Lihat sumber bagi GNOME

{{Infobox perisian
| name                   = GNOME
| logo                   = [[Fail:Gnomelogo.svg|80px|Logo GNOME]]
| screenshot             = [[Fail:Gnome 3.2 shell.png|300px]]
| caption                = Meja GNOME 3.2
| developer              = The GNOME Project
| released               = 3 Mac 1999
| frequently updated     = yes
| programming language   = [[C (bahasa pengaturcaraan)|C]] ([[GTK+]])
| operating_system       = [[Ala Unix]] dengan [[X11]] dan Wayland
| genre                  = [[Persekitaran atas meja]]
| status                 = Aktif
| language               = Berbilang bahasa (166 bahasa)
| license                = [[GNU Lesser General Public License]]<br/>[[Lesen Awam Am GNU]]
| website                = [http://www.gnome.org/ gnome.org]
| working_state          = Current
}}
'''GNOME''' ialah sebuah [[perisian]] [[persekitaran atas meja]] [[perisian bebas|bebas]]. GNOME merupakan sebahagian daripada [[Projek GNU]], iaitu sebuah projek yang mempunyai wawasan membangunkan sebuah [[sistem pengendalian]] yang terdiri daripada 100% [[perisian bebas]]. GNOME menyediakan [[antara muka pengguna grafik]] dan biasanya dipasang pada Linux atau sistem-sistem pengendalian [[ala UNIX]] yang lain.

Nama ''GNOME'' merupakan [[akronim]] bagi ''GNU Network Object Model Environment'' (terjemahan: persekitaran model objek rangkaian GNU).

[[GIMP]] ialah satu contoh [[perisian penggunaan]] popular yang dicipta khusus untuk GNOME. Namun begitu, dengan bantuan pustaka [[GTK+]] yang [[silang pelantar]], GIMP boleh juga dipasang pada sistem-sistem pengendalian yang lain seperti [[Windows]] dan [[Mac OS X]].

==Sejarah==
Pada tahun 1996, projek [[KDE]] telah dimulakan. KDE sendiri sedari mula adalah [[perisian bebas dan sumber terbuka|bebas dan bersumber terbuka]], namun ahli-ahli projek GNU bimbang akan kebergantungan KDE dengan&mdash;pada masa itu&mdash;[[perkakas widget]] bukan GPL, [[Qt (set alat)|Qt]], yang ketika itu dimiliki oleh [[Trolltech]]. Pada bulan Ogos 1997, dua projek telah dimulakan sebagai maklum balas bagi isu ini: set alat [[Harmony (set alat)|Harmony]], pengganti bebas bagi pustaka Qt, dan GNOME, meja berbeza yang tidak menggunakan Qt<ref>{{cite web |url=http://linuxtoday.com/news_story.php3?ltsn=2000-09-05-001-21-OP-LF-KE |author=Richard Stallman |title=Stallman on Qt, the GPL, KDE, and GNOME |accessdate=2005-09-09 |date=2000-09-05 |archive-date=2012-04-19 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120419013021/http://www.linuxtoday.com/news_story.php3?ltsn=2000-09-05-001-21-OP-LF-KE |url-status=dead }}</ref> tetapi [[GTK+]], yang dipayungi [[Lesen Awam Am Lemah GNU]] (LGPL), sebuah lesen perisian bebas yang membenarkan perisian yang tak serasi GPL dikaitkan kepadanya. Meja GNOME sendiri dilesenkan di bawah LGPL untuk pustaka-pustakanya, manakala GPL bagi aplikasi yang merupakan sebahagian daripada projek GNOME. Melesenkan set alat dan pustaka di bawah LGPL membolehkan aplikasi yang ditulis untuk GNOME menggunakan set lesen yang lebih meluas (termasuk lesen [[perisian hak milik]]).<ref>{{cite web |url=http://www.fsf.org/licensing/licenses/lgpl.html |title=GNU Lesser General Public License - Free Software Foundation |accessdate=2008-01-20}}</ref>
Ketua dan pengasas terawal bagi GNOME ialah dua orang pengaturcara Mexico yakni [[Miguel de Icaza]] dan [[Federico Mena]].

