Kipus

Kipus (Latin: cippuscode: la is deprecated , jamak cippicode: la is deprecated ; Jawi: ‏كيڤوس‎code: ms is deprecated ‎) ialah sejenis ketapak yang rendah, bundar atau bersegi empat yang dibuat oleh orang Rom purba sebagai batu penanda atau tiang sempadan. Ia juga digunakan dengan tujuan yang berbeza oleh orang Etruscan dan Carthage.

Kipus Rom

Kipus Rom diperbuat daripada kayu atau batu; inskripsi pada batu kipus menunjukkan apa fungsinya atau kawasan yang ia mengelilingi, seperti tempat suci dan kawasan kuil. Di Rom, ia menandakan had pomerium (sempadan agama sesebuah bandar), selepas tembok kota diperluaskan, laluan akueduk, dan cursus publicus (sistem pos awam). Kipus yang dibariskan juga sering diberikan nombor, biasanya dengan nama orang yang meletakkannya atau jarak ke kipus lain yang terdekat. Inskripsi pada sesetengah kipus menunjukkan bahawa ia kadang-kadang digunakan sebagai batu peringatan pengebumian.^[1]

Kipus Etruscan

Antara 800–100 SM, kipus telah digunakan oleh orang Etruscan sebagai batu nisan, yang berbeza bentuknya bergantung pada lokasi dan zaman ia berasal. Kipus didirikan sebagai stele, tiang atau arca di laluan ke kubur Etruscan atau di pintu masuk makam. Ia mempunyai kepentingan ajaib dan keagamaan. Kipus mungkin mempunyai bentuk seperti kubus, tombol, bawang, telur, bola atau silinder. Sesetengah bentuk ada kaitan dengan balang dan tempayan mayat, yang dibuat menggambarkan tubuh manusia, dengan kepala sebagai penutup.^[2]^[3]

Di Cerveteri, kipus pengebumian wanita dan lelaki berbeza. Yang lelaki mendapat tiang lingga (falus), wanita rumah kecil atau kuil.
Monumen pietra fetida (abad ke-6 – ke-5 SM) dari kawasan sekitar Chiusi menunjukkan bekas abu mayat digabungkan dengan kipus. Ia mengandungi abu si mati di dalam lubang di tapaknya.
Di Orvieto, dua kipus dengan kepala pahlawan mempunyai imej kepala manusia (akhir abad ke-6 SM).
Di Perugia, tiang bergalur dengan pokok akantus digunakan.
Dari abad ke-4 SM, kipus juga ada yang dipahatkan nama.

"Cippus Abellanus" (dalam bahasa Oscan), seperti "Cippus Perusinus", bukannya batu nisan.^[4]

Kipus Punik

Kipus Carthage mempunyai tapak yang serupa dengan stele-stele Mesir, yang kadangkala juga dipanggil kipus (contohnya "Kipus Metternich" di Muzium Seni Metropolitan). Kipus Punik terdapat di Afrika Utara tetapi juga di Sardinia (Cagliari, Teti, Tharros), Sicily (Motya) dan Sepanyol (Huelva dan Barcelona).^[1] Kipus Melqart, yang ditemui di Malta dan memaparkan inskripsi dalam bahasa Phoenicia dan Yunani, membolehkan abjad Phoenicia akhirnya dapat difahami.^[5]

Galeri

Kipus Perusinus
Satu daripada dua Kipus Melqart yang digunakan oleh Jean-Jacques Barthélemy untuk membongkar bahasa Phoenicia.
Kipus "Pietra fetida" Etruscan di Sarteano
Kipus dengan hiasan kon pain, yang melambangkan pokok kehidupan
Castel Goffredo, monumen La Pigna
Kipus kepala pahlawan Etruscan

Rujukan

^ ^a ^b Cippus. Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (dalam bahasa Jerman). Stuttgart. 1899. m/s. 2563–2565 – melalui wikisource.org. Band III,2 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah, nama "RE" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza
^ Cebrián Fernández, Rosario (2000). Titulum fecit: la producción epigráfica romana en las tierras valencianas. Los soportes (dalam bahasa Sepanyol). Madrid: Real Academia de la Historia. m/s. 101. ISBN 9788489512733.
^ Cooley, Alison E. (2012). The Cambridge Manual of Latin Epigraphy. Cambridge University Press. m/s. 58. ISBN 978-1-139-57660-4.
^ "National Archaeological Museum of Perugia – The Cippus of Perugia". Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-03-03. Dicapai pada 2021-03-06.
^ Pierret, Philippe (2001). "Mémoires, mentalités religieuses, art funéraire la partie juive du cimetière du Dieweg à Bruxelles". Annuaires de l'École pratique des hautes études (dalam bahasa Perancis). 114 (110): 523–527. doi:10.3406/ephe.2001.12029.

Bacaan lanjut

Blumhofer, Martin (1993). Etruskische Cippi | Untersuchungen am Beispiel von Cerveteri. Arbeiten zur Archäologie (dalam bahasa Jerman). Böhlau. ISBN 3-412-06993-0.
Kaimio, Jorma (2017). The South Etruscan Cippus Inscriptions. Institutum Romanum Finlandiae. ISBN 978-88-7140-781-4.

Pautan luar

Kategori berkenaan Cippus di Wikimedia Commons
Karya berkenaan 1911 Encyclopædia Britannica/Cippus di Wikisumber

[RE-1] Cippus. Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft (dalam bahasa Jerman). Stuttgart. 1899. m/s. 2563–2565 – melalui wikisource.org. Band III,2 Ralat petik: Tag <ref> tidak sah, nama "RE" digunakan secara berulang dengan kandungan yang berbeza

[Rosario-2] Cebrián Fernández, Rosario (2000). Titulum fecit: la producción epigráfica romana en las tierras valencianas. Los soportes (dalam bahasa Sepanyol). Madrid: Real Academia de la Historia. m/s. 101. ISBN 9788489512733.

[Cooley-3] Cooley, Alison E. (2012). The Cambridge Manual of Latin Epigraphy. Cambridge University Press. m/s. 58. ISBN 978-1-139-57660-4.

[A-4] "National Archaeological Museum of Perugia – The Cippus of Perugia". Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-03-03. Dicapai pada 2021-03-06.

[5] Pierret, Philippe (2001). "Mémoires, mentalités religieuses, art funéraire la partie juive du cimetière du Dieweg à Bruxelles". Annuaires de l'École pratique des hautes études (dalam bahasa Perancis). 114 (110): 523–527. doi:10.3406/ephe.2001.12029.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]