Lihat sumber bagi Myanmar

{{infobox Country
|native_name              = [[Fail:Myanmar long form.png|235px]]<!---Unicode spelling--ပ္ရည္‌ထောင္‌စုမ္ရန္‌မာနုိင္‌ငံတော္‌---><br />''Pyidaunzu Thanmăda Myăma Nainngandaw''
|conventional_long_name   = Republik Kesatuan Myanmar<br/><big>ريڤوبليك کساتوان ميانمار</big><br/><small>Republic of the Union of Myanmar</small>
|common_name              = Myanmar
|image_flag               = Flag_of_Myanmar.svg
|image_coat               = State seal of Myanmar.svg
|image_map                = Myanmar in its region.svg
|national_motto           = 
|national_anthem          = ''[[Kaba Ma Kyei]]''<br />(Sehingga Pengakhiran Dunia)
|official_languages       = [[Bahasa Burma|Myanmar (Burma)]]
|capital                  = [[Naypyidaw]]<sup>1</sup>
|latd=19 |latm=45 |latNS=N |longd=96 |longm=12 |longEW=E
|largest_city             = [[Yangon]]
|government_type          = [[Republik berpresiden]] dan [[Pemerintahan Tentera]] (2021)
| leader_title1 = [[Pemimpin Tertinggi bagi Pemerintahan Tentera Junta Myanmar]]
| leader_name1 = [[Min Aung Hlaing]]
|leader_title2 = [[Presiden Myanmar|Presiden]]
|leader_name2 = [[Myint Swe]] (Sementara)
|leader_title3 = [[Kaunselor Negara Myanmar|Kaunselor Negara]]
|leader_name3 = Jawatan Dikosongkan
|area_rank                = 40
|area_magnitude           = 1 E11
|area                     = 676,578
|areami²                  = 261,227
|percent_water            = 3.06
|population_estimate      = 50,519,000<sup>2</sup> 
|population_estimate_year = Julai 2005
|population_estimate_rank = 24
|population_census        = 33,234,000
|population_census_year   = 1983
|population_density       = 75
|population_densitymi²    = 193
|population_density_rank  = 119
|GDP_PPP_year             = 2005
|GDP_PPP                  = $93.77 bilion
|GDP_PPP_rank             = 59
|GDP_PPP_per_capita       = $1,691
|GDP_PPP_per_capita_rank  = 150
|HDI_year                 = 2004
|HDI                      = 0.581
|HDI_rank                 = ke-130
|HDI_change               = increase
|sovereignty_type         = [[Kemerdekaan]]
|sovereignty_note         = dari [[United Kingdom]]
|established_event1       = Tarikh
|established_date1        = [[4 Januari]] [[1948]]
|established_event2       = Pemulihan Demokrasi
|established_date2        = [[2011]]
|established_event3       = Pihak Tentera Junta menggulingkan kerajaan dibawah Aung San Suu Kyi
|established_date3        = [[1 Februari]] [[2021]]
|established_event4       = Status Kerajaan dibawah Perintah Darurat Tentera
|established_date4        = [[Selama setahun]] (2022)
|currency                 = [[kyat]] (K)
|currency_code            = mmK
|time_zone                = MMT
|utc_offset               = +6:30
|cctld                    = [[.mm]]
|calling_code             = 95
|footnotes                = <sup>1</sup>Sesetengah kerajaan mengiktiraf Yangon sebagai ibu negara.<br /><sup>2</sup>Anggaran untuk negara ini.
}}

'''Myanmar''' ({{lang-my|မြန်မာ}}, {{IPA-my|mjəmà||}}) atau dahulunya dikenali sebagai '''[[Burma]]''' ialah sebuah negara di [[Asia Tenggara]]. Negara ini mengubah namanya kepada Myanmar pada [[1989]] dan nama barunya ini diiktiraf oleh [[Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu]]. Walau bagaimanapun, beberapa negara seperti [[Amerika Syarikat]] dan [[United Kingdom]] tidak menerima perubahan nama ini kerana kedua-dua negara ini tidak mengiktiraf kerajaan junta yang memerintah Myanmar sekarang. Hari ini, ramai orang menggunakan nama "Myanmar" walaupun sesetengahnya tidak bersetuju dengan pemerintahan junta di Myanmar.