=== Nama ===
Nama "GNOME" ialah singkatan bagi '''GNU Network Object Model Environment''', maksudnya "Persekitaran Model Objek Rangkaian GNU". Ia merujuk kepada tujuan utama GNOME yakni mencipta rangka kerja [[objek teragih]] serupa dengan [[Object Linking and Embedding|OLE]] [[Microsoft]].<ref>{{citation
 |url         = http://developer.gnome.org/doc/GGAD/ggad.html
 |title       = GTK+ / Gnome Application Development
 |last        = Pennington
 |first       = Havoc
 |authorlink  = Havoc Pennington
 |chapter     = What is Gnome?
 |chapter-url = http://web.archive.org/web/20100514071800/http://developer.gnome.org/doc/GGAD/z2.html
 |year        = 1999
 |archiveurl  = https://web.archive.org/web/20100824183314/http://developer.gnome.org/doc/GGAD/ggad.html
 |archivedate = 2010-08-24
 |accessdate  = 2011-11-20
 |url-status  = dead
}}</ref> Namun ini bukan lagi visi teras projek GNOME, dan kepanjangan namanya kini dianggap basi. Daripada hal ini, sesetengah ahli menyokong singkatannya dibuang dan nama "GNOME" diganti dengan "Gnome".<ref name="naming">{{cite web | url = http://mail.gnome.org/archives/desktop-devel-list/2006-April/msg00436.html | title = Desktop Development mailing list | accessdate = 2006-05-07 }}</ref>

==Persaingan dengan KDE==
[[KDE]]—juga sebuah persekitaran atas meja bebas—ialah pesaing ketat GNOME dan sering digunakan sebagai alternatif kepada GNOME. Terdapat berbilang [[edaran Linux]] yang menawarkan GNOME sebagai persekitaran atas meja lalai, dan terdapat banyak juga yang menawarkan KDE, dan terdapat edaran yang menawarkan kedua-duanya sekali. Sebagai contoh, [[Ubuntu]] yang menggunakan GNOME sebagai persekitaran atas meja lalai mempunyai terbitan lain, iaitu [[Kubuntu]] yang menawarkan KDE. Masing-masing mempunyai pro dan kontra, dan kesesuaian penggunaannya adalah bergantung kepada cita rasa pengguna sendiri.

== Sejarah keluaran ==
=== Versi sekarang ===
Versi 42 telah dilepaskan pada 23 Mac 2022 dan merupakan versi terkini bagi meja GNOME dan merupakan kemaskini kecil untuk GNOME. Dengan versi ini, pasukan GNOME telah memperkenalkan pustaka aplikasi baharu bernama Libadwaita, yang dapat memudahkan pembangun perisian untuk mereka aplikasi yang boleh berfungsi dalam pelbagai saiz skrin. Beberapa ciri baru juga telah disertakan, ini termasuklah keupayaan untuk merakam keseluruhan skrin monitor dan opsyen untuk tukar tema aplikasi sama ada terang atau gelap.

=== Keluaran GNOME Shell ===
[[File:GNOME Shell.png|thumb|[[GNOME Shell]], ciri utama bagi GNOME 3.0 dan kemudian]]
GNOME 3.0 telah dikeluarkan pada tanggal 6 April 2011 dan merupakan versi yang pertama yang mengunakan GNOME Shell.<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/ |title=GNOME: The Free Software Desktop Project |accessdate=March 19, 2011}}</ref> Pengumuman tentangnya telah dibuat di persidangan [[GUADEC]] Julai 2008 di [[Istanbul]]. [[Senarai nama kod teknologi komputer|nama kod]] ''ToPaZ'' (singkatan bagi ''Three Point Zero'') telah diperkenalkan sekitar 2005<ref>[http://www.figuiere.net/hub/blog/?2005/06/12/220-guadec-pics-take-3 figuiere.net]</ref> dan buat satu jangka masa yang lama hanyalah sekadar tempat mencurahkan idea kasar. Beberapa mock-up telah dicipta sebagai sebahagian daripada proses perah otak ToPaZ.<ref>{{cite web |url=http://www.gnome-look.org/index.php?xcontentmode=185 |title=Eyecandy for your GNOME-Desktop |accessdate=October 31, 2010 |archive-date=2016-04-12 |archive-url=https://web.archive.org/web/20160412051732/http://gnome-look.org/index.php?xcontentmode=185 |url-status=dead }}</ref>

