Lihat sumber bagi Buran

{{kegunaanlain}}
{{Automatic taxobox
| name = Buran<br>Anemone laut
| fossil_range = {{fossil range|508|0}}<small>[[Kambria|Awal Kambria]] hingga [[Holosen|Kini]]</small>
| image = Actiniaria.jpg
| image_caption = Beraneka jenis buran,<br/>dilukis oleh [[Giacomo Merculiano]], 1893
| taxon = Actiniaria
| authority = 
| subdivision_ranks = Suborder
| subdivision = * [[Enthemonae]]
* [[Anenthemonae]]
| diversity_link = Actiniaria (senarai keluarga)
| diversity = 46 keluarga
}}

'''Buran''' (juga: '''buran laut''', {{Jawi|بورن}}) atau '''anemone laut''' ({{Jawi|انيموني لاوت}})<!-- ada dipakai media tertentu seperti di Singapura: https://berita.mediacorp.sg/mobilem/singapura/peminat-hidupan-marin-jengkel-lihat-orang-ramai-kutip-hidupan/4621766.html --> merupakan kelompok haiwan invertebrat marin [[Pemangsaan|pemangsa]] yang membentuk [[order (biologi)|order]] '''Actiniaria'''. Buran tergolong dalam filum [[Cnidaria]] serumpun dengan [[Karang|batu karang]] dan [[ubur-ubur]], kelas [[Anthozoa]], [[subkelas|cabang]] [[Hexacorallia]].

Seekor buran lazimnya merupakan sebatang [[polip (zoologi)|polip]] yang terlekat dasarnya pada permukaan keras, tetapi sesetengah spesies hidup dalam mendapan lembut, malah ada sebilangan kecil yang terapung dekat dengan permukaan air. Polipnya berbatang turus diserkup cakera oral dlingkari [[tentakel]] (sesungut) mengelilingi mulut di tengah. Tentakel itu boleh dimasukkan ke dalam rongga badan atau dikeluarkan untuk menangkap mangsa yang berlalu. Ia dilengkapi dengan sel-sel penyengat yang dipanggil {{ill|knidosit|id}}. Pada kebanyakan spesies, zat tambahan diperoleh daripada hubungan [[simbiosis]] dengan makhluk {{ill|dinoflagelat|en|dinoflagellagte}} [[Sel (biologi)|unisel]], [[zooxanthellae|zooxantela]], ataupun dengan alga hijau {{ill|zooklorela|en|zoochlorella}} yang hidup di dalam sel-sel buran. Sesetengah speises buran hidup bersama dengan [[ikan badut]], [[umang-umang]], ikan kecil atau haiwan lain untuk faedah bersama.

Buran membiak dengan membebaskan sperma dan telur dari mulut ke dalam air. Telur yang tersenyawa berkembang menjadi [[larva]] [[planula]] yang hanyut sebagai [[plankton]], kemudian turun ke dasar laut dan terus berkembang menjadi polip muda. Buran juga membiak secara [[Pembiakan aseks|aseks]] dengan berpecah menjadi dua atau cebisan-cebisan kecil yang tumbuh semula menjadi polip.

== Peristilahan ==
Nama "anemone laut" adalah [[pinjam terjemah]] bahasa Inggeris ''sea anemone'' diungkapkan daripada pemerhatian hidupan ini yang ada dalam pelbagai jenis warna mirip bunga genus ''[[Anemone]]''.

==Anatomi==
[[file:Sea Anemone Structure.svg|thumb|Anatomi buran.<br/>1.&nbsp;Tentakel (sesungut) 2.&nbsp;Mulut 3.&nbsp;Otot kuncup 4.&nbsp;Gonad 5.&nbsp;Filamen akontium 6.&nbsp;Cakera pedal 7.&nbsp;Ostium 8.&nbsp;Selenteron 9.&nbsp;Otot sfinkter 10.&nbsp;Mesenteri 11.&nbsp;Turus 12.&nbsp;Farinks]]