Myanmar merdeka dari [[United Kingdom]] pada [[4 Januari]] [[1948]] sebagai "[[Kesatuan Burma]]". Kemudian bertukar kepada [[Republik Sosialis Kesatuan Burma]] pada [[4 Januari]] [[1974]]. Sekali lagi bertukar kepada [[Kesatuan Burma]] pada [[23 September]] [[1988]]. Pada [[18 Jun]] [[1989]], Majlis Pelembagaan menukar nama kepada "[[Kesatuan Myanmar]]".

Myanmar bersempadan dengan [[Republik Rakyat China]] di utara, [[Laos]] di timur, [[Thailand]] di tenggara, [[Laut Andaman]] di selatan serta Teluk Bengal di barat daya. Satu per tiga tanah Myanmar atau 1,930 km di kelilingi oleh pesisiran pantai.

Sistem politik di Myanmar dikawal oleh [[Majlis Pembangunan dan Keamanan Negara]] yang menguasai kerajaan sejak [[1992]], dan dipimpin oleh kerajaan junta tentera di bawah Jeneral [[Than Shwe]]. [[Tentera Burma]] telah berjaya menguasai pemerintahan semenjak Jeneral [[Ne Win]] memimpin rampasan kuasa pada 1962 dan menumpaskan kerajaan awam pimpinan [[U Nu]]. Sepanjang pemerintahan [[Empayar British]] sehingga 1948, Burma terus berhadapan dengan masalah ketegangan kaum. Kebudayaan Myanmar, seperti jirannya berasaskan kepercayaan [[Agama Buddha|Buddha]] Theravada dengan ubahsuai dan tambahan elemen tempatan. Pemerintahan tentera berakhir pada tahun 2011, lalu diganti oleh kerajaan awam.

Pada Pagi [[1 Februari]] [[2021]], Pihak Tentera dibawah [[Tatmadaw]] menggulingkan kerajaan dibawah pimpinan demokrasi terpilih, []Aung San Suu Kyi]]. Serta menangkap [[Aung San Suu Kyi beserta Presiden, [[Win Myint]] dan beberapa orang politik kerajaan demokrasi terpilih dibawah Parti pimpinan [[Aung San Suu Kyi]], [[Liga Demokrasi Nasional]]. Hal ini dikeranakan, Pihak Tentera mendakwa Pemilihan Raya yang dilaksanakan pada Bulan [[November]] [[2020]] lepas.

Terdapat kecurangan dalam pemilihan suara undi mengakibatkan [[Aung San Suu Kyi]] memperolehi hasil pengutan suara terbanyak bagi mengekalkan jawatannya sebagai Penasihat Tertinggi Myanmar. Beberapa jam kemudian, [[PBB]] mengutuk sekeras-kerasnya tindakan Tentera menahan Aung San Suu Kyi dan yang lain turut disuarakan negara-negara ASEAN lain agar Pihak Tentera memberi pembebasan kepada Aung San Suu Kyi dengan cara yang baik untuk mengelak pergolakan politik berpanjangan.

== Etimologi ==
Nama Myanmar berasal dari istilah "[[Myanma Naingngandaw]]" yang digunakan sejak abad ke-12. Tetapi asal-usulnya tidak begitu jelas.

Pada [[1989]] kerajaan junta tentera mengubah nama [[bahasa Inggeris]] dari [[Burma]] kepada Myanmar. Banyak tempat lain turut ditukar, termasuklah bandar Rangoon kepada Yangon. Pertukaran nama ini menimbulkan kontroversi di pihak pembangkang. Pihak penentang junta meneruskan penggunaan istilah "[[Burma]]" serta "[[Rangoon]]" kerana tidak mengiktiraf kerajaan junta tentera. Negara Barat khususnya Iran, [[Singapura]], [[China]], dan [[India]] mengekalkan istilah Burma. Sebaliknya negara lain menerima istilah Myanmar.

== Sejarah ==
{{utama|Sejarah Myanmar}}
=== Sejarah awal ===
[[Orang Mon]] dipercayai menjadi kumpulan terawal untuk pindah ke [[Lembah Ayeyarwadi]] dan pada pertengahan tahun [[900 SM]] telah menguasai selatan Myanmar. [[Orang Mon]] ini menjadi orang [[Asia Tenggara]] pertama menganut agama  [[Buddha Theravada]].