Walaupun falsafah sekitar GNOME memandatkan perubahan dengan menambah baik, namun persekitaran meja ini menerima pembaikpulihan besar dengan [[GNOME Shell]].<ref>{{cite web |url=http://arstechnica.com/news.ars/post/20080714-gnome-3-0-officially-announced-and-explained.html |title=GNOME 3.0 officially announced... and explained|accessdate=2008-08-02}}</ref>

=== Keluaran GNOME 2.X ===
Versi 2.32 merupakan keluaran besar terakhir yang dirancang sebelum versi 3.0<ref name="rel2.32"/> yang dikeluarkan pada bulan September 2010. Keluaran ini menaiktaraf [[Empathy|pelanggan IM Empathy]], [[Evince]], dan [[Nautilus (pengurus fail)|pengurus fail Nautilus]].

Apabila diuji, GNOME 2 (versi 2.29) menunjukkan penggunaan ingatan yang lebih rendah berbanding [[KDE Software Compilation|KDE]] 4.4, tetapi lebih tinggi berbanding [[Xfce]] 4.6 dan [[LXDE]] 0.5 (yang juga berasaskan [[GTK+]] seperti mana GNOME).<ref>{{cite web|last=Larabel|first=Michael|title=Phoronix: Power & Memory Usage Of GNOME, KDE, LXDE & Xfce|url=http://www.phoronix.com/scan.php?page=article&item=linux_desktop_vitals&num=1|publisher=Phoronix|accessdate=30 July 2011}}</ref>

