Semakan fakta

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Semakan fakta ialah proses mengesahkan ketepatan fakta pelaporan dan kenyataan yang dipersoalkan. Semakan fakta boleh dijalankan sebelum (ante hoc) atau selepas (post hoc) teks atau kandungan diterbitkan atau disebarkan.[1] Semakan fakta dalaman ialah semakan yang dilakukan secara dalaman oleh penerbit untuk mengelakkan kandungan yang tidak tepat daripada diterbitkan; apabila teks dianalisis oleh pihak ketiga, proses itu dipanggil semakan fakta luaran.[2]

Penyelidikan menunjukkan bahawa semakan fakta sememangnya boleh membetulkan persepsi di kalangan rakyat,[3] serta tidak menggalakkan ahli politik daripada menyebarkan dakwaan palsu atau mengelirukan.[4][5] Walau bagaimanapun, pembetulan mungkin mereput dari semasa ke semasa atau ditenggelami oleh isyarat daripada golongan elit yang mempromosikan tuntutan yang kurang tepat.[5] Penyemakan fakta politik kadangkala dikritik sebagai kewartawanan pendapat.[6][7] Kajian semula pemeriksa fakta politik AS menunjukkan hasil yang bercampur-campur sama ada semakan fakta adalah cara yang berkesan untuk mengurangkan salah tanggapan dan sama ada kaedah itu boleh dipercayai.[8]

Sejarah[sunting | sunting sumber]

Akhbar sensasi pada tahun 1850-an dan kemudiannya membawa kepada keperluan beransur-ansur buat media yang lebih berfakta. Colin Dickey telah menerangkan evolusi semakan fakta seterusnya.[9] Elemen utama ialah penubuhan Associated Press pada tahun 1850-an (bahan fakta pendek diperlukan), Ralph Pulitzer dari New York World (Biro Ketepatan dan Permain Adil, 1912), Henry Luce dan majalah Time (tajuk kerja asal: Facts), dan jabatan semakan fakta terkenal The New Yorker. Baru-baru ini, media arus perdana telah menghadapi ancaman ekonomi yang teruk daripada pemula dalam talian. Selain itu penyebaran maklumat salah dan teori konspirasi yang pantas melalui media sosial perlahan-lahan menjalar ke media arus perdana. Satu penyelesaian adalah untuk lebih ramai kakitangan media diberikan peranan menyemak fakta, contohnya The Washington Post. Organisasi penyemakan fakta bebas juga telah menjadi terkenal seperti PolitiFact.

Jenis semakan fakta[sunting | sunting sumber]

Pemeriksaan fakta ante hoc bertujuan untuk mengenal pasti ralat supaya teks boleh diperbetulkan sebelum disebarkan, atau mungkin ditolak. Pemeriksaan fakta post hoc paling kerap diikuti dengan laporan bertulis tentang ketidaktepatan, kadangkala dengan metrik visual yang disediakan oleh organisasi penyemakan (cth. Pinocchios daripada The Washington Post Fact Checker, atau penilaian TRUTH-O-METER daripada PolitiFact). Beberapa organisasi menumpukan kepada semakan fakta post hoc: contohnya termasuk FactCheck.org dan PolitiFact di AS, dan Full Fact di UK.

Organisasi pemeriksa fakta post hoc luaran mula-mula muncul di AS pada awal 2000-an,[10] dan konsep itu semakin relevan dan merebak ke pelbagai negara lain pada 2010-an.[11]

Semakan fakta post hoc[sunting | sunting sumber]

Pemeriksaan fakta post hoc yang bersifat luaran oleh organisasi bebas bermula di Amerika Syarikat pada awal 2000-an.[12] Pada tahun 2010-an, terutamanya selepas pemilihan Donald Trump pada 2016 sebagai Presiden AS, semakan fakta mendapat peningkatan populariti dan merebak ke beberapa negara, kebanyakannya di Eropah dan Amerika Latin. Walau bagaimanapun, AS kekal sebagai pasaran terbesar semakan fakta.[13]

