap dengan pekan Tenom.[6] Menerusi mesyuarat Dewan Undangan Negeri Sabah pada 16 April, Menteri Anthony seterusnya memberitahu bahawa satu lagi laluan sepanjang 175 kilometer yang akan menghubungkan Kudat dengan Kota Kinabalu sedang dalam peringkat kajian awal yang dijangka siap pada penghujung tahun.[7] Namun begitu dengan pertukaran pentadbiran kerajaan negeri, Timbalan Ketua Menteri Sabah yang baharu Bung Mokhtar Radin menjelaskan pada akhir 2021 bahawa cadangan landasan kereta api menghubungkan Tenom dan Melalap yang didakwa menelan belanja RM50 juta untuk dilaksanakan telah dibatalkan dan digantikan dengan perolehan satu lokomotif, enam unit diesel pelbagai unit (DMU), mesin tamping separa automatik, tidur komposit dan bas ulang-alik yang didakwa akan meningkatkan kecekapan, keselamatan dan konsistensi jabatan kereta api negeri untuk memanfaatkan lebih ramai penumpang kereta api di negeri ini manakala kereta api baharu cadangan landasan kereta api ke Kudat masih dikaji dengan kajian yang akan dilaksanakan pada 2022.[8]
Pada 19 November 2021, Timbalan Menteri Pengangkutan Malaysia Henry Sum Agong mengumumkan bahawa satu lagi projek menaik taraf landasan kereta api Halogilat-Tenom di Sabah dijangka siap pada awal 2022.[9]
Pada 15 Oktober 2021, Senator Sarawak Robert Lau Hui Yew membuat cadangan semasa sidang parlimen di Dewan Negara supaya landasan kereta api dibina di Sarawak untuk menghubungkan bandar Kuching, Sibu, Bintulu dan Miri dengan ibu kota Kota Kinabalu.[10]
^David Sutton (12 October 2013). "The rail thing". South China Morning Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 May 2017. Dicapai pada 9 May 2017.
^Dr. Johnstone; A. J. West (Officers of the Company) (3 February 1898). "North Borneo Chartered Company: North Borneo Railway; The first train in North Borneo". British North Borneo Chartered Company: Views of British North Borneo, Printed by W. Brown & co., limited, London, 1899. Malayan Railways. Dicapai pada 9 May 2017.CS1 maint: multiple names: authors list (link)