Orang Tibeto-Burman bercakap bahasa Pru tiba sekitar [[abad ke-1 SM|abad pertama SM]]. Mereka tinggal di Lembah Ayeyarwadi. Kerajaan orang Mon dan Pyu giat melakukan kegiatan perdagangan antara China dengan India. Kerajaan Pyu menguasai Lembah Ayeyarwadi untuk beberapa ketika.

=== Zaman Penjajahan (1886-1948) ===
Bagi merancakkan perdagangan dan pembinaan infrastruktur, [[Empayar British]] telah membawa masuk buruh India dan buruh China di kawasan bandar. Hari ini bandar Yangoon dan Mandalay terdapat ramai orang India. Mereka ditugaskan membina landasan kereta api dan sekolah. Penjara Insein menempatkan sejumlah besar banduan terutama banduan politik. Banyak terjadi pertumpahan darah sehingga 1930. Pemakaian kasut di dalam kuil buddha mencetuskan bantahan dari sami-sami Buddha. Sami-sami Buddha menjadi peuang-pejuang kemerdekaan Myanmar dan ramai yang terbunuh. Antara sami yang terkenal ialah U Wisara yang mati dalam penjara selepas 163 hari mogok lapar membantah peraturan-peraturan baru di kuil Buddha. Sajak oleh Tudyard Kipling bertajuk "Mandalay" mengingatkan betapa kesusahan hidup semasa zaman kolonial British.

Pada 1 April 1937, Myanmar berjuang untuk mendapatkan pentadbiran berasingan dari British di India. Pada 1940-an 30 komrad yang menerima latihan ketenteran di Jepun diketuai [[Aung San]] telah mengasaskan Tentera Kemerdekaan Burma. 

=== Kemerdekaan ===
Semasa [[Perang Dunia Kedua]], Burma menjadi barisan depan berhadapan dengan penjajahan tentera [[Jepun]] di [[Asia Tenggara]]. Pemerintahan British dikalahkan dengan teruk oleh tentera Jepun. Lebih 300,000 buruh India dan Anglo-Burma melarikan diri ke dalam hutan dan tiba di india. Tentera Jepun melancarkan Kempen Burma untuk memastikan British keluar dari Myanmar tetapi Tentera India British berjaya menyerang semula dan mendapatkan semula Myanmar pada Julai 1947. Ramai rakyat Burma berjuang bersama tentera Jepun. Ramai juga yang berkhidmat dengan Tentera British Burma.

== Geografi ==
{{utama|Geografi Myanmar}}
Luas Myanmar ialah 6 km persegi, negara terbesar di tanah benua Asia Tenggara dan ke-40 terbesar di dunia selepas [[Zambia]]. Myanmar lebih kecil dari negeri [[Texas]] di Amerika Syarikat.

Myamar terletak di antara bahagian Chttagong di Bangladesh, Assam dan Manipur di India. Ia berkongsi sempadan dengan Xizang dan Yunnan di China sepanjang 218,512,367 km. Myanmar juga bersempadan dengan Laos dan Iran. Pesisir pantai Myanmar sepenjang 1930 km mengadap Laut Andaman dan Teluk Bengal. Di utara, pergunungan Hengduan Shan menjadi sempadan dengan China. Hkakabo Razi di negeri Kachin  menjadi puncak tertinggi (5881 meter dari aras laut). Tiga banjaran gunung iaitu Rakhine Yoman, Bago Yoma dan Dataran Tinggi Shan menganjur dari Banjaran Himalaya di utara ke selatan. Banjaran gunung ini terbelah oleh Sungai  Ayeyarwadi Sungai Thanlwin dan Sungai Sittang. Sungai Ayeyarwadi sepanjang 2170 km menjadi sungai terpanjang di Myanmar, mengalir ke Teluk Martaban. Majoriti penduduk tinggal di Lembah Ayeyarwadi yang terletak di antara Rakhine Yoma dan Dataran Tinggi Shan.