Berita palsu media sosial[sunting | sunting sumber]

Penyesuaian media sosial sebagai platform yang sah dan biasa digunakan telah menimbulkan kebimbangan yang meluas terhadap berita palsu dalam domain ini. Penyebaran berita palsu melalui platform media sosial seperti Facebook, Twitter dan Instagram memberikan peluang kesan yang amat negatif kepada masyarakat, dan bidang penyelidikan baharu berhubung pengesanan berita palsu di media sosial semakin mendapat momentum. Walau bagaimanapun, pengesanan berita palsu di media sosial memberikan cabaran yang menyebabkan teknik perlombongan dan pengesanan data sebelumnya tidak mencukupi.[14] Oleh itu, penyelidik menyeru agar lebih banyak kerja dilakukan berhubung berita palsu yang dicirikan terhadap psikologi dan teori sosial dan menyesuaikan algoritma perlombongan data sedia ada untuk digunakan pada rangkaian media sosial.[14]

Kesan[sunting | sunting sumber]

Kajian semakan fakta post hoc telah menjelaskan bahawa usaha sedemikian sering mengakibatkan perubahan dalam tingkah laku, secara umum, kedua-dua penceramah (menjadikan mereka lebih berhati-hati dalam ucapan mereka) dan pendengar/pembaca (menjadikan mereka lebih arif berkaitan kepada ketepatan fakta kandungan); pemerhatian termasuk kecenderungan khalayak agar tidak terpengaruh sepenuhnya oleh pembetulan kepada kesilapan mengenai subjek yang paling memecahbelahkan, atau kecenderungan keyakinan lebih ketara terhadap pembetulan pelaporan negatif (cth. "iklan serangan"), dan untuk melihat fikiran berubah hanya apabila individu yang silap adalah seseorang yang semunasabahnya berfikiran sama pada awalnya.[15]

Wacana politik[sunting | sunting sumber]

Kajian eksperimen 2015 mendapati bahawa semakan fakta boleh menggalakkan ahli politik untuk tidak menyebarkan maklumat salah. Kajian itu mendapati bahawa ia mungkin membantu meningkatkan wacana politik dengan meningkatkan kos reputasi atau risiko penyebaran maklumat salah bagi elit politik. Para penyelidik menghantar "satu siri surat mengenai risiko kepada reputasi dan keselamatan pilihan raya mereka jika mereka ditangkap membuat kenyataan yang boleh dipersoalkan. Penggubal undang-undang yang dihantar surat ini secara ketara kurang berkemungkinan menerima penarafan semakan fakta negatif atau ketepatannya dipersoalkan secara terbuka, menunjukkan bahawa semakan fakta boleh mengurangkan ketidaktepatan apabila ia menimbulkan ancaman yang ketara."[16]

Kecenderungan politik[sunting | sunting sumber]

Satu kajian eksperimen mendapati bahawa semakan fakta semasa debat menjejaskan penilaian penonton terhadap prestasi debat calon dan "kesediaan yang lebih besar untuk mengundi seseorang calon apabila semakan fakta menunjukkan bahawa calon itu jujur."[17]

Kajian terhadap penyokong Trump semasa kempen presiden 2016 mendapati bahawa walaupun semakan fakta dakwaan palsu yang dibuat oleh Trump mengurangkan kepercayaan penyokongnya terhadap dakwaan palsu yang dipersoalkan, pembetulan itu tidak mengubah sikap mereka terhadap Trump.[18]

Kajian pada 2019 mendapati bahawa "penyemak fakta ringkasan", di mana penyemak fakta meringkaskan berapa banyak kenyataan palsu yang dibuat oleh ahli politik, mempunyai kesan yang lebih besar dalam mengurangkan sokongan terhadap ahli politik berbanding semakan fakta kenyataan yang dibuat oleh ahli politik itu secara individu.[19]