=== Keluaran yang lepas ===
{| class="wikitable"
|-
!Versi
!Tarikh
!Maklumat
|-
!
|Ogos 1997
|Pembangunan GNOME diumumkan<ref>{{cite web | url = http://primates.ximian.com/~miguel/gnome-history.html | title = The story of the GNOME project | first = Miguel | last = de Icaza | access-date = 2011-09-23 | archive-date = 2001-02-24 | archive-url = https://web.archive.org/web/20010224061347/http://primates.ximian.com/~miguel/gnome-history.html | url-status = dead }}</ref>
|-
!1.0
|Mac 1999
|Keluaran besar GNOME pertama<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome10.html |title=GNOME press release for version 1.0 |accessdate=31 Oktober 2010 |archive-date=2008-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080303011240/http://www.gnome.org/press/releases/gnome10.html |url-status=dead }}</ref>
|-
!1.0.53
|Oktober 1999
|"October"<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/1999-October/msg00020.html |title="October GNOME" release now available |date=1999-10-12 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=gnome-announce |last=Lee |first=Elliot |authorlink= }}</ref>
|-
!1.2
|Mei 2000
|"Bongo"<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome12.html |title=GNOME press release for version 1.2 |accessdate=October 31, 2010 |archive-date=2008-02-07 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080207175051/http://www.gnome.org/press/releases/gnome12.html |url-status=dead }}</ref>
|-
!1.4
|April 2001
|"Tranquility"<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome14.html |title=GNOME press release for version 1.4 |accessdate=31 Oktober 2010 |archive-date=2007-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070303113728/http://www.gnome.org/press/releases/gnome14.html |url-status=dead }}</ref>
|-
!2.0
|Jun 2002
|Penaiktarafan besar berasaskan GTK2. Pengenalan [[Panduan Antara Muka Manusia]].<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/desktop-devel-list/2002-June/msg00592.html |title=GNOME 2.0 Desktop and Developer Platform Released! |date=2002-06-27 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=desktop-devel |last=Waugh |first=Jeff |authorlink= }}</ref>
|-
!2.2
|Februari 2003
|Penambahbaikan pengurus fail dan multimedia.<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome22.html |title=GNOME press release for version 2.2 |accessdate=31 Oktober 2010 |archive-date=2008-03-06 |archive-url=https://web.archive.org/web/20080306202857/http://www.gnome.org/press/releases/gnome22.html |url-status=dead }}</ref>
|-
!2.4
|September 2003
|"Temujin": [[Epiphany (pelayar web)|Epiphany]], sokongan kebolehcapaian.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2003-September/msg00062.html |title=Announcing the GNOME 2.4.0 Desktop & Developer Platform |date=2003-09-11 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=gnome-announce |last=Waugh |first=Jeff |authorlink= }}</ref>
|-
!2.6
|Mac 2004
|[[Nautilus (pengurus fail)|Nautilus]] berubah kepada [[pengurus fail ruang]], dan [[dialog fail]] GTK+ baru diperkenalkan. Cecabang GNOME yang berhayat pendek, GoneME, dicipta sebagai tindak balas kepada perubahan yang diperkenalkan bagi versi.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2004-March/msg00131.html |title=Announcing the GNOME 2.6.0 Desktop & Developer Platform |date=2004-03-31 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=gnome-announce |last=Sobala |first=Andrew |authorlink= }}</ref>
|-
!2.8
|September 2004
|Menambah baik sokongan peranti boleh alih, menyertakan [[Novell Evolution|Evolution]].<ref>{{cite web  |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome28.html  |title=GNOME press release for version 2.8  |accessdate=31 Oktober 2010  |archive-date=2008-02-07  |archive-url=https://web.archive.org/web/20080207175107/http://www.gnome.org/press/releases/gnome28.html  |url-status=dead  }}</ref>
|-
!2.10
|Mac 2005
