Nasionalisme Melayu awal

Nasionalisme Melayu Awal (Jawi: ‏سمڠت كبڠساءن ملايو‎‎) merujuk kepada gerakan nasionalisme yang berkembang dalam kalangan orang Melayu sejak akhir abad ke-19 hingga pertengahan abad ke-20. Ia lahir sebagai tindak balas terhadap penjajahan British dan kemasukan besar-besaran buruh Cina dan India ke Tanah Melayu. Tujuan utama nasionalisme ini digerakkan adalah untuk mempertahankan tiga tiang asas kedaulatan Melayu, iaitu: Islam, Bahasa Melayu, dan Raja-raja Melayu, di samping memperjuangkan hak politik dan sosial bangsa Melayu.^[1]^[2]

Asal-usul dan Latar Belakang

Sejak abad ke-19, penjajahan British mencaturkan dasar pentadbiran dan ekonomi yang menjejaskan struktur tradisional Melayu. Pembukaan lombong dan ladang telah membawa masuk buruh Cina dan India dari kawasan jajahan mereka yang lain secara beramai-ramai untuk membawa pulang kekayaan Tanah Melayu dengan pantas dan efisyen. Tindakan mereka ini telah menyebabkan perubahan demografi yang besar di Tanah Melayu. Laporan kolonial British pada tahun 1930-an juga mencatatkan bahawa hanya sebahagian kecil dari penduduk bukan Melayu yang menganggap Tanah Melayu sebagai tanah air mereka sendiri.^[3]

Bagi orang Melayu, keadaan ini menimbulkan kebimbangan tentang kehilangan hak dan kedudukan politik mereka sebagai penduduk asal yang telah membina tamadun di benua ini. Dari sinilah bermulanya gagasan awal tentang "Bangsa Melayu" dan "Ketuanan Melayu" yang bertujuan menegaskan kedaulatan Melayu dalam politik Tanah Melayu.^[4]

Awal Abad ke-20

Walaupun secara politik orang Melayu berada di bawah naungan British, mereka tetap dianggap berdaulat ke atas tanah mereka sendiri secara de jure. Hugh Clifford, Pesuruhjaya Tinggi British di Tanah Melayu, pernah menegaskan bahawa “Tanah ini ialah tanah Melayu, dan tugas kita hanyalah membantu mereka mentadbir negara mereka sendiri.”^[5]

Dalam tempoh ini, kesedaran politik Melayu mula dipupuk melalui institusi pendidikan seperti Kolej Latihan Sultan Idris (MPSI), penerbitan Melayu seperti Al-Imam (1906) dan Utusan Melayu, serta pergerakan sosial seperti Kaum Muda dan Kaum Tua yang memperdebatkan pembaharuan Islam dan kemajuan bangsa.

Malayan Union dan Kebangkitan Politik

Cadangan penubuhan Malayan Union oleh British pada tahun 1946 menjadi titik kemuncak kebangkitan nasionalisme Melayu. Dasar kewarganegaraan terbuka dan pengurangan kuasa Raja-raja Melayu membangkitkan bantahan besar-besaran. Sebagai reaksi, lebih 40 persatuan Melayu bergabung menubuhkan Pertubuhan Kebangsaan Melayu Bersatu (UMNO) di bawah pimpinan Dato' Onn Jaafar untuk menentang Malayan Union.^[6]^[7]

Tekanan politik dan perpaduan Melayu akhirnya memaksa British menggantikan Malayan Union dengan Persekutuan Tanah Melayu pada tahun 1948, yang mengembalikan kedaulatan Raja-raja Melayu dan hak istimewa orang Melayu.

Aliran dan Ideologi Nasionalis

Nasionalisme Melayu awal terbahagi kepada tiga aliran utama:

Kiri Melayu – Diwakili oleh Kesatuan Melayu Muda (KMM) yang diasaskan oleh Ibrahim Yaacob pada tahun 1938. Mereka memperjuangkan idea “Melayu Raya” dan kemerdekaan penuh tanpa kompromi dengan British.^[8]

Islamis Melayu – Dipengaruhi oleh pemikiran Pan-Islamisme dari Timur Tengah. Golongan ini termasuk Kaum Muda dan parti seperti Hizbul Muslimin (1948), yang kemudian digantikan oleh PAS pada tahun 1951.^[9]

Konservatif Melayu – Golongan elit birokrat dan bangsawan Melayu berpendidikan Inggeris, seperti mereka dari Kolej Melayu Kuala Kangsar. Mereka menubuhkan persatuan negeri seperti Persatuan Melayu Pahang, Persatuan Melayu Selangor, dan Persatuan Melayu Kedah bagi mempertahankan kedudukan tradisional dan kepentingan orang Melayu.^[10]