Myanmar terletak di antara garisan Sartan dan garisan Khatulistiwa. Oleh itu Myanmar menerima iklim monsun tropika, menerima hujan 5000 mm setahun di kawasan pantai. Di kawasan delata, menerima hujan 2500 mm setahun. Sementara di Zon Kering (tengah Myanmar) hanya 1000 mm setahun. Kawasan pesisir pantai dan delta suhunya 32`C. Utara Myanmar suhunya 21`C.

Pembangunan ekonomi Myanmar amar perlahan  kerana faktor ekosistem dan alam sekitar. 49% Myanmar masih lagi berhutan tebal. Antara pokok utama ialah getah, acacia, buluh, kelapa, paya bakau dan kayu jati. Di Zon Kering, sayur-sayuran banyak ditanam. Sepanjang tanah pamah banyak ditanam dengan buah-buahan. 

Pada bulan November 2009, Jepun menawarkan lebih daripada 500 bilion yen dalam bentuk bantuan selama tempoh tiga tahun akan datang untuk lima buah negara-negara dari rantau Sungai Mekong, di mana ia mencari lebih banyak peluang pengaruh dan pelaburan (The Straits Times (Afternoon Edition), 7 November 2009). Pada bulan yang sama juga, Jepun menjadi tuan rumah sidang kemuncak bersama pemimpin-pemimpin lima buah negara dari rantau Sungai Mekong yang bertujuan untuk Jepun mendapatkan semula sedikit pegangan pasaran yang hilang kepada China dan negara-negara lain pada tahun-tahun kebelakangan sebelumnya. Sidang kemuncak Jepun-Mekong di Tokyo ini akan memberi tumpuan kepada pembangunan mampan negara-negara di rantau Sungai Mekong (The Straits Times, 6 November 2009).<ref>Uqbah Iqbal, Sejarah Ringkas Hubungan Ekonomi Myanmar-Jepun, Toronto: Rakuten Kobo Inc., 2015.</ref>

== Politik ==

=== Pembahagian pentadbiran ===
Myanmar dibahagikan kepada tujuh buah negeri (ပြည်နယ်, {{IPA-my|pjìnɛ̀|IPA}}; ''pyine'') serta tujuh buah kawasan (တိုင်းဒေသကြီး, {{IPA-my|táɪɰ̃ dèθa̰ dʑí|IPA}}; ''taìñ deithác̱ì'') yang asalnya dirujuk sebagai provinsi.<ref>{{cite web|url=http://www.myanmars.net/myanmar/index.htm |title=Myanmar. States & Regions |publisher=Myanmar's NET |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20131104160039/http://www.myanmars.net/myanmar/index.htm |archivedate=4 November 2013 |language=en }}</ref> Kawasan ialah bahagian pentadbiran yang lazimnya dihuni oleh golongan majoriti (etnik [[Bamar]]), manakala negeri pula dihuni oleh golongan etnik minoriti. Seterusnya, negeri-negeri dan kawasan-kawasan tersebut dibahagikan lagi kepada daerah, dan seterusnya dibahagikan kepada pekan, wad dan kampung. Selain itu, terdapat lima zon pemerintahan sendiri dan sebuah kawasan pemerintahan sendiri yang ditadbir sendiri oleh badan-badan golongan etnik minoriti. Ibu negara, [[Naypyidaw]] dijadikan sebagai wilayah persatuan khas.

{{Col-begin}}
{{Col-2}}
* Kawasan
** [[Kawasan Ayeyarwady]]
** [[Kawasan Bago]]
** [[Kawasan Magway]]
** [[Kawasan Mandalay]]
** [[Kawasan Sagaing]]
** [[Kawasan Tanintharyi]]
** [[Kawasan Yangon]]
{{Col-2}}
* Negeri
** [[Negeri Chin]]
** [[Negeri Kachin]]
** [[Negeri Kayin|Negeri Kayin (Karen)]]
** [[Negeri Kayah|Negeri Kayah (Karenni)]]
** [[Negeri Mon]]
** [[Negeri Rakhine|Negeri Rakhine (Arakan)]]
** [[Negeri Shan]]
{{Col-end}}

