Lihat sumber bagi Republik China (1912–1949)

{{Infobox former country
|native_name            = {{nobold|{{lang|zh-hant|中華民國}}}}<br />''Chung-hua Min-kuo''<!--Use of Hanyu Pinyin is an anachronism, use Chinese Postal Map Romanization instead. Direct all inquiries to the talk page first.-->
|conventional_long_name =  Republik China
|common_name            =  China
                               -->also used to resolve location within categories and name of flags and coat of arms -->
|continent              =  Asia
|region                 = <!-- Reserved for generating categories on subregions of continents -->
|country                =  China
|era                    =  abad ke-20
|status                 = <!-- Status: see Category list on template page -->
|status_text            = <!-- A free text to describe status the top of the infobox. Use sparingly. -->
|empire                 = <!-- The empire or country to which the entity was in a state of dependency -->
|government_type        = [[Negara satu parti]], [[diktator]] [[ketenteraan]], [[demokrasi berparlimen]]
<!-- Rise and fall, events, years and dates -->
<!-- only fill in the start/end event entry if a specific article exists. Don't just say "abolition" or "declaration"-->
|event_start            = <!-- Default: "Established" -->
|date_start             =  1 Januari
|year_start             = 1912
|event_end              = Kerusi kerajaan berpindah ke Taipei
|date_end               = 10 Disember
Disember
|year_end               = 1949
|year_exile_start       =  
|year_exile_end         =  
|event1                 = 
|date_event1            = 
|event2                 = [[Perang China-Jepun Kedua]]
|date_event2            =  7 Julai 1937
|event3                 = 
|date_event3            = 
|event4                 = 
|date_event4            = 
|event_pre              = [[Revolusi Xinhai]]
|date_pre               = 10 Oktober 1911
|event_post             = <!-- Optional: A crucial event that took place before after "event_end"-->
|date_post              =
<!-- Flag navigation: Preceding and succeeding entities p1 to p5 and s1 to s5 -->
|p1                     = dinasti Qing 
|flag_p1                = China Qing Dynasty Flag 1889.svg
|image_p1               = 
|s1                     = China
|flag_s1                = Flag of the People's Republic of China.svg
|image_s1               = 
|s2                     = Mongolia
|flag_s2                = Flag of the People's Republic of Mongolia (1940-1992).svg
|image_s2               = 
|s3                     = Taiwan
|flag_s3                = Flag of the Republic of China.svg
|image_s3               = 
|image_flag             = Flag of the Republic of China.svg 
|flag_alt               = <!-- Alt text for flag -->
|image_flag             = Flag of China (1912–1928).svg{{!}}border
|image_flag2            = Flag of the Republic of China (alternate shade).svg{{!}}border
|flag                   = Bendera Taiwan
|flag_type              = Atas: Bendera (1912–1928)<br />Bawah: Bendera (1928–1949)
(1928-1949)
|image_coat             = Emblems of the Republic of China.svg
|coat_alt               = <!-- Alt text for coat of arms -->
|symbol                 =
|symbol_type            = Atas: Lambang (1912–1928)<br />Bawah: Lambang (1928–1949)
|image_map              = Republic of China (orthographic projection historical).svg
|image_map_alt          =
|image_map_caption      = Lokasi Republik China
{{Legend|#49c746|Wilayah yang dituntut, kawalan sebenar adalah lemah}}<!--Note: If users have a problem with the dark green Taiwan in the image, feel free to create a fork SVG image on Commons without Taiwan and use that instead. Using a difficult-to-read old map published in the early 20th century is an WP:ACCESSIBILITY issue.-->
|capital                = [[Nanking]] <small>(1912; 1927-1949)</small><br>[[Peking]] <small>(1912–1928)</small><br>[[Chungking]] <small>(wartime capital) (1937–1946)</small>
|capital_exile          = 
|latd= |latm= |latNS= |longd= |longm= |longEW=
|national_motto         =
|national_anthem        =  ''[[San Min Chu-i]]''<br>{{lang|zh-hant|《中華民國國歌》}}
|common_languages       =
|religion               =
|currency               = [[Yuan]]<br />[[Dolar lama Taiwan]]
<!-- Titles and names of the first and last leaders and their deputies -->
|leader1                = Sun Yat-sen
|leader2                = Yuan Shikai
|leader3                = Li Yuanhong
|leader4                = Feng Guozhang
|leader5                = Xu Shichang
|leader6                = Li Yuanhong
|leader7                = Cao Kun
|leader8                = Zhang Zuolin
|leader9                = Tan Yankai
|leader10               = Chiang Kai-shek
|leader11               = Lin Sen
|leader12               = Chiang Kai-shek
|leader13               = Li Zongren
|year_leader1           = 1912
|year_leader2           = 1912–1916
|year_leader3           = 1916–1917
|year_leader4           = 1917–1918
|year_leader5           = 1918–1922
|year_leader6           = 1922–1923
|year_leader7           = 1923–1924
|year_leader8           = 1927–1928
|year_leader9           = 1928
|year_leader10          = 1928–1931
|year_leader11          = 1931–1943
|year_leader12          = 1943–1949
|year_leader13          = 1949
|title_leader           = [[Presiden Republik China|Presiden]]
|legislature            = [[Perhimpunan Kebangsaan Republik China|Perhimpunan Kebangsaan]]
|house1                 = Perhimpunan Kebangsaan
|type_house1            = <!-- Default: "Upper house"-->
|house2                 = Perundangan Yuan
|type_house2            = <!-- Default: "Lower house"-->
<!-- Area and population of a given year -->
|stat_year1             = 1912
|stat_area1             = 11077380
|stat_pop1              = 432375000
|stat_year2             = 1920
|stat_area2             = 11077380
|stat_pop2              = 472000000
|stat_year3             = 1930
|stat_area3             = 11077380
|stat_pop3              = 489000000
|stat_year4             = 1948
|stat_area4             = 11077380 
|stat_pop4              = 489000000
|stat_year5             = 1949
|stat_area5             = 11077380
|stat_pop5              = 541670000
|today = {{flag|Afghanistan}}<br>{{flag|Bhutan}}<br>{{flag|Burma}}<br>{{flag|China}}<br>{{flag|India}}<br>{{flag|Japan}}<br>{{flag|Mongolia}}<br>{{flag|Pakistan}}<br>{{flag|Russia}}<br>{{flag|Taiwan}}<br>{{flag|Tajikistan}}
|footnotes              = Population from http://www.populstat.info/Asia/chinac.htm
}}
''Untuk negara yang kini memerintah [[Pulau Taiwan]], sila rujuk [[Republik China di Taiwan]]. Rencana ini mengenai negara yang memerintah [[tanah besar China]] diantara tahun 1911-1949. Ini selaras dengan persetujuan untuk membahagikan rencana [[Republik China]] kepada dua, salah satunya merupakan rencana ini.''
{{ChineseText}}