|Keperluan ingatan lebih rendah dan peningkatan prestasi. Menambah: aplet panel baru (kawalan modem, pendakap pacu dan trashcan); dan aplikasi [[Totem (pemain media)|Totem]] serta [[Sound Juicer]].<ref>{{cite web |url=http://www.gnome.org/press/releases/gnome210_press_release.html |title=GNOME press release for version 2.10 |accessdate=31 Oktober 2010 |archive-date=2010-12-25 |archive-url=https://web.archive.org/web/20101225102142/http://www.gnome.org/press/releases/gnome210_press_release.html |url-status=dead }}</ref>
|-
!2.12
|September 2005
|Penambahbaikan Nautilus; penambahbaikan dari segi potong/tampal antara aplikasi dan penyepaduan freedesktop.org. Menambah: Pemidang PDF [[Evince]]; Tema lalai baru: Clearlooks; penyunting menu; pengurus keyring dan radas admin. Berasaskan GTK+ 2.8 dengan sokongan cairo.<ref>{{cite web |url=http://library.gnome.org/misc/release-notes/2.12/ |title=GNOME 2.12 Release Notes |accessdate=31 Oktober 2010}}</ref>
|-
!2.14
|Mac 2006
|Peningkatan prestasi (melebihi 100% dalam kes-kes tertentu); penambahbaikan kebolehguaan dalam keutamaan pengguna; rangka kerja multimedia GStreamer 0.10. Menambah: aplikasi [[sidang video]] [[Ekiga]]; radas carian Deskbar; penyunting kurungan Pessulus; [[penukaran pengguna pantas]]; radas sistem pentadbiran Sabayon.<ref>{{cite web |url=http://library.gnome.org/misc/release-notes/2.14/ |title=GNOME 2.14 Release Notes |accessdate=October 31, 2010}}</ref>
|-
!2.16
|September 2006
|Peningkatan prestasi. Adds: [[Tomboy (software)|Tomboy]] notetaking application; [[Baobab (software)|Baobab]] disk usage analyser; [[Orca (assistive technology)|Orca]] screen reader; GNOME Power Manager (improving laptop battery life); improvements to Totem, Nautilus; [[compositing]] support for Metacity; new icon theme. Based on GTK+ 2.10 with new print dialog.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2006-September/msg00042.html |title=Celebrating the release of GNOME 2.16! |date=2006-09-06 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=gnome-announce |last=Newren |first=Elijah |authorlink= }}</ref>
|-
!2.18
|Mac 2007
|Peningkatan prestasi. Menambah: perisian keselamatan [[GNU Privacy Guard|GPG]] [[Seahorse (perisian)|Seahorse]], membolehkan penyulitan emel dan fail-fail setempat; penganalisis penggunaan cakera Baobab ditambah baik supaya menyokong paparan carta cincin; pembaca layar Orca; penambahbaikan ke atas Evince, Epiphany dan GNOME Power Manager, Volume control; dua permainan baru, GNOME Sudoku dan glchess. Pengekodan audio MP3 dan AAC.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2007-March/msg00056.html |title=Celebrating the release of GNOME 2.18! |date=2007-03-14 |accessdate=2007-09-20 |mailinglist=gnome-announce |last=Newren |first=Elijah |authorlink= }}</ref>
|-
!2.20
|September 2007
|Keluaran ulang tahun ke-10. Kefungsian sandaran Evolution; penambahbaikan Epiphany, EOG, GNOME Power Manager; pengurusan [[keyring]] kata laluan dalam Seahorse. Menambah: Penyuntigan borang PDF bagi Evince; carian bersepadu dalam dialog-dialog pengurus fail; pemasang [[kodek]] multimedia automatik.<ref>{{cite web |url=http://arstechnica.com/news.ars/post/20070919-gnome-2-20-officially-released.html |title=GNOME 2.20 officially released |date=2007-09-19 |accessdate=2007-09-20 |publisher=[[Ars Technica]]}}</ref>
|-
!2.22
|Mac 2008
|Penyertaan [[Cheese (perisian)|Cheese]], radas untuk menangkap gambar menggunakan webcam dan [[Vinagre|Remote Desktop Viewer]]; sokongan penggubahan tetingkap asas bagi [[Metacity]]; pengenalan [[GVFS]]; sokongan playback yang ditambah baik untuk DVD dan [[YouTube]], sokongan [[MythTV]] bagi [[Totem (pemain media)|Totem]]; aplet jam yang diantarabangsakan; sokongan Google Calendar dan mengtag pesanan dalam [[Evolution (perisian)|Evolution]]; penambahbaikan bagi [[Evince]], [[Tomboy (perisian)|Tomboy]], [[Sound Juicer]] dan Calculator.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2008-March/msg00060.html
|title=Celebrating the release of GNOME 2.22! |date=2008-03-12 |accessdate=2008-03-12 |mailinglist=gnome-announce-list