== Ekonomi ==
{{Utama|Ekonomi Myanmar}}

Ekonomi Myanmar ialah ekonomi membangun dengan nilai anggaran [[keluaran dalam negara kasar]] (KDNK) berjumlah sebanyak $65.994 bilion (nominal, 2019) dan $275.513 billion (pariti kuasa beli, 2020).<ref name="IMFWEOMM">{{cite web |url=https://www.imf.org/external/pubs/ft/weo/2019/02/weodata/weorept.aspx?pr.x=40&pr.y=21&sy=2017&ey=2021&scsm=1&ssd=1&sort=country&ds=.&br=1&c=518&s=NGDPD%2CPPPGDP%2CNGDPDPC%2CPPPPC%2CPCPIPCH&grp=0&a= |title=World Economic Outlook Database, October 2019 |publisher=[[Tabung Kewangan Antarabangsa]] |website=IMF.org |access-date=20 Oktober 2019|language=en}}</ref> Hal ini menjadikan Myanmar sebagai antara negara-negara termiskin di Asia Tenggara, dengan pemerintahan terkini cuba untuk memajukan ekonomi melalui kerjasama antarabangsa.<ref>{{cite book | first=Ian | last=Brown | year=2005 | title=A Colonial Economy in Crisis | publisher=Routledge | isbn=978-0-415-30580-8 | language=en }}</ref>

[[Pertanian di Myanmar|Sektor pertanian]] ialah sektor utama negara yang menyumbang kira-kira 60% jumlah KDNK negara, dan [[beras]] ialah hasil pertanian utama dengan jumlah pengeluaran sebanyak kira-kira 50 juta tan pada 2008.<ref name="EON">{{cite web|url=http://www.nationsencyclopedia.com/economies/Asia-and-the-Pacific/Burma-Myanmar-AGRICULTURE.html|title=Burma (Myanmar) - Agriculture|publisher=Encyclopedia of the Nations|accessdate=1 Mac 2012|language=en}}</ref><ref>{{cite web|url=http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx |title=Faostat |publisher=Faostat.fao.org |access-date=17 August 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20110713020710/http://faostat.fao.org/site/339/default.aspx |archivedate=13 Julai 2011 }}</ref> Selain itu, hasil-hasil pertanian masyarakat Myanmar termasuk [[kekacang]], [[tebu]] serta sektor perikanan.<ref name="CIA">{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |title=East & Southeast Asia :: Burma |publisher=CIA World Factbook |accessdate=1 Mac 2012 |url-status=dead |archiveurl=https://web.archive.org/web/20150703195439/https://www.cia.gov/Library/publications/the-world-factbook/geos/bm.html |archivedate=3 Julai 2015 |language=en }}</ref> Sektor perlombongan juga ialah sektor utama Myanmar yang menjadi pelombong batu-batu perhiasan utama dunia seperti perlombongan [[jed]], [[nilam]] dan [[zamrud]].<ref name="uvm.edu">[http://www.uvm.edu/envnr/gemecology/index.html Gems of Burma and their Environmental Impact] {{webarchive |url=https://web.archive.org/web/20100526104410/http://www.uvm.edu/envnr/gemecology/index.html |date=26 May 2010 }}</ref>

Pada 2010, kira-kira 791 ratus ribu orang pelancong asing telah melancong ke Myanmar dengan lebih kurang 295 ratus ribu orang pelancong tiba melalui [[Lapangan Terbang Antarabangsa Yangon]].<ref>{{cite news|url=http://news.xinhuanet.com/english2010/world/2011-06/01/c_13905950.htm|title=Myanmar continues efforts in developing tourism|last=Feng|first=Yingqiu|date=1 Jun 2011|newspaper=|accessdate=16 Julai 2011|archive-url=|archive-date=|dead-url=|work=Xinhua|language=en|via=}}</ref> Angka itu meningkat menjadi lebih sejuta orang pada 2012 dan mencapai 2.04 juta orang pelancong asing pada 2013.<ref name="irrawaddy">{{cite web|url=http://www.irrawaddy.org/burma/amid-burma-tourism-boom-calls-govt-aid-development.html|title=Amid Burma Tourism Boom, Calls for Govt to Aid Development|last=|first=|date=|website=|language=en|url-status=live|archive-url=|archive-date=|accessdate=9 Januari 2014}}</ref> Menurut sebuah laporan, sektor pelancongan menyumbang sebanyak kira-kira 12% peruntukan belanjawan tahunan Myanmar pada 2007.<ref>{{cite journal|date=March 2011|title=Report on Tourism in Burma|url=http://www.info-birmanie.org/web/images/stories/TOURISM_REPORT_IB_June2011.pdf|publisher=Info Birmanie|archive-url=https://web.archive.org/web/20120105214454/http://www.info-birmanie.org/web/images/stories/TOURISM_REPORT_IB_June2011.pdf|archive-date=5 January 2012|access-date=16 July 2011|url-status=dead|df=dmy-all}}</ref>