Nama '''Republik China''' ({{zh-ts|t=中華民國|s=中华民国}}; [[Wade-Giles]]: Chung¹-hua² Min²-kuo², [[Tongyong Pinyin]]: JhongHuá MínGuó, [[Hanyu Pinyin]]: Zhōnghuá Mínguó, [[Dialek Taiwan]]: Tiong-hoâ Bîn-kok) merujuk pada sebuah [[negara]] yang, sebelum bermulanya [[Perang Saudara Cina]] pada tahun [[1949]], memerintah tanah besar '''[[China]]''' kesemuanya. Semenjak daripada itu, negara yang sama hanya memerintah kepulauan [[Taiwan]], [[Kepulauan Pescadores]], [[Quemoy]], dan [[Kepulauan Matsu]]. Dalam Bahasa Melayu, seperti juga di dalam Bahasa Cina, nama "'''Taiwan'''" seringkali digunakan seiring dengan Republik China masa kini, manakala nama "China" biasanya merujuk [[Republik Rakyat China]] (PRC), atau [[tanah besar China]] termasuk [[Hong Kong]] dan [[Macau]]. Rencana ini menerangkan tentang era pemerintahan Republik China di tanah besar China dari tahun 1911 apabila ia diasaskan sehinggalah ke 1949 apabila ia berpindah ke [[Pulau Taiwan]]. Untuk mengetahui tentang era pemerintahannya di Taiwan, sila lihat rencana [[Republik China di Taiwan]]