Seekor buran yang lazim merupakan [[polip (zoologi)|polip]] sesil yang terlekat tapaknya pada permukaan di bawahnya melalui kaki merekat yang dipanggil {{ill|cakera pedal|en|pedal disc}}, dengan badan berbentuk turus yang diserkup cakera mulut. Kebanyakan buran berukuran diameter {{convert|1|to|5|cm|in|1|abbr=on}} dan panjang {{convert|1.5|to|10|cm|in|1|abbr=on}}, tetapi ia boleh berkembang dan banyak variasi ukurannya. ''[[Urticina columbiana]]'' dan ''[[Stichodactyla mertensii]]'' boleh mencapai diameter {{convert|1|m|ft|1}} sementara ''[[Metridium farcimen]]'' pula panjang sampai semeter.<ref name=Ruppert/> Sesetengah spesies mengorok dalam mendapan lembut dan ketiadaan cakera pedal tetapi sebaliknya terpaku dengan anggota kaki bulat yang dipanggil "fisa" (''physa'').<ref name=Ruppert/>

Turus atau batangnya pada umumnya berbentuk silinder dan datang dengan permukaan licin atau mempunyai struktur khusus seperti papila (unjuran berisi) yang pejal atau melekit, sinklid (torehan), dan [[Vesikel (biologi dan kimia)|vesikel-vesikel]] kecil yang mengunjur. Pada sesetengah spesies, bahagian yang betul-betul di bawah cakera oral adalah sempit dan dikenali sebagai kapitulum. Apabila buran menguncup, maka cakera oral, tentakel dan kapitulum terlipat ke dalam farinks dan ditahan oleh bahagian otot [[sfinkter]] yang kuat. Mungkin terdapat lipatan pada dinding badan, iaitu parapet yang melitupi dan melindungi buran apabila menguncup.<ref name=Ruppert/>

[[File:Amphiprion frenatus 2016 8 29.webm|thumb|Ikan badut ''[[Amphiprion frenatus]]'' berehat dalam buran.]]

Cakera oral mempunyai mulut di tengah yang lazimnya berbentuk lubang torehan dan dikelilingi lingkaran tentakel. Tepi-tepi lubang mulut menuju ke alur-alur dalam dinding farinks yang dipanggil {{ill|sifonoglif|en|siphonoglyph}}; biasanya alur ini ada dua, tetapi sesetengah kelompok ada satu. Tentakelnya biasanya tirus dan berhujung pori, tetapi sesetengah spesies ada yang bercabang, hujung berbentuk belantan, atau sekadar cembul pendek.<ref name=Ruppert/> Tentakel itu dilengkapi dengan banyak [[knidosit]], iaitu sel-sel yang digunakan untuk pertahanan dan menangkap mangsa. Knidosit mengandungi nematosista penyengat, iaitu [[organel]] seakan kapsul yang boleh membokong secara tiba-tiba; dari sinilah filum Cnidaria mendapat namanya.<ref>{{cite book |last1=Campbell |first1=N. |last2=Reece |first2=J. |year=2002 |title=Biology |edition=6th |location=San Francisco |publisher=[[Pearson Education]] |isbn=978-0-8053-0009-3}}</ref> Setiap nematosista mengandungi satu vesikel bisa kecil yang berisi [[aktinotoksin]], filamen dalaman dan bulu deria luaran. Sekali bulu disentuh menyebabkan sel meletus secara mekanik yang melancarkan binaan seakan tempuling yang melekat pada organisma yang mencetuskannya lalu menyuntikkan sejumlah bisa ke dalam daging mangsa atau penyerang.<ref>{{cite journal |author=Beckmann, A. |author2=Özbek, S. |year=2012 |title=The nematocyst: a molecular map of the cnidarian stinging organelle |journal=International Journal of Developmental Biology |volume=56 |issue=6–8 |pages=577–582 |doi=10.1387/ijdb.113472ab |pmid=22689365 |doi-access=free }}</ref> Di tapak tentakel bagi sesetengah spesies terletaknya {{ill|akoragus|en|achoragus}}, iaitu organ panjang seakan tentakel boleh kembung dan dilengkapi knidosit yang tergapai-gapai dan melawan buran lain yang mengganggu.<ref name=Ruppert/>

[[File:Actinodendron arboreum2.jpg|thumb|''[[Actinodendron arboreum]]'',<br>"buran api neraka"]]

