Lihat sumber bagi Jimmy Carter

{{Infobox President
 | name = Jimmy Carter<br>
جيمي کرتر
 | image= JimmyCarterPortrait2.jpg<!-- Ini adalah potret rasmi yang telah diguna pakai dalam Wiki Bahasa Inggeris, sila jangan tukar lagi -->
 | caption= Potret rasmi, 1978
 | order=[[Presiden Amerika Syarikat]] [[Senarai Presiden Amerika Syarikat|ke–39]]
 | term_start=20 Januari 1977
 | term_end=20 Januari 1981
 | predecessor=[[Gerald Ford]]
 | successor=[[Ronald Reagan]]
 | order1= [[Gabenor]] [[Georgia, Amerika Syarikat|Georgia]] ke-76
 | term_start1= 12 Januari 1971
 | term_end1= 14 Januari 1975
 | lieutenant1= Lester Maddox
 | predecessor1= Lester Maddox
 | successor1= George Busbee
 | order2= Ahli Senat [[Georgia, Amerika Syarikat|Georgia]]<br>dari daerah ke-14
 | term_start2=  14 Januari 1963
 | term_end2= 10 Januari 1967
 | predecessor2= ''Daerah diasaskan''
 | successor2= Hugh Carter
 | birth_date= {{birthdate and age|1924|10|1}}
 | birth_place=Plains, [[Georgia]]
 | spouse={{marriage|[[Rosalynn Carter|Rosalynn Smith]]|July 7, 1946|November 19, 2023|reason=died}}
 | party=[[Parti Demokrat (Amerika Syarikat)|Demokrat]]
 | vicepresident=[[Walter Mondale]]
 | signature= Jimmy Carter Signature-2.svg
| children= 4<ref>{{cite web |url=https://jimmycarter.info/president-mrs-carter/the-carter-family/ |title=The Carter Family |website=jimmycarter.com |access-date=March 27, 2021}}</ref>
| allegiance          = {{flagu|Amerika Syarikat|1960}}
| branch              = [[Tentera Laut Amerika Syarikat]]
| serviceyears        = {{plainlist|
* 1946–1953 (aktif)
* 1953–1961 (simpanan)
}}
| rank                = [[File:US Navy O3 infobox.svg|25px]] [[Leftenan]]
|}}

'''James Earl Carter Jr.''' (lahir 1 Oktober 1924; {{Jawi|جيم‌س {{ء}}رل "جيمي" کرتر⹁ جونيئر}}) merupakan ahli politik dan aktivis kemanusiaan yang berkhidmat sebagai [[Presiden Amerika Syarikat]] ke-39 dari tahun 1977 hingga tahun 1981. Sebagai ahli parti [[Parti Demokrat (Amerika Syarikat)|Demokrat]], beliau sebelumnya berkhidmat sebagai [[Gabenor]] [[Georgia]] ke-76 dari tahun 1971 hingga tahun 1975 serta ahli Senat negeri itu dari tahun 1963 hingga tahun 1967. Pada usia 100, Carter kini merupakan presiden tertua dalam sejarah [[Presiden Amerika Syarikat|kepresidenan Amerika Syarikat]].

Semasa menjadi presiden, Carter memberi tumpuan kepada isu-isu hak asasi manusia, diplomasi antarabangsa, dan reformasi domestik. Di peringkat antarabangsa, pencapaian utama beliau adalah [[Perjanjian Kem David]] pada tahun 1978, yang membawa kepada perjanjian damai antara [[Mesir]] dan [[Israel]], serta pengawalan hubungan dengan [[Kesatuan Soviet]] melalui Perjanjian SALT II. Walau bagaimanapun, Carter menghadapi cabaran besar dalam negeri, terutamanya krisis tenaga dan inflasi, yang menyebabkan kemerosotan sokongan terhadap pentadbirannya. Krisis tebusan Iran pada tahun 1979, apabila 52 diplomat Amerika ditahan sebagai tebusan lebih dari setahun, turut mencemarkan imej Carter sebagai presiden.<ref>{{cite news |url=https://abcnews.go.com/US/former-president-jimmy-carter-turns-100-back-legacy/story?id=113961422 |title= Former President Jimmy Carter turns 100: A look back at his legacy |author= Patricio Chile |publisher= ABC News |date= 1 Oktober 2024 |accessdate= 2 Oktober 2024 |lang=en}}</ref>