Faktor-faktor Pendorong Nasionalisme

Beberapa faktor utama yang mencetuskan kebangkitan nasionalisme Melayu termasuk:

Ketidakseimbangan ekonomi dan sosial – Orang Melayu tertinggal dalam sektor pendidikan, perdagangan dan pentadbiran berbanding kaum lain kerana pencaturan penjajah British mengekang pemberontakan.^[11]
Pengaruh media dan pendidikan – Surat khabar dan sekolah Melayu menjadi medium penting bagi penyebaran kesedaran politik dan identiti bangsa.
Kemasukan imigran besar-besaran – Perubahan demografi secara mendadak mencetuskan kebimbangan terhadap dominasi Melayu dalam politik dan ekonomi tempatan.^[12]

Kesimpulan

Nasionalisme Melayu awal merupakan gerakan yang kompleks, mencampurkan unsur agama, budaya dan politik untuk menegakkan martabat Melayu di tanah air sendiri. Ia menjadi asas kepada pembentukan UMNO, penentangan terhadap Malayan Union, dan akhirnya jalan menuju kemerdekaan Tanah Melayu pada tahun 1957.^[13]

Rujukan

^ Andaya, Barbara Watson & Andaya, Leonard Y. (2017). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1137606047.
^ Milner, Anthony (2011). The Malays. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1405189551.
^ Roff, William R. (1967). The Origins of Malay Nationalism. Yale University Press.
^ Shamsul A.B. (1997). "The Construction and Transformation of a Social Category: Malayness and Malay Identity Across Boundaries." In Southeast Asian Studies, Vol. 35(2), Kyoto University.
^ Clifford, Hugh (1898). In Court and Kampong: Being Tales and Sketches of Native Life in the Malay Peninsula. Grant Richards, London.
^ Ramlah Adam (2004). Gerakan Nasionalisme Melayu 1900–1941. Dewan Bahasa dan Pustaka. ISBN 983-62-8353-0.
^ Stockwell, A.J. (1979). British Policy and Malay Politics During the Malayan Union Experiment, 1942–1948. Monographs on Southeast Asia. ISBN 0-19-713439-5.
^ Harper, T.N. (1999). The End of Empire and the Making of Malaya. Cambridge University Press.
^ Noor, Farish A. (2013). The Ulama in Colonial Malaya: Between Nationalism and the Ummah. NUS Press.
^ Roff, William R. (1967). The Origins of Malay Nationalism. Yale University Press.
^ Abdul Rahman Embong (2001). State-led Modernization and the New Middle Class in Malaysia. Palgrave.
^ Gullick, J.M. (1991). A History of Selangor 1766–1939. MBRAS Monograph No. 7.
^ Andaya, Barbara Watson & Andaya, Leonard Y. (2017). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan.

Lihat juga

Bacaan lanjut

Malay Nationalism, 1896-1941 Cambridge University Press (Mac 1960). Diperoleh pada 28 Jun 2018.

[1] Andaya, Barbara Watson & Andaya, Leonard Y. (2017). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan. ISBN 978-1137606047.

[2] Milner, Anthony (2011). The Malays. Wiley-Blackwell. ISBN 978-1405189551.

[3] Roff, William R. (1967). The Origins of Malay Nationalism. Yale University Press.

[4] Shamsul A.B. (1997). "The Construction and Transformation of a Social Category: Malayness and Malay Identity Across Boundaries." In Southeast Asian Studies, Vol. 35(2), Kyoto University.

[5] Clifford, Hugh (1898). In Court and Kampong: Being Tales and Sketches of Native Life in the Malay Peninsula. Grant Richards, London.

[6] Ramlah Adam (2004). Gerakan Nasionalisme Melayu 1900–1941. Dewan Bahasa dan Pustaka. ISBN 983-62-8353-0.

[7] Stockwell, A.J. (1979). British Policy and Malay Politics During the Malayan Union Experiment, 1942–1948. Monographs on Southeast Asia. ISBN 0-19-713439-5.

[8] Harper, T.N. (1999). The End of Empire and the Making of Malaya. Cambridge University Press.

[9] Noor, Farish A. (2013). The Ulama in Colonial Malaya: Between Nationalism and the Ummah. NUS Press.

[10] Roff, William R. (1967). The Origins of Malay Nationalism. Yale University Press.

[11] Abdul Rahman Embong (2001). State-led Modernization and the New Middle Class in Malaysia. Palgrave.

[12] Gullick, J.M. (1991). A History of Selangor 1766–1939. MBRAS Monograph No. 7.

[13] Andaya, Barbara Watson & Andaya, Leonard Y. (2017). A History of Malaysia. Palgrave Macmillan.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]