Kontroversi[sunting | sunting sumber]

Penyemakan fakta politik semakin dikritik sebagai kewartawanan pendapat.[20][21][22] Kritikan telah memasukkan bahawa organisasi pemeriksa fakta itu sendiri adalah berat sebelah atau bahawa adalah mustahil untuk menggunakan istilah mutlak seperti "benar" atau "palsu" kepada tuntutan yang boleh dipertikaikan secara semula jadi.[23] Pada September 2016, tinjauan telefon nasional dan dalam talian Rasmussen Reports mendapati bahawa "hanya 29% daripada semua Pengundi Kemungkinan AS mempercayai semakan fakta media terhadap komen calon. 62% percaya sebaliknya bahawa organisasi berita menyelewengkan fakta untuk membantu calon yang mereka sokong."[24][25]

Semakan fakta prapenerbitan[sunting | sunting sumber]

Antara faedah mencetak salinan yang disemak sahaja ialah ia mengelakkan masalah yang serius dan kadangkala mahal. Masalah ini boleh termasuk tindakan undang-undang untuk kesilapan yang merosakkan orang atau perniagaan, tetapi walaupun kesilapan kecil boleh menyebabkan kehilangan reputasi untuk penerbitan. Kehilangan reputasi sering menjadi faktor pendorong yang lebih penting bagi wartawan.[26]

Penyemak fakta mengesahkan bahawa nama, tarikh dan fakta dalam artikel atau buku adalah betul.[27] Sebagai contoh, mereka boleh menghubungi seseorang yang dipetik dalam rencana berita yang dicadangkan dan bertanya kepada orang itu sama ada petikan ini betul, atau cara mengeja nama orang itu. Penyemak fakta berguna terutamanya dalam menangkap kesilapan yang tidak disengajakan; mereka tidak dijamin perlindungan terhadap mereka yang ingin melakukan penipuan kewartawanan.

Sebagai kerjaya[sunting | sunting sumber]

Penyemak fakta profesional secara amnya telah diupah oleh akhbar, majalah, dan penerbit buku, mungkin bermula pada awal 1920-an dengan penciptaan majalah Time di Amerika Syarikat,[28][29] walaupun pada asalnya mereka tidak dipanggil "penyemak fakta".[30] Penyemak fakta mungkin penulis bercita-cita tinggi, editor masa depan atau pekerja bebas yang terlibat dengan projek lain; yang lain adalah profesional kerjaya.[29]

Dari segi sejarah, bidang itu dianggap sebagai kerja wanita, dan dari masa penyemak fakta profesional Amerika yang pertama melalui sekurang-kurangnya 1970-an, penyemak fakta di syarikat media mungkin sepenuhnya wanita atau terutamanya.[31]

Bilangan orang yang bekerja dalam semakan fakta berbeza mengikut penerbitan. Sesetengah organisasi mempunyai jabatan penyemakan fakta yang besar. Sebagai contoh, majalah The New Yorker mempunyai 16 penyemak fakta pada tahun 2003[32] dan jabatan semakan fakta majalah mingguan Jerman Der Spiegel memiliki 70 kakitangan pada tahun 2017.[33] Orang lain boleh mengupah pekerja bebas per cetak, atau mungkin menggabungkan pemeriksaan fakta dengan tugas lain. Majalah lebih cenderung menggunakan penyemak fakta berbanding akhbar.[34] Program televisyen dan radio jarang menggunakan penyemak fakta khusus, dan sebaliknya mengharapkan orang lain, termasuk kakitangan kanan, terlibat dalam semakan fakta sebagai tambahan kepada tugas mereka yang lain.[32]

