Lihat sumber bagi Fulerena

{{Multiple image |direction=horizontal |image1=C60a.png |width1=170 |image2=Carbon nanotube zigzag povray cropped.PNG |width2=240 |footer=[[Buckminsterfulerena]] C<sub>60</sub> (kiri) dan [[nanotiub karbon]] (kanan) merupakan dua contoh struktur dalam keluarga fulerena.}}
'''Fulerena''' ([[Bahasa Inggeris|Inggeris]]: ''fullerene'') ialah sebarang [[molekul]] yang terdiri sepenuhnya daripada [[karbon]] dalam bentuk [[sfera]] berongga, [[elipsoid]] atau [[silinder|tiub]]. Fulerena sfera juga dikenali dengan nama '''''buckyball''''', dan ia menyerupai bentuk bola yang digunakan dalam [[bola sepak]]. Fulerena silinder dinamakan [[nanotiub karbon]] atau ''buckytube''. Fulerena mempunyai [[struktur kimia]] yang serupa dengan [[grafit]] yang terdiri daripada lapisan-lapisan [[grafena]] gelang heksagon berhubung yang bertindih; tetapi ia juga boleh mempunyai gelang berbentuk pentagon (dan kadangkala heptagon).<ref name=brit>[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/221916/fullerene Fullerene], Encyclopædia Britannica on-line</ref>

Molekul fulerena pertama yang ditemui, dan juga molekul [[buckministerfulerena]] (C<sub>60</sub>), telah disediakan pada 1985 oleh [[Richard Smalley]], [[Robert Curl]], [[James R. Heath|James Heath]], [[Sean O'Brien]] dan [[Harold Kroto]] dari [[Universiti Rice]]. Nama molekul ini diambil daripada nama [[Buckminister Fuller]] yang mereka [[kubah geodesi]] yang serupa bentuknya. Strukturnya juga telah dikenalpasti lima tahun sebelumnya oleh [[Sumio Iijima]], daripada gambar mikroskop elektron, di mana ia membentuk teras "bawang bucky".<ref>{{cite journal|last1=Iijima|first1=S|title=Direct observation of the tetrahedral bonding in graphitized carbon black by high resolution electron microscopy|journal=Journal of Crystal Growth|volume=50|pages=675|year=1980|doi=10.1016/0022-0248(80)90013-5|bibcode = 1980JCrGr..50..675I|issue=3 }}</ref> Sejak itu, fulerena telah ditemui terhasil dalam alam semula jadi.<ref name=Buseck_et_al /> Baru-baru ini, fulerena telah dikesan di angkasa lepas.<ref>{{cite journal |doi=10.1126/science.1192035 |title=Detection of C<sub>60</sub> and C<sub>70</sub> in a Young Planetary Nebula |last1=Cami|first1=J|last2=Bernard-Salas|first2=J.|last3=Peeters|first3=E.|last4=Malek|first4=S. E.|date=2010-09-02 |journal=[[Science (journal)|Science]] |volume=329|pmid=20651118 |bibcode=2010Sci...329.1180C |issue=5996 |pages=1180–2}}</ref> Menurut ahli astronomi Letizia Stanghellini, "ada kemungkinan yang ''buckyball'' dari angkasa lepas memberikan benih bagi kehidupan di Bumi."<ref>{{cite news |last=Atkinson |first=Nancy |url=http://www.universetoday.com/76732/buckyballs-could-be-plentiful-in-the-universe |title=Buckyballs Could Be Plentiful in the Universe |publisher=[[Universe Today]] |date=2010-10-27 |accessdate=2010-10-28}}</ref>

Penemuan fulerena mengembangkan jumlah [[alotrop karbon]] yang diketahui dengan banyaknya, yang sehingga baru-baru ini terhad kepada [[grafit]], [[berlian]], dan karbon [[pepejal amorfus|amorfus]] seperti [[jelaga]] dan [[arang]]. ''Buckyball'' dan ''buckytube'' kini menjadi subjek kajian mendalam kerana kimianya yang unik dan kerana kegunaannya dalam teknologi terutamanya dalam [[sains bahan]], [[elektronik]] dan [[nanoteknologi]].

==Rujukan==
{{reflist}}

{{tunas-kimia}}
{{Kategori Commons|Fullerenes}}

[[Kategori:Fulerena]]