Lihat sumber bagi Peristiwa 13 Mei

{{POV|date=Mei 2020}}
{{refimprove|date=Mei 2019}}
{{Sejarah Malaysia}}
'''Peristiwa 13 Mei''' pada tahun [[1969]] ialah insiden [[rusuhan]] [[kaum]] yang berlaku dan kemuncak masalah perpaduan di [[Malaysia]]. Tragedi ini telah meragut nyawa serta harta benda dan mempunyai kaitan yang rapat dengan "[[Pilihan Raya Umum 10 Mei 1969]]" merupakan satu titik hitam dalam sejarah negara Malaysia.

== Latar belakang ==
=== Isu perkauman dalam pilihan raya 1969 ===
Semasa kempen Pilihan Raya 1969, calon-calon pilihan raya serta ahli-ahli politik dari kalangan parti pembangkang, telah membangkitkan soal-soal Bangsa Malaysia berkaitan dengan [[Bahasa Kebangsaan]] ([[bahasa Melayu]]), kedudukan istimewa orang [[Melayu]] sebagai [[bumiputera]] dan hak kerakyatan orang bukan Melayu. Hal ini telah memberi kesempatan kepada ahli-ahli politik yang ingin mendapatkan faedah daripadanya dalam pilihan raya.

Pada pilihan raya umum 1969, [[Parti Perikatan]] yang dianggotai oleh [[UMNO]], [[Persatuan Cina Malaysia|MCA]], dan [[MIC]] gagal memperolehi majoriti dua per tiga di parlimen walaupun masih berjaya membentuk kerajaan persekutuan. Hal ini disifatkan oleh parti pembangkang sebagai satu kemenangan yang besar buat mereka. Jumlah kerusi yang dimenangi Parti Perikatan dalam [[Dewan Rakyat]] ([[Parlimen]]) telah menurun daripada 89 kerusi pada tahun 1964 kepada 66 kerusi pada tahun 1969.

[[Parti Gerakan Rakyat Malaysia]] (Gerakan), [[Parti Tindakan Demokratik]] (DAP) dan [[Parti Progresif Rakyat]] (PPP) menang 25 buah kerusi dalam [[Dewan Rakyat]] manakala [[Parti Islam Se-Malaysia|PAS]] menang 12 kerusi.

Pihak pembangkang yang memperoleh pencapaian gemilang dalam pilihan raya telah meraikan kemenangan mereka dengan berarak pada 11 Mei 1969. Perarakan tersebut sebenarnya tidak bermotif untuk menimbulkan isu perkauman. Namun, terdapat segelintir pengikut perarakan (identiti mereka tidak dapat dikenal pasti) telah mengeluarkan slogan-slogan bersifat sensitif berkenaan isu perkauman semasa mengadakan perarakan di jalan-jalan raya sekitar bandar raya [[Kuala Lumpur]]. Perarakan turut dijalankan pada 12 Mei 1969 di mana kaum Cina berarak