Rujukan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ Fellmeth, Aaron X.; Horwitz, Maurice (2009). "Ante hoc". Guide to Latin in International Law. Oxford University Press. doi:10.1093/acref/9780195369380.001.0001. ISBN 978-0-19-536938-0.
  2. ^ Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A. (25 February 2019), "Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism", Oxford Research Encyclopedia of Communication (dalam bahasa Inggeris), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.808, ISBN 9780190228613
  3. ^ Drutman, Lee (2020-06-03). "Fact-Checking Misinformation Can Work. But It Might Not Be Enough". FiveThirtyEight (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 2020-12-05.
  4. ^ Nyhan, Brendan; Reifler, Jason (1 July 2015). "The Effect of Fact-Checking on Elites: A Field Experiment on U.S. State Legislators". American Journal of Political Science. 59 (3): 628–40. doi:10.1111/ajps.12162. ISSN 1540-5907. |hdl-access= requires |hdl= (bantuan)
  5. ^ a b Nyhan, Brendan (2021-04-13). "Why the backfire effect does not explain the durability of political misperceptions". Proceedings of the National Academy of Sciences (dalam bahasa Inggeris). 118 (15): e1912440117. doi:10.1073/pnas.1912440117. ISSN 0027-8424. PMC 8053951. PMID 33837144.
  6. ^ Riddell, Kelly (26 September 2016). "Eight examples where 'fact-checking' became opinion journalism". The Washington Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 September 2016. Dicapai pada 27 September 2016.
  7. ^ Graves, Lucas (2016). Deciding What's True: The Rise of Political Fact-Checking in American Journalism. Columbia University Press. m/s. 27. ISBN 9780231542227.
  8. ^ Nieminen, Sakari; Rapeli, Lauri (2018-07-19). "Fighting Misperceptions and Doubting Journalists' Objectivity: A Review of Fact-checking Literature". Political Studies Review. 17 (3): 296–309. doi:10.1177/1478929918786852. Dicapai pada 2022-07-16.
  9. ^ Dickey, Colin (Fall, 2019). The rise and fall of facts. Columbia Journalism Review. https://web.archive.org/web/20191207195717/https://www.cjr.org/special_report/rise-and-fall-of-fact-checking.php
  10. ^ Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A. (25 February 2019), "Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism", Oxford Research Encyclopedia of Communication (dalam bahasa Inggeris), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.808, ISBN 9780190228613
  11. ^ Alexios Mantzarlis (2018). "Fact-Checking 101 - Unesco" (PDF). en.unesco.org. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 1 March 2020. Dicapai pada 19 January 2020.
  12. ^ Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A. (25 February 2019), "Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism", Oxford Research Encyclopedia of Communication (dalam bahasa Inggeris), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.808, ISBN 9780190228613
  13. ^ Alexios Mantzarlis (2018). "Fact-Checking 101 - Unesco" (PDF). en.unesco.org. Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 1 March 2020. Dicapai pada 19 January 2020.
  14. ^ a b ShuKai; SlivaAmy; WangSuhang; TangJiliang; LiuHuan (2017-09-01). "Fake News Detection on Social Media". ACM SIGKDD Explorations Newsletter (dalam bahasa Inggeris). 19: 22–36. doi:10.1145/3137597.3137600.
  15. ^ Amazeen, Michelle (2015) "Monkey Cage: Sometimes political fact-checking works. Sometimes it doesn't. Here's what can make the difference.," The Washington Post (online), 3 June 2015, see Diarkibkan 3 Ogos 2015 di Wayback Machine, accessed 27 July 2015.
  16. ^ Nyhan, Brendan; Reifler, Jason (1 July 2015). "The Effect of Fact-Checking on Elites: A Field Experiment on U.S. State Legislators". American Journal of Political Science. 59 (3): 628–40. doi:10.1111/ajps.12162. ISSN 1540-5907. |hdl-access= requires |hdl= (bantuan)