Bisanya merupakan campuran [[toksin]], termasuk [[neurotoksin]] yang melumpuhkan mangsa supaya buran boleh mengalihkannya ke dalam mulut untuk pencernaan di dalam {{ill|rongga gastrovaskular|id|gastrovaskuler}} (perut). Aktinotoksin adalah amat toksik kepada spesies mangsa seperti ikan dan [[krustasea]]. Akan tetapi, serumpun ikan berjalur-jalur yang tergolong dalam [[Amphiprioninae]] (ikan badut) tidak terkesan daripada sengatan buran yang ditumpanginya dan oleh itu berlindung dari pemangsa di celah-celah tentakelnya.<ref>{{cite web |url=http://sanctuaries.noaa.gov/pgallery/pgfagatele/living/living_03_100.html |title=Fagatele Bay NMS: Clownfish and Sea Anemone |publisher=[[United States National Marine Sanctuary|National Marine Sanctuaries]] |date=January 12, 2006 |access-date=2010-11-20}}</ref> Juga terdapat spesies lain yang mempunyai adaptasi sedemikian dan oleh itu tidak terkesan juga. Kebanyakan jenis buran tidak membahayakan manusia, namun ada sebilangan kecil yang amat toksik (misalnya ''[[Actinodendron arboreum]]'', ''[[Phyllodiscus|Phyllodiscus semoni]]'' dan ''[[Stichodactyla]]'' spp.) dan pernah menyebabkan kecederaan parah malah membahayakan nyawa.<ref>{{cite journal |last1=Mizuno |first1=Masashi |last2=Ito |first2=Yasuhiko |last3=Morgan |first3=B. Paul |title=Exploiting the Nephrotoxic Effects of Venom from the Sea Anemone, ''Phyllodiscus semoni'', to Create a Hemolytic Uremic Syndrome Model in the Rat |journal=Marine Drugs |volume=10 |issue=7 |pages=1582–1604 |date=23 July 2012 |doi=10.3390/md10071582|pmid=22851928 |pmc=3407933 |doi-access=free }}</ref>

===Sistem pencernaan===
Buran mempunyai saluran usus yang kurang lengkap; rongga gastrovaskularnya berfungsi sebagai perut dan mempunyai satu bukaan ke luar yang bertindak sebagai [[mulut]] dan [[dubur]]. Melalui bukaan inilah bahan buangan dan bahan tidak tercerna dikumuhkan. Mulutnya biasanya berbentuk lubang torehan dan mempunyai alur di sebelah atau kedua-dua belah, iaitu ''sifonoglif''. Alur tersebut mempunyai [[silium]] dan membantu memindahkan zarah makanan ke dalam serta mengedarkan air melalui rongga gastrovaskular.<ref name=IZ>{{cite book |last=Barnes |first=Robert D. |year=1982 |title=Invertebrate Zoology |publisher=Holt-Saunders International |location=Philadelphia, PA |pages=150–157 |isbn=978-0-03-056747-6}}</ref>

Mulutnya menghala ke dalam [[farinks]] yang rata. Ini terdiri daripada lipatan dinding badan ke dalam dan oleh itu berlapikkan [[Epidermis (zoologi)|epidermis]] buran. Farinks itu biasanya menganjur satu pertiga badan sebelum menghala ke rongga gastrovaskular yang mengisi ruang badan yang selebihnya.<ref name=Ruppert/>

Rongga gastrovaskular itu pula dibahagikan kepada kebuk-kebuk oleh [[Mesenteri (zoologi)|mesenteri-mesenteri]] yang terpancar ke dalam dari dinding badan. Sesetengah mesenteri membentuk sesekat-sesekat yang lengkap dengan tepi lepas di tapak farinks di mana bertemunya mesenteri tersebut, manakala yang lain hanya terlintas sekerat jalan. Mesenteri ini biasanya terdapat dalam gandaan 12 dan tersusun secara simetri di keliling lumen pusat. Terdapat lapisan perut di kedua-dua belah yang terpisah dengan lapisan nipis [[mesoglea]] dan termasuk filamen-filamen tisu yang khusus untuk merembeskan [[enzim pencernaan]]. Pada sesetengah spesies, filamen ini menganjur ke bawah tepi bawah mesenteri, berjuntai dalam rongga gastrovaskular sebagai filamen akontium seakan benang. Akontium ini dilengkapi nematosista dan boleh dikeluarkan melalui sinklid, iaitu liang-liang seakan lepuh pada dinding turus, untuk tujuan pertahanan.<ref name="IZ" />