Persaraan Carter selepas kepresidenan adalah yang terpanjang, dan beliau mengukir sejarah sebagai presiden pertama yang mencecah umur 100 pada 1 Oktober 2024.<ref>{{cite news |url=https://www.hmetro.com.my/global/amerika-utara/2024/10/1139639/satu-satunya-bekas-presiden-yang-mencecah-usia-100-tahun |title=Satu-satunya bekas presiden AS yang mencecah usia 100 tahun |date=1 Oktober 2024 |author=AFP |publisher=Harian Metro}}</ref>

== Biografi<ref>{{cite web |url=https://www.whitehouse.gov/about-the-white-house/presidents/james-carter/ |publisher= White House |date= 2024 |title= Biography of President Jimmy Carter}}</ref>==
Beliau adalah anak tertua daripada empat anak James Earl Sr. dan Lilian Carter. 
Dikenali dengan nama "Jimmy" saja, sejak masa remajanya, beliau dibesarkan dalam masyarakat luar bandar yang kecil yang dihuni keluarga Carter selama lima keturunan dan ayahnya memiliki kedai kecil.
                 
Diilhamkan oleh kekaguman ayahnya terhadap tentera, salah satu cita-cita Jimmy Carter yang pertama ialah memasuki Akademi Angkatan Laut A.S di [[Annapolis]]. 

Setelah belajar setahun di tahap persediaan Universiti Teknik Georgia, beliau mencapai cita-citanya dan memasuki Akademi itu sebagai seorang siswa yang dicalonkan oleh kongres pada 1943. 

Pada tahun 1946, Jimmy Carter berkahwin dengan Rosalynn Smith yang juga berasal dari Georgia dan mempunyai empat anak, tiga orang lelaki dan seorang perempuan. Perkahwinan mereka mencecah 77 tahun dan merupakan yang terlama; sehingga kematian Rosalynn pada November 2023.

Setahun setelah [[Perang Dunia Kedua]] berakhir, beliau lulus dari Akademi dan menjalani latihan ketenteraan aktif pada armada kapal selam. Pada 1952, Jimmy Carter bertugas dengan program [[kapal selam nuklear]] di bawah pimpinan Laksamana Hyman Rickover. Selama tahun berikutnya, beliau sibuk dalam pengajian lanjutan tentang hal-hal seperti [[fizik nuklear]] dan program nuklear. Pada waktu itu, Angkatan Laut telah mencalonkannya sebagai perwira mesin yang akan ditempatkan di dalam kapal selam nuklear Amerika yang kedua.

Namun, pada 1953, terjadilah musibah keluarga dan kematian ayahnya. Jimmy Carter kembali ke Georgia untuk mengurus perusahaan kacang keluarganya. 

Pada 1962, beliau tampil kembali di tengah-tengah masyarakat. Ketika itu, adiknya Billy mengambil alih pengurusan perusahaan keluarga. Beliau mendapat kedudukan sebagai Senator negeri untuk badan perundangan Georgia. Setelah menduduki dua kali jawatan di senat negeri, beliau memutuskan untuk turut merebut jawatan Gabenor Georgia, tetapi gagal memperoleh pencalonan daripada partinya. 

Selama empat tahun berikutnya, beliau memperluaskan hubungannya di seluruh negeri dan membina persefahaman tentang selok-belok politik negeri. Pada 1970, beliau memenangi pemilihan Gabenor Georgia.

Sebagai Gabenor Georgia, Jimmy Carter memperoleh reputasi sebagai seorang tokoh dari generasi pemimpin yang lebih muda di daerah Selatan yang baru. Dalam pidato perlantikannya sebagai Gabenor, beliau menindas keterikatannya yang teguh dalam keadilan sosial, terutama bagi orang-orang kulit hitam yang miskin di negerinya.

Selama memegang jawatannya sebagai Gabenor, beliau memperluas pandangannya terhadap dunia. Beliau melakukan dua perjalanan penting ke luar negeri, memimpin misi perdagangan negerinya ke [[Amerika Selatan]] dan [[Eropah]].