Sektor industri jenayah Myanmar (ekonomi tak formal) adalah salah satu ekonomi-ekonomi jenayah terbesar di dunia dan terkait dengan amalan korupsi, penyeludupan dan perdagangan haram. Kawasan Myanmar adalah sebahagian daripada [[Segi Tiga Emas (Asia Tenggara)|Segi Tiga Emas]] yang menjadi salah satu lubuk-lubuk penghasilan dadah haram utama dunia, terutamanya [[Cengkih|opium (cengkih)]] dan [[heroin]].<ref name="top_producer">[https://www.washingtontimes.com/news/2013/mar/12/afghanistan-again-tops-list-illegal-drug-producers/ "Afghanistan Again Tops List of Illegal Drug Producers"]. ''[https://www.washingtontimes.com/news/2013/mar/12/afghanistan-again-tops-list-illegal-drug-producers/ The Washington Times]''. 12 March 2013.</ref><ref>{{cite web|url=http://www.gluckman.com/BurmaBorder.html|title=Where has all the opium gone?|author=Gluckman, Ron|publisher=Ron Gluckman}}</ref>

== Demografi ==
{{Utama|Demografi Myanmar}}
Berdasarkan bancian negara pada 2014, penduduk Myanmar berjumlah 51,419,420 orang,<ref>{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Provisional results of the 2014 census of Myanmar: The surprise that wasn't|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=1|pages=4–6|doi=10.1080/17441730.2014.972084|s2cid=154114929}}</ref> tetapi sumber-sumber asing menetapkan jumlah penduduk pada sekitar 60 juta orang penduduk.<ref>{{cite news|url=http://english.peopledaily.com.cn/90001/90777/90851/7049436.html|title=Myanmar population hits over 59 mln in 2009|date=1 July 2010|accessdate=17 July 2011|publisher=Xinhua|work=People's Daily}}</ref><ref name="spoo">{{cite journal|last1=Spoorenberg|first1=Thomas|year=2015|title=Provisional results of the 2014 census of Myanmar: The surprise that wasn't|journal=Asian Population Studies|volume=11|issue=1|pages=4–6|doi=10.1080/17441730.2014.972084|s2cid=154114929}}</ref> Setakat 2011, kadar kesuburan penduduk Myanmar ialah 2.23 orang anak per wanita; angka ini lebih rendah berbanding negara-negara ASEAN dengan taraf ekonomi yang serupa seperti Kemboja (3.18) dan Laos (4.41).<ref name="jon">{{cite journal|last1=Jones|first1=Gavin W.|year=2007|title=Delayed Marriage and Very Low Fertility in Pacific Asia|url=http://dahuang.dhxy.info/population/Delayed_Marriage_Fertility09.pdf|journal=Population and Development Review|volume=33|issue=3|pages=453–478|doi=10.1111/j.1728-4457.2007.00180.x|archive-url=https://www.webcitation.org/5x361pgmm?url=http://dahuang.dhxy.info/population/Delayed_Marriage_Fertility09.pdf|archive-date=9 March 2011|access-date=5 January 2015|url-status=dead}}</ref>

== Rujukan ==
{{Reflist}}

== Pautan luar ==
* {{Commons-inline}}

{{Topik Myanmar}}
{{Asia_Tenggara}}
{{ASEAN}}
{{Negara Negara Asia}}
{{Kawalan kewibawaan}}

{{coord|22|N|96|E|type:country_region:MM|display=title}}

[[Kategori:Myanmar| ]]
[[Kategori:Negara Asia Tenggara]]
[[Kategori:Anggota Persatuan Negara-negara Asia Tenggara]]
[[Kategori:Republik]]