|last=Untz |first=Vincent |authorlink= }}</ref>
|-
!2.24
|September 2008
|Penyertaan pengutus segera [[Empathy (perisian)|Empathy]], [[Ekiga]] 3.0, penyemaklewakan bertab [[Nautilus (pengurus fail)|Nautilus]], sokongan berbilang layar yang lebih baik dan sokongan TV digital yang dipertingkatkan.<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2008-September/msg00132.html
|title=Celebrating the release of GNOME 2.24! |date=2008-09-24 |accessdate=2008-09-27 |mailinglist=gnome-announce-list
|last=Untz |first=Vincent}}</ref>
|-
!2.26
|Mac 2009
|Aplikasi peleburan cakera baru [[Brasero (perisian)|Brasero]], perkongsian fail yang lebih mudah, peningkatan pemain media, sokongan [[monitor berganda]] dan sokongan [[pembaca cap jari]].<ref>{{cite mailing list |url=http://mail.gnome.org/archives/gnome-announce-list/2009-March/msg00091.html
|title=Celebrating the release of GNOME 2.26! |date=2009-03-18 |accessdate=2009-03-18 |mailinglist=gnome-announce-list
|last=Untz |first=Vincent}}</ref>
|-
!2.28
|September 2009
|Modul GNOME Bluetooth ditambah. Pelayar web [[Epiphany (pelayar web)|Epiphany]], pengutus segera [[Empathy (perisian)|Empathy]], Time Tracker, serta kebolehtercapaian dipertingkatkan. Naik taraf kepada [[GTK+]] versi 2.18.<ref>{{cite web
|url=http://www.osnews.com/story/22224/GNOME_2_28_Released
|title=GNOME 2.28 Released
|last=Holwerda
|first=Thom
|publisher=OS News
|date=2009-09-24
|accessdate=2009-04-05}}</ref>
|-
!2.30
|Mac 2010
|Pengurus fail [[Nautilus (pengurus fail)|Nautilus]], [[Empathy (perisian)|pelanggan IM Empathy]], [[Tomboy (perisian)|Tomboy]], [[Evince]], Time Tracker, [[Epiphany (pelayar web)|Epiphany]], dan [[Vinagre]] dipertingkatkan. Peranti-peranti iPod dan iPod Touch kini disokong secara separa menerus [[gvfs]] dengan bantuan libimobiledevice. [[GTK+]] 2.20 digunakan.<ref>{{cite web
|url=http://www.osnews.com/story/23092/GNOME_2_30_Released
|title=GNOME 2.30 Released
|last=Holwerda
|first=Thom
|publisher=OS News
|date=2010-03-31
|accessdate=2010-04-04}}</ref>
|-
!2.32
|September 2010
|Rygel dan GNOME Color Manager ditambah. [[Empathy (perisian)|pelanggan IM Empathy]], [[Evince]], pengurus fail [[Nautilus (pengurus fail)|Nautilus]] dan lain-lain dipertingkatkan. 3.0 dirancang untuk dikeluarkan pada bulan September 2010, maka sebahagian besar usaha pembangunan sejak 2.30 menuju kepada 3.0.<ref name="rel2.32">{{cite web |url=http://library.gnome.org/misc/release-notes/2.32/ |title=GNOME 2.32 Release Notes |accessdate=31 Oktober 2010}}</ref>
|-
!3.0
|April 2011
|[[GNOME Shell]] diperkenalkan. Rangka kerja penetapan yang direka semula dengan pilihan yang lebih sedikit tetapi lebih fokus. Bantuan berorientasikan topik berasaskan [[bahasa penanda Mallard]]. Penggentingan tetinggkap secara bersebelahan. Tema visual serta fon lalai yang baru. Pemakaian GTK+ 3.0 yang pengikatan bahasanya, pentemaannya, sokongan sesentuhnya, dan sokongan berbilang pelantarnya dipertingkatkan. API yang sudah lama basi dibuang.<ref name="rel3.0">{{cite web |url=http://library.gnome.org/misc/release-notes/3.0/ |title=GNOME 3.0 Release Notes |accessdate=April 7, 2011}}</ref>
|-
!3.2
|September 2011
|Sokongan Akaun Atas Talian. Sokongan Aplikasi Web. Pengurus Kenalan. Pengurus Dokumen dan Fail. Pratonton Pantas Fail dalam Pengurus Fail. Penyepatudan yang lebih bagus. Pendokumenan yang lebih baik. Rupa yang diperbaiki dan pelbagai penambahbaikan prestasi.<ref name="rel3.2">{{cite web |url=http://library.gnome.org/misc/release-notes/3.2/ |title=GNOME 3.2 Release Notes}}</ref>
|}

== Galeri ==
{{Gallery
|title=Tangkap layar keluaran batu penanda GNOME
|lines=2
|File:GNOME-escritorio-1.x.png|GNOME 1, Mac 1999
|File:Gnome-2.6-en.png|GNOME 2.6, Mac 2004
|File:Gnome-2.20-screenshot.png|GNOME 2.20, September 2007
|File:Gnome2.30.0.png|GNOME 2.30, Mac 2010
|Fail:GNOME Shell.png|GNOME 40, Mac 2021
}}

== Rujukan ==
{{Reflist|2}}

== Pautan luar ==

* [http://www.gnome.org/ Tapak web GNOME]

[[Kategori:Persekitaran atas meja]]

[[Kategori:Projek GNU]]