===Sistem otot dan saraf===
[[File:Striped colonial anemone.jpg|thumb|Buran kolonial berjalur]]
Sistem saraf buran yang primitif dan tidak terpusat menyelaraskan proses-proses yang terlibat dalam mengekalkan [[homeostasis]] di samping tindak balas biokimia dan fizikal kepada pelbagai rangsangan. Terdapat dua jaringan saraf, iaitu satu di epidermis dan satu lagi di gastrodermis; kedua-dua jaringan bertemu di farinks, di persimpangan septum dengan cakera oral dan cakera pedal, dan merentasi mesoglea. Tidak terdapat sebarang organ deria khusus, tetapi ada sel-sel deria termasuk nematosista dan {{ill|kemoreseptor|en|chemoreceptor}}.<ref name=Ruppert/>

Otot dan saraf buran lebih sederhana daripada kebanyakan haiwan tetapi lebih khusus daripada Cnidaria lain seperti karang. Sel-sel pada lapisan luar (epidermis) dan dalam ([[gastrodermis]]) mempunyai mikrofilamen yang terkumpul dalam gentian mengecut. Gentian-gentian ini bukan otot sebenar kerana tidak tergantung bebas dalam rongga badan seperti pada haiwan-haiwan yang lebih kompleks. Gentian membujur terdapat dalam tentakel dan cakera oral, dan juga dalam mesenteri di mana ia dapat mengecutkan seluruh panjang badan. Gentian melingkar pula terdapat pada dinding badan, dan juga pada cakera oral pada sesetengah spesies, membolehkan buran menguncupkan tentakel ke dalam [[sfinkter]] perlindungan.<ref name=IZ/>

Memandangkan buran ketiadaan rangka yang keras, sel-sel mengecut itu tertarik melawan arah bendalir dalam rongga gastrovaskular dan membentuk rangka hidrostatik. Buran menstabilkan diri dengan meratakan farinksnya yang bertindak sebagai injap untuk mengekalkan rongga gastrovaskular pada isipadu yang malar dan menjadikannya keras. Apabila otot-otot membujur kendur, farinks terbuka dan silium yang melapisi sifonoglif pula berdenyut, mengalunkan air ke dalam dan mengisi semula rongga gastrovaskular. Pada umumnya buran mengembungkan badannya untuk memanjangkan tentakel dan makan, kemudian mengempis apabila mahu berehat atau terganggu. Badan kembung juga digunakan untuk menyangkutkan buran ke dalam rekahan, korok atau tiub.<ref name=Ruppert/>

== Habitat ==
Pada umumnya buran dijumpai pada daerah terumbu karang yang dangkal dan jarang dijumpai pada daerah [[terumbu karang]] yang ditutup tinggi karang batu,<ref>{{en}} CARLGREN, 0. 1956. Actiniaria from depth exceeding 6000 m In. Scientific Result of The Danish Deep Sea Expedition Round the World 1950</ref>

Kebanyakan spesies buran [[Sesil (motiliti)|menempel]]<ref name="green">{{cite web|url=http://www.greenfinsindonesia.org/smf/index.php?topic=251.0;wap2|website=Greenfins Indonesia|title=Anemon Laut Yang Sudah Dibudidayakan|date=Februari 2021}}{{Pautan putus|date=Ogos 2021 |bot=InternetArchiveBot |fix-attempted=yes }}</ref> pada permukaan keras. Walau bagaimanapun, ada beberapa spesies buran dapat bergerak mirip [[siput]] mengecut regang tapak;<ref>{{cite journal|author=McClendon, J.F.|date=January 1906|title=On the locomotion of a sea anemone (''Metridium marginatum'')|journal=The Biological Bulletin|volume=10|issue=2|pages=66–67|doi=10.2307/1535667|jstor=1535667|doi-access=free}}</ref> kelajuan pergerakan ini sangat perlahan sehingga tidak dapati diamati mata kasar manusia.<ref name="Horton">{{cite web|url=https://www.glaucus.org.uk/Anemone1.htm|title=Sea anemones|author=Horton, Andy|publisher=British Marine Life Study Society|access-date=2017-07-13}}</ref> Ada juga spesies buran lain yang mudah hanyutkan diri untuk berpindah ke lokasi baharu yang ingin didiami.<ref name="Horton" /><ref name="Oseana" />