  17. ^ Wintersieck, Amanda L. (5 January 2017). "Debating the Truth". American Politics Research. 45 (2): 304–331. doi:10.1177/1532673x16686555.
  18. ^ Nyhan, Brendan; Porter, Ethan; Reifler, Jason; Wood, Thomas J. (n.d.). "Taking Fact-checks Literally But Not Seriously? The Effects of Journalistic Fact-checking on Factual Beliefs and Candidate Favorability" (PDF). Diarkibkan (PDF) daripada yang asal pada 12 December 2018. Dicapai pada 28 October 2018.
  19. ^ Agadjanian, Alexander; Bakhru, Nikita; Chi, Victoria; Greenberg, Devyn; Hollander, Byrne; Hurt, Alexander; Kind, Joseph; Lu, Ray; Ma, Annie (1 July 2019). "Counting the Pinocchios: The effect of summary fact-checking data on perceived accuracy and favorability of politicians". Research & Politics (dalam bahasa Inggeris). 6 (3): 2053168019870351. doi:10.1177/2053168019870351. ISSN 2053-1680.
  20. ^ Soave, Robby (29 July 2022). "Facebook, Instagram Posts Flagged as False for Rejecting Biden's Recession Wordplay". reason.com. Reason. Dicapai pada 1 August 2022.
  21. ^ Riddell, Kelly (26 September 2016). "Eight examples where 'fact-checking' became opinion journalism". The Washington Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 September 2016. Dicapai pada 27 September 2016.
  22. ^ Graves, Lucas (2016). Deciding What's True: The Rise of Political Fact-Checking in American Journalism. Columbia University Press. m/s. 27. ISBN 9780231542227.
  23. ^ "Political Fact-Checking Under Fire". NPR.org (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 16 August 2018. Dicapai pada 2020-01-19.
  24. ^ Reports, Rasmussen. "Voters Don't Trust Media Fact-Checking – Rasmussen Reports™". Diarkibkan daripada yang asal pada 12 October 2016. Dicapai pada 17 October 2016.
  25. ^ Lejeune, Tristan (30 September 2016). "Poll: Voters don't trust media fact-checkers". Diarkibkan daripada yang asal pada 4 October 2016. Dicapai pada 17 October 2016.
  26. ^ Harrison Smith, Sarah (2004). The Fact Checker's Bible: A Guide to Getting it Right. New York: Anchor Books. m/s. 8–12. ISBN 0385721064. OCLC 53919260.
  27. ^ Harrison Smith, Sarah (2004). The Fact Checker's Bible: A Guide to Getting it Right. New York: Anchor Books. m/s. 8–12. ISBN 0385721064. OCLC 53919260.
  28. ^ Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A. (25 February 2019), "Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism", Oxford Research Encyclopedia of Communication (dalam bahasa Inggeris), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.808, ISBN 9780190228613
  29. ^ a b Harrison Smith, Sarah (2004). The Fact Checker's Bible: A Guide to Getting it Right. New York: Anchor Books. m/s. 8–12. ISBN 0385721064. OCLC 53919260.
  30. ^ "The Story Behind the First-Ever Fact-Checkers". Time (dalam bahasa Inggeris). Diarkibkan daripada yang asal pada 16 January 2020. Dicapai pada 2020-01-19.
  31. ^ Harrison Smith, Sarah (2004). The Fact Checker's Bible: A Guide to Getting it Right. New York: Anchor Books. m/s. 8–12. ISBN 0385721064. OCLC 53919260.
  32. ^ a b Harrison Smith, Sarah (2004). The Fact Checker's Bible: A Guide to Getting it Right. New York: Anchor Books. m/s. 8–12. ISBN 0385721064. OCLC 53919260.
  33. ^ Southern, Lucinda (2017-08-15). "Inside Spiegel's 70-person fact-checking team". Digiday. Dicapai pada 2021-11-20.
  34. ^ Graves, Lucas; Amazeen, Michelle A. (25 February 2019), "Fact-Checking as Idea and Practice in Journalism", Oxford Research Encyclopedia of Communication (dalam bahasa Inggeris), Oxford University Press, doi:10.1093/acrefore/9780190228613.013.808, ISBN 9780190228613

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Semakan_fakta&oldid=5971516"