Beliau juga memulakan penglibatannya dalam politik kebangsaan. Pada 1972, beliau berperanan penting dalam Persidangan Gabenor Kebangsaan dan menyampaikan pidato bagi pencalonan Senator Henry Jackson dalam Persidangan Kebangsaan Parti Demokrat pada tahun yang sama. 

Pada 1974, setelah masa jawatannya sebagai [[Gabenor]] berakhir, Jimmy Carter mengelilingi Amerika Syarikat untuk [[Parti Demokrat]] sebagai Ketua Unit Kempen untuk parti. 

Beliau membantu parti untuk memperkuat diri dan mengadakan penyusunan semula organisasi, setelah dua kali kalah berturut-turut kepada Parti Republikan dalam merebut jabatan Presiden di Rumah Putih.

Pada 1976, atas dasar hubungan yang diadakan secara menyeluruh, Jimmy Carter membina suatu landasan politik yang kukuh untuk memenangi pencalonan dari Parti Demokrat sebagai Presiden. 

Setelah memperoleh mandat daripada partinya, dalam pemilihan presiden tahun 1976, beliau menewaskan Presiden [[Gerald Ford]] dengan sedikit sahaja beza undian.

Dalam tempoh kepresidenan Jimmy Carter (1977-1981), beberapa peristiwa penting berlaku yang memberi kesan besar kepada politik domestik dan antarabangsa Amerika Syarikat. Di peringkat antarabangsa, pencapaian terbesar Carter adalah pengantaraan Perjanjian Camp David pada 1978, yang menamatkan konflik antara Mesir dan Israel, menjadikannya salah satu pencapaian diplomatik utama dalam sejarah Timur Tengah. Perjanjian ini menubuhkan asas untuk perjanjian damai rasmi pada 1979 antara kedua-dua negara. Selain itu, beliau juga memainkan peranan dalam rundingan Perjanjian SALT II dengan Kesatuan Soviet untuk mengawal senjata nuklear, walaupun perjanjian itu tidak pernah disahkan sepenuhnya.

Dalam hal ehwal domestik, Carter menghadapi beberapa cabaran serius, termasuk krisis tenaga yang bermula pada tahun 1979, yang dicetuskan oleh pergolakan politik di Timur Tengah dan membawa kepada kenaikan harga minyak yang mendadak. Krisis ini menyebabkan kekurangan minyak dan kenaikan harga bahan api, yang memburukkan lagi masalah inflasi dan pengangguran di Amerika Syarikat. Beliau cuba menangani masalah ini melalui pelbagai langkah seperti pengurangan penggunaan tenaga dan pembangunan sumber tenaga alternatif, tetapi usahanya tidak berjaya sepenuhnya, menyebabkan ketidakpuasan rakyat terhadap pentadbirannya.

Salah satu krisis terbesar yang mencemarkan pentadbiran Carter adalah krisis tebusan Iran pada tahun 1979, di mana 52 diplomat Amerika ditahan sebagai tebusan oleh kerajaan revolusi Iran. Krisis ini berterusan selama 444 hari, dan kegagalan untuk menyelesaikan isu ini dengan cepat dianggap sebagai kelemahan kepresidenan Carter. Walaupun usaha beliau untuk membebaskan tebusan akhirnya berjaya, ia hanya berlaku selepas beliau meninggalkan pejabat pada Januari 1981, yang menyumbang kepada kekalahan beliau dalam pilihan raya 1980 kepada [[Ronald Reagan]].

Carter meninggalkan [[Rumah Putih]] pada 20 Januari 1981 dan tidak lagi bertanding untuk pilihan raya Presiden yang seterusnya walaupun beliau masih lagi layak menurut [[Perlembagaan Amerika Syarikat|Perlembagaan]].

Carter menjalani salah satu kehidupan pasca-kepresidenan yang paling aktif dan berpengaruh dalam sejarah Amerika Syarikat. Beliau menubuhkan Carter Center pada tahun 1982, sebuah organisasi yang memberi tumpuan kepada mempromosikan hak asasi manusia, keamanan, dan kesihatan global. Carter Center memainkan peranan penting dalam memantau pilihan raya di lebih 100 negara bagi memastikan keadilan dan ketelusan proses demokrasi. Di samping itu, Carter Center turut terlibat dalam usaha memerangi penyakit tropika seperti penyakit ''Guinea Worm'' dan ''River Blindness'', dan Carter secara peribadi terlibat dalam banyak misi kemanusiaan.