== Tabiat ==
=== Pemakanan ===
Buran memangsakan haiwan-haiwan laut sekecil (sama ada [[ketam]], [[moluska]] ataupun [[ikan]] kecil<ref name="Ruppert">{{cite book|title=Invertebrate Zoology|last1=Ruppert|first1=Edward E.|last2=Fox|first2=Richard, S.|last3=Barnes|first3=Robert D.|publisher=Cengage Learning|year=2004|isbn=978-81-315-0104-7|edition=7th|pages=130–132}}</ref>) yang boleh dijerat jika terlalu dekat sebelum dilumpuhkan sel-sel nematositnya.<ref name="Columbia">{{cite encyclopedia|title=Sea anemone |encyclopedia=Columbia Encyclopedia |edition=6 |year=2008 |url=http://www.encyclopedia.com/doc/1E1-seaanemo.html}}</ref> Mulut buran dapat dibesarkan semampu boleh memuatkan mangsa ke dalam badan yang mencerna dalam ruangan gastrovaskular dengan bantuan enzim pengurai sebelum diserap oleh gastrodermis; sisa-sisa makanan yang tidak dapat dicerna dimuntahkan semula melalui mulutnya.<ref name="Oseana" />
==Hubungan dengan manusia==
Buran juga dikutip baik muda mahupun dewasa untuk dibela dalam [[akuarium]]<ref name="Shuman">{{cite journal |author=Craig S. Shuman |author2=Gregor Hodgson |author3=Richard F. Ambrose |name-list-style=amp |date=December 2005 |title=Population impacts of collecting sea anemones and anemone fish for the marine aquarium trade in the Philippines |journal=Coral Reefs |volume=24 |issue=4 |pages=564–573 |url=http://www.reefcheck.org/PDFs/Coral_Reefs_24_4_Shuman_Hodgson_Ambrose.pdf |doi=10.1007/s00338-005-0027-z|bibcode=2005CorRe..24..564S |s2cid=25027153 }}</ref>; malah populasi buran terancam di sesetengah kawasan disebabkan perdagangan perhiasan marin secara berleluasa. Buran dijadikan sumber makanan dikutip beberapa masyarakat nelayan tertentu di [[Semporna]], [[Sabah]];<ref>{{Cite journal|last=B.H Ridzwan|last2=M.A Kaswandi|year=1995|title=Hidupan marin intertidal: sumber makanan penduduk daerah Semporna, Sabah|url=https://nutriweb.org.my/mjn/1995.php#2|journal=Malaysian Journal of Nutrition|volume=1|issue=2|pages=105-114}}</ref> begitu juga dengan masyarakat [[Kepulauan Seribu]] di [[Indonesia]] yang menyediakan buran ditangkap (dengan nama "rambu-rambu") dalam cara direbus "setengah matang".<ref name="Oseana">{{cite journal|author1=Nurachmad Hadi|author2=Sumadiyo|title=Anemon Laut, Manfaat dan Bahayanya|url=http://oseanografi.lipi.go.id/dokumen/oseana_xvii(4)167-175.pdf|journal=Oseana| volume=XVII|issue=4|pages=167–175}}</ref>
== Rujukan ==
{{reflist|30em}}

== Pautan luar ==
{{Wikispecies|Actiniaria}}
{{Commonscat|Actiniaria}}
* {{en}} [http://web.nhm.ku.edu/inverts/carlgren_1949/actiniaria.html Order Actiniaria]
* {{en}} [http://www.actiniaria.com/ Actiniaria.com]

[[Kategori:Actiniaria| ]]
[[Kategori:Anthozoa]]