Republik China (ROC) bermula di [[tanah besar China]], selepas penggulingan pemerintahan [[Dinasti Qing]] pada tahun [[1912]] menandakan penamatan 2,000 tahun pemerintahan bermaharaja. Kewujudan ia di [[tanah besar China]] adalah secara warlordisme, [[Perang China-Jepun Kedua|Pencerobohan Jepun]], dan perang saudara. Ia berakhir pada tahun [[1949]] apabila [[Parti Komunis China]] menggulingkan pemerintahan [[Parti Negara China]] (juga dikenali sebagai [[Kuomintang]]).  Walaupun pada mulanya ia merupakan pemerintahan berasaskan demokrasi, sepanjang tempoh pemerintahannya di tanah besar China, ia menjadi diktatorship.

==Sejarah==
{{main|Sejarah China}}

Era [[China]] republik adalah hasil daripada [[Pemberontakan Wuchang]] terhadap [[Dinasti Qing]] yang bermula pada 10 Oktober [[1911]]. Republik China telah diistiharkan pada tarikh [[1 Januari]] [[1912]], dengan [[Sun Yat-sen]] dilantik sebagai [[Presiden Republik China]] pertama. Satu persetujuan dengan [[Yuan Shikai]] untuk memastikan pemerintah China imperial terakhir [[Puyi]] diusir daripada takhta, menjadikan dia dilantik sebagai presiden pada tahun [[1913]]. Akan tetapi, [[Yuan Shikai]] tidak mengotakan janjinya dengan bertindak mengharamkan parti pemerintah KMT dan mengistiharkan dirinya sebagai pemerintah imperial China yang baru. 

Dalam pada itu, pengikut Yuan bertindak meniggalkannya, dan ramai provinsi mengistiharkan kemerdekaan mereka dan terjerumus kedalam keadaan kelam-kabut. Yuan Shikai meninggal dunia disebabkan keadaan semulajadi pada tahun [[1916]]. Negara besar China yang pada suatu masanya gagah terus terjerumus kedalam keadaan tidak menentu. Sun Yat-sen, yang dipaksa melarikan diri, kembali ke provinsi [[Guangdong]] dengan bantuan warlord selatan pada tahun [[1917]], dan terus mendirikan pemerintahan saingan.  Sun mengadakan semula parti KMT pada bulan Oktober [[1919]]. 

Selepas kematian Sun pada tahun [[1925]], Jeneral [[Chiang Kai-shek]] mengambil alih pucuk kepemimpinan KMT dan, dengan bantuan [[Soviet]], meredakan keadaan kelam-kabut di utara China dan meyatukan negara tercintanya itu. Akan tetapi, Chiang lantas bertindak menghampuskan pengaruh [[komunis]] dan [[golongan bersayap kiri]] dalam parti pimpinannya. Hasil daripada tindakkannya itu, [[Perang Saudara China]] tercetus. Tahun 1930-an merupakan dekad pembangunan di kawasan tahlukan KMT, manakala puak Komunis dipaksa berundur kedalam kawasan yang lebih interior kerana Chiang Kai-shek ingin memusnahkan mereka.

Negara [[Jepun]] menceroboh [[Manchuria]] pada tahun [[1931]] dan melipat-gandakan kawasan jajahannya pada masa [[Perang China-Jepun]] (1937-1945). Dengan pengakuan kalah perang Jepun pada tahun [[1945]], Republik China menang besar dan menjadi salah suatu daripada negara pengasas [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] (PBB). Perang saudara di China terus berlarutan dan menjadi lebih buruk selepas kekalahan [[Jepun]], ia berakhir dengan kemenangan di tangan pihak Komunis pada tahun [[1949]].

Lihat juga:
*[[Gerakan 4hb Mei]] (Gerakan Budaya Baru)
*[[Sejarah China]]

== Politik dan Kerajaan ==
{{main|Politik Republik China}}

Republik China diasas berdasarkan [[Tiga Prinsip Rakyat]] (san min zhuyi) iaitu nasionalisme, demokrasi dan kesenangan hidup rakyat. Nasionalisme merangkumi penentangan terhadap Jepun dan pengacauan bangsa Eropah, demokrasi bermakna pemerintahan secara pilihanraya berasaskan parlimen Jepun, dan kesenangan hidup bererti socialisme, iaitu pengawalan kerajaan terhadap produksi sumber ekonomi. Satu lagi prinsip yang kurang dikenali adalah "[[prinsip lima bangsa dalam satu perikatan]]" (五族共和), yang menekankan kesepaduan 5 kaum etnik terbesar di China sepertimana yang dilambangkan di dalam jalur-jalur bendera asal [[Bendera Lima Jalur Republik]]. Akan tetapi, prinsip 5 bangsa sepadu ini telah ditinggalkan besama dengan benderanya pada tahun 1927.

Sayangnya, tiga prinsip ini tidak dipraktikkan sama sekali. China yang menjadi Republik dibelenggu warlordisme, pencerobohan luar, dan perang sivil. Sekalipun telah ada wakil yang diutus terus oleh rakyat, daripada pengasasanya Republik China adalah [[pemerintahan satu parti]] yang memerintah dengan kuku besi. Parti pemerintah iaitu KMT juga menghadapi masalah pengaruh komunis dalam sayapnya. Desebabkan pemerintahan kerajaan pusat yang lemah, tidak banyak yang boleh dilakukan dari segi pengagihan tanah juga. Politik era ini secara amnya terdiri daripada pergelutan politik antara parti pemerintah KMT dan suatu parti baru Komunis yang diasaskan di [[Shanghai]], Parti Komunis China (CCP) disamping pencerobohan yang dilaksanakan [[Jepun]].  

<!--Information about Republican China's political structure should be inserted here-->

==== Dasar luar ====
{{main|Dasar Luar Republik China}}

Republik China yang diasaskan di tanah besar China telah pada mulanya diiktiraf oleh dunia kendatipun ketidakcekapan pemerintahannya semasa ia dibelenggu warlordisme dan perang sivil dengan CPP. Republik China juga adalah salah suatu pengasas kepada badan [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]] (PBB) dan memegang kerusi negara China di PBB sehingga ia ditendang keluar oleh Resolusi PPB 2758 dan diganti dalam semua organ dalaman pertubuhan itu oleh Republik Rakyat China (PRC). 

Bersama dengan masalah dengan PRC berkenaan tanah besar China, ROC juga menghadapi hubungan yang kontroversial dengan [[Mongolia]]. Sehingga tahun [[1945]], ROC menuntuk hak memerintah Mongolia akan tetapi desakan Soviet memaksa ia mengiktiraf kemerdekaan Mongolia. Sejerus selepas itu, ROC telah berpaling dan menuntut semula wilayah Mongolia.

==== Struktur politik ====

[[Ketua kerajaan]] ROC merupakan [[Presiden Republik China]], yang dipilih selama penggal empat tahun dengan tiket bersama Naib Presiden. Presiden mempunyai kuasa keatas lima cabang (''Yuan'') iaitu [[Yuan Eksekutif]], [[Yuan Perwakilan]], [[Yuan Kehakiman]], dan [[Yuan Peperiksaan]]. Presiden melantik ahli Yuan Eksekutif sebagai ahli kabinetnya termasuk suatu [[Perdana Menteri]] Republik China yang bertanggungjawab terhadap polisi dan pengendalian. Badan utama [[perwakilan]] merupakan Yuan Perwakilan.

Lihat juga: [[Perlembagaan Republik China (1911-1949)]]

==== Divisi Politik Tempatan ====
{{main|Pembahagian Politik Republik China}}

Organisasi politik Republik China pada asalnya didasarkan perlembagaan yang ditulis pada tahun 1947 di tanah besar China sebelum tumpasnya Republik di sana ke tangan Komunis.

==Tentera==
{{main|Tentera Republik China (1911-1949)}}

Tentera Republik China yang bersejarah kebanyakannya digunakan untuk memastikan kesepaduan negara China. Untuk mencapai matlamat mulia ini, ia pada mulanya menentang warlord yang memecah-belahkan China dengan jayanya dan kemudiannya mementang tentera Parti Komunis. Ia juga menentang pencerobohan Jepun pada era [[Perang Dunia II]]([[Perang China-Jepun ke-2]]) (1931/1937-1945) dan kepimpinan tentera pada masa ini menguatkan lagi kepimpinan politik negara China.

==Ekonomi== 
{{main|Ekonomi China}} (sejarah)''

Semasa belah pertama abad ke-20 ekonomi ROC adalah berbentuk kapitalis (bebas) dengan campur tangan pihak luar. Dengan kejatuhan maharaja dan penamatan dasar tutup pintu juga bermakna penamatan ekonomi tertutup. Kerajaan pusat yang lemah tidak dapat mengawal inflasi yang memuncak pada ketika itu. Ekonomi pada masa itu lebih berbentukkan pertanian. Oleh itu, tanah yang menjadi sumber produksi utama telah dimiliki oleh beberapa orang pemilik tanah yang kaya dengan majoriti petani tidak memiliki tanah. Situasi ketidaksamaan ini adalah salah suatu perkara yang dijanjikan Komunis dan ahli Republikan akan ditukarkan nanti.

== Budaya ==

''Artikel utama: [[Budaya China]]''

Dengan penggulingan maharaja di China, tahun-tahun berikutnya menampakkan Republik China mengadakan libralisasi dalam masyarakatnya, dengan amalan-amalan adat lama seperti memaksa wanita memakai kasut yang menyempitkan ruang jari-jari kaki dihampuskan. Seiring dengan menukar cara pemakaian baju menunjukkan pemerintahan dinasti baru, San Yat-sen mengpopularkan pakaian [[changshan]] dan [[qipao]]. Mao Zedong memakai pakaian ini dibahagian atasnya dan gaya ini pada kemudiannya dikenali sebagai suit Mao di Barat.

===Sistem kalendar===
Mengikut tradisi imperial menggunakan nama maharaja China sebagai rujukan era dan tahun pemerintahan, dokumen-dokumen rasmi ROC dan kebayakan orang Taiwan masih mengguna '''Min Guo''' ([[Bahasa Cina]]: 民國, [[pinyin]]: míngúo, yang bermaksud: "Negara Rakyat" atau dalam kes ini, "Republik") sistem mengnomborkan tahun diri tahun 1912 iaitu tahun kewujudan Republik China. 

Lihat juga:
*[[Kalendar China]]

== Lain-lain ==
* [[Undang-undang China]]
* [[Senarai Topik berkenaan China]]
* [[Senarai Topik berkenaan Republik China]]
* [[Republik Taiwan]]

==Rujukan==
#{{note|reform2005}}[http://news.bbc.co.uk/2/hi/asia-pacific/4616043.stm "Taiwan assembly passes changes"]. [[BBC News]], 7 Jun 2005.
#Feuerwerker, Albert. 1968. The Chinese Economy, 1912-1949. Ann Arbor: University of Michigan Press.

== Pautan luar==
===Laman web kerajaan===
* [http://www.gio.gov.tw/ Pejabat Informasi Kerajaan]
* [http://english.www.gov.tw/index.jsp e-Kerajaan Taiwan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050910163129/http://english.www.gov.tw/index.jsp |date=2005-09-10 }}
* [http://www.president.gov.tw/index_e.html Pejabat Presiden]
* [http://www.na.gov.tw/en/index-en.jsp Dewan Undangan Nasional] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050630004123/http://www.na.gov.tw/en/index-en.jsp |date=2005-06-30 }}
* [http://www.ey.gov.tw/web/english Yuan Esekutif]
* [http://www.ly.gov.tw/ly/en/01_introduce/01_introduce_01.jsp Yuan Perwakilan]
* [http://www.judicial.gov.tw/e-index.htm Yuan Kehakiman]
* [http://www.exam.gov.tw/english/eng_index.htm Yuan Pendidikan] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100201034533/http://www.exam.gov.tw/english/eng_index.htm |date=2010-02-01 }}
* [http://www.cy.gov.tw/ Yuan Kawalan]
* [http://www.mofa.gov.tw/webapp/mp?mp=6 Kementerian Luar Negeri] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050509192147/http://www.mofa.gov.tw/webapp/mp?mp=6 |date=2005-05-09 }}

===Lain-lain===
*[http://www.kmt.org.tw/Aboutus/English/Aboutus-12.html Parti Negara(Kuomintang) Republik China di Taiwan]
*[http://wufi.org/english.html ''WUFI - World United Formosans for Independence''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20060207181609/http://wufi.org/english.html |date=2006-02-07 }}
*[http://www.lib.utexas.edu/maps/middle_east_and_asia/taiwan_pol92.pdf Peta jajahan ROC] (pdf)
*[https://www.webcitation.org/query?id=1256489528087554&url=www.geocities.com/athens/delphi/1979/map.html Peta-peta (juga menunjukkan negara)]
*[http://www.taiwandocuments.org/ Projek Dokumen Taiwan]
*[http://newton.uor.edu/Departments&Programs/AsianStudiesDept/china-taiwan.html Hubungan dua hala tanah besar China-Taiwan] koleksi rencana.
*[http://www.olympicwatch.org/topics.php?id=11 Olympic Watch (Komiti Sukan Olimpik 2000 di negara demokratik) berkenaan keselamatan Taiwan]
*[http://www.cna.com.tw/eng/index.html Agensi Berita Utama]
*[http://www.chinahistoryforum.com/ Forum Sejarah China]
*[http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/asia-pacific/country_profiles/1285915.stm BBC News - ''Country Profile: Taiwan'']
*[http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tw.html Buku Maklumat CIA - ''Taiwan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050130034125/http://www.cia.gov/cia/publications/factbook/geos/tw.html |date=2005-01-30 }}
*[http://www.guardian.co.uk/japan/0,7368,450622,00.html Guardian Unlimited - ''Special Report: Taiwan and China'']
*[http://www.pbs.org/wgbh/pages/frontline/shows/china/ PBS Frontline - ''Dangerous Straits'']
*[http://search.looksmart.com/p/browse/us1/us317916/us559898/us559967/us560229/ LookSmart - ''Republic of China (Taiwan)''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20050314153855/http://search.looksmart.com/p/browse/us1/us317916/us559898/us559967/us560229/ |date=2005-03-14 }} directory category
*[http://dmoz.org/Regional/Asia/Taiwan/ Open Directory Project - ''Taiwan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070129102051/http://dmoz.org/Regional/Asia/Taiwan/ |date=2007-01-29 }} directory category
*[http://dir.yahoo.com/Regional/Countries/Taiwan/ Yahoo! - ''Taiwan''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070209012608/http://dir.yahoo.com/regional/countries/Taiwan/ |date=2007-02-09 }} directory category
*[https://web.archive.org/web/20050906171012/http://news.yahoo.com/fc/World/Taiwan Yahoo! News - ''Full Coverage: Taiwan'']
*[http://www.asiasociety.org/speeches/johnhchang.html Feb 1999 KMT Speech] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070202135306/http://www.asiasociety.org/speeches/johnhchang.html |date=2007-02-02 }}
* [http://www.asinah.net/travel-guides/taiwan.html Taiwan]

[[Kategori:Sejarah China]]