Carter juga dikenali sebagai seorang diplomat yang aktif dalam menggalakkan penyelesaian konflik secara aman di seluruh dunia. Beliau bertindak sebagai orang tengah dalam pelbagai misi damai, termasuk di [[Korea Utara]], [[Haiti]], dan konflik di [[Timur Tengah]] dan [[Afrika]]. Carter terus mempromosikan nilai hak asasi manusia dan menyuarakan pandangan tentang isu-isu global yang berkaitan dengan keamanan, kemiskinan, dan ketidakadilan sosial. Pada tahun 2002, Carter dianugerahkan [[Hadiah Keamanan Nobel]] atas sumbangan beliau dalam memperjuangkan penyelesaian konflik secara damai dan pembangunan hak asasi manusia.

Selain aktiviti-aktiviti diplomatik dan kemanusiaan, Jimmy Carter juga aktif menulis. Beliau telah menulis banyak buku yang meliputi pelbagai topik, termasuk politik, agama, hak asasi manusia, dan kehidupan peribadinya. Melalui karya-karyanya, Carter terus berkongsi pandangan tentang isu-isu penting yang berkaitan dengan masyarakat global. Para kritik menilai pasca kepresidenan beliau adalah lebih popular berbanding kepresidenan beliau itu sendiri.

== Galeri ==
<gallery mode="packed" widths="200px" heights="150px" perrow="3">
File:Wise Sanitarum, Plains, GA, US.jpg|Tempat kelahiran Jimmy Carter, beliau ialah Presiden AS pertama yang lahir di hospital
File:Graduation of Jimmy Carter from U.S. Naval Academy, Annapolis, Maryland, Rosalynn Carter and Lillian Carter Pinning on Ensign Bars - DPLA - e1b1f2b5b4e38fc82cfe091678fc112a.jpg|Jimmy Carter bersama isteri dan ibunya sejurus tamat pengajian di Akademi Tentera Laut Amerika Syarikat pada tahun 1946
File:Jimmy Carter official portrait as Governor.jpg|Potret rasmi Gabenor Jimmy Carter dari Georgia, 1971
File:Carter and Ford in a debate, September 23, 1976 (cropped).jpg|Carter dan Ford berdebat ketika pilihan raya presiden tahun 1976
File:President Jimmy Carter with Senator Joe Biden.jpg|Carter bersama bakal Presiden tetapi ketika itu Senator Joe Biden pada tahun 1978
File:Presidents Obama, Clinton, and Carter (cropped).jpg|Presiden ketika itu, Barack Obama bersama dengan Bekas Presiden Bill Clinton dan Jimmy Carter pada tahun 2013
</gallery>

== Rujukan ==
{{reflist}}

{{start box}}
{{succession box
| before = Lester Maddox
| title = Gabenor [[Georgia]]
| years = 1971 – 1975
| after = George Busbee}}
{{succession box
| title=[[Parti Demokrat (Amerika Syarikat)|Calon Presiden Parti Demokrat]]
| before=George McGovern
| after=[[Walter Mondale]]
| years=1976 (menang), 1980 (kalah)}}
{{succession box
| before= [[Gerald Ford]]
| title= [[Presiden Amerika Syarikat]]
| after= [[Ronald Reagan]]
| years= 20 Januari 1977 – 20 Januari 1981}}
{{succession box
| before = [[PBB]]<br />[[Kofi Annan]]
| title = [[Hadiah Keamanan Nobel|Pemenang Nobel Keamanan]]
| years = [[2002]]
| after = [[Shirin Ebadi]]}}
{{succession box
| before = [[Gerald Ford]]
| title = ''United States Order of Precedence''
| years = Hingga tahun [[2006]]
| after = [[George H. W. Bush]]}}
{{end box}}
{{USPresidents}}
{{Cold War figures}}

{{BD|1924||Carter, Jimmy}}

[[Kategori:Penerima Hadiah Keamanan Nobel]]
[[Kategori:Presiden Amerika Syarikat]]
[[Kategori:Time Person of the Year]]