Tupai muncung

Tupai muncung; Julat zaman: Miosen Tengah – Kini
	Tupaia sp.
	CITES Appendix II (CITES)
Pengelasan saintifik
Domain:	Eukaryota
Alam:	Animalia
Filum:	Chordata
Kelas:	Mammalia
Grandorder:	Euarchonta
Order:	Scandentia; Wagner, 1855
Keluarga
	Tupaiidae; Ptilocercidae;

Tupai muncung^[3] atau cencurut pokok ialah mamalia kecil yang tempatan dari hutan tropika di Asia Selatan dan Tenggara. Ia membentuk keseluruhan order Scandentia, yang dipecahkan kepada dua keluarga: Tupaiidae (19 spesies, tupai muncung "biasa"), dan Ptilocercidae (satu spesies, tupai akar malam).

Biarpun turut dipanggil "cencurut pokok", dan awalnya pernah dikelaskan dalam Insectivora, ia bukanlah cencurut sebenar dan bukan semua spesies hidup di atas pokok. Ia maserba; antara hal lainnya, tupai muncung makan buah.

Tupai muncung mempunyai purata otak dengan berat badan yang lebih tinggi berbanding mana-mana mamalia lain, termasuk manusia,^[4] namun purata tinggi bukanlah tidak umum untuk binatang yang beratnya kurang daripada 1 kg (2 lb).

Di kalangan order mamalia lain, tupai muncung berkait rapat dengan primat, dan ada dipakai sebagai alternatif bagi primat dalam penyelidikan uji kaji bagi miopia, tekanan psikososial, dan hepatitis.^[5]

Nama[sunting | sunting sumber]

Nama Tupaia terbit daripada tupai, iaitu perkataan Melayu untuk binatang tersebut,^[6] dan telah diajukan oleh Tuan Stamford Raffles.^[7]

Penerangan[sunting | sunting sumber]

Tupai muncung adalah binatang langsing dengan ekor panjang dan bulu lembut yang perang kemerahan hingga keabuan. Spesies daratan cenderung lebih besar daripada bentuk arboreal, dan mempunyai cakar yang lebih besar, yang ia pakai untuk menggali mangsa jenis serangga. Ia mempunyai gigi asu yang berkembang teruk dan geraham yang tak mengkhusus, dengan rumus gigi keseluruhan ${\tfrac {2.1.3.3}{3.1.3.3}}$ ^[8]

Tupai muncung mempunyai penglihatan yang baik, yang merupakan dwimata dalam hal bagi kebanyakan spesies arboreal.

Taksonomi[sunting | sunting sumber]

Order Scandentia[sunting | sunting sumber]

Ada 23 spesies yang ditempatkan dalam empat genus, yang mana dibahagikan kepada dua keluarga. Majoritinya adalah keluarga tupai muncung "biasa", Tupaiidae, namun satu spesies, iaitu tupai akar malam, cukup berlainan untuk mewajarkan penempatannya dalam keluarga tersendiri, Ptilocercidae; dua keluarga ini dikatakan telah terpisah 60 juta tahun lalu.^[9] Genus asal Tupaiidae, Urogale, telah dibubarkan pada 2011 apabila tupai muncung Mindanao dipindahkan ke Tupaia berdasarkan filogeni molekul.^[9]^[10]

Keluarga Tupaiidae

Genus Anathana
- Tupai muncung Madras, A. ellioti

Genus Dendrogale
- Tupai muncung ekor kurus, D. melanura
- Tupai muncung ekor kurus utara, D. murina

Genus Tupaia
- Tupai muncung utara, T. belangeri
- Tupai muncung perut emas, T. chrysogaster
- Tupai muncung Bangka, T. discolor
- Tupai muncung belang panjang, T. dorsalis
- Tupai muncung Mindanao, T. everetti
- Tupai muncung Sumatera, T. ferruginea
- Tupai muncung besar, T. glis
- Tupai muncung kurus, T. gracilis
- Tupai muncung Jawa, T. hypochrysa
- Tupai muncung Horsfield, T. javanica
- Tupai muncung kaki panjang, T. longipes
- Tupai muncung kecil, T. minor
- Tupai muncung bukit, T. montana
- Tupai muncung Nicobar, T. nicobarica
- Tupai muncung Palawan, T. palawanensis
- Tupai muncung bercat, T. picta
- Tupai muncung Kalimantan, T. salatana
- Tupai muncung kemerahan, T. splendidula
- Tupai muncung belang pendek, T. tana

Keluarga Ptilocercidae

Genus Ptilocercus
- Tupai akar malam, P. lowii

Rujukan[sunting | sunting sumber]

^ Templat:MSW3 Scandentia
^ "Appendices | CITES". cites.org. Dicapai pada 2022-01-14.
^ Shukor, M.N. (Disember 2000). "A SMALL MAMMAL TRAPPING STUDY ON MOUNT KINABALU, SABAH, MALAYSIA". Malaysian Applied Biology. Centre of Environment and Natural Resources Sciences, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia. 29 (1&2): 133-143.
^ "an article on Tupaia belangeri". The Genome Institute. Washington University. Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Jun 2010.
^ Cao, J.; Yang, E.B.; Su, J.-J.; Li, Y.; Chow, P. (2003). "The tree shrews: Adjuncts and alternatives to primates as models for biomedical research" (PDF). Journal of Medical Primatology. 32 (3): 123–130. doi:10.1034/j.1600-0684.2003.00022.x. PMID 12823622. S2CID 16910445. Dicapai pada 1 Januari 2012.
^ Nowak, R.M. (1999). Walker's Mammals of the World. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. m/s. 245. ISBN 978-0-8018-5789-8.
^ Craig, John (1849). A new universal etymological technological, and pronouncing dictionary of the English Language.
^ Martin, Robert D. (1984). Macdonald, D. (penyunting). The Encyclopedia of Mammals. New York, NY: Facts on File. m/s. 440–445. ISBN 978-0-87196-871-5.
^ ^a ^b Roberts, T.E.; Lanier, H.C.; Sargis, E.J.; Olson, L.E. (2011). "Molecular phylogeny of treeshrews (Mammalia: Scandentia) and the timescale of diversification in Southeast Asia". Molecular Phylogenetics and Evolution. 60 (3): 358–372. doi:10.1016/j.ympev.2011.04.021. PMID 21565274.
^ J. L. Harrison; S. K. Quah (1963). Recommended Vernacular Names for Malaysian Mammals (PDF). Jabatan Zoologi, Universiti Singapura. m/s. 4-5.

[msw3-1] Templat:MSW3 Scandentia

[2] "Appendices | CITES". cites.org. Dicapai pada 2022-01-14.

[3] Shukor, M.N. (Disember 2000). "A SMALL MAMMAL TRAPPING STUDY ON MOUNT KINABALU, SABAH, MALAYSIA". Malaysian Applied Biology. Centre of Environment and Natural Resources Sciences, Faculty of Science and Technology, Universiti Kebangsaan Malaysia. 29 (1&2): 133-143.

[4] "an article on Tupaia belangeri". The Genome Institute. Washington University. Diarkibkan daripada yang asal pada 1 Jun 2010.

[5] Cao, J.; Yang, E.B.; Su, J.-J.; Li, Y.; Chow, P. (2003). "The tree shrews: Adjuncts and alternatives to primates as models for biomedical research" (PDF). Journal of Medical Primatology. 32 (3): 123–130. doi:10.1034/j.1600-0684.2003.00022.x. PMID 12823622. S2CID 16910445. Dicapai pada 1 Januari 2012.

[6] Nowak, R.M. (1999). Walker's Mammals of the World. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. m/s. 245. ISBN 978-0-8018-5789-8.

[7] Craig, John (1849). A new universal etymological technological, and pronouncing dictionary of the English Language.

[EoM-8] Martin, Robert D. (1984). Macdonald, D. (penyunting). The Encyclopedia of Mammals. New York, NY: Facts on File. m/s. 440–445. ISBN 978-0-87196-871-5.

[Roberts2011-9] Roberts, T.E.; Lanier, H.C.; Sargis, E.J.; Olson, L.E. (2011). "Molecular phylogeny of treeshrews (Mammalia: Scandentia) and the timescale of diversification in Southeast Asia". Molecular Phylogenetics and Evolution. 60 (3): 358–372. doi:10.1016/j.ympev.2011.04.021. PMID 21565274.

[10] J. L. Harrison; S. K. Quah (1963). Recommended Vernacular Names for Malaysian Mammals (PDF). Jabatan Zoologi, Universiti Singapura. m/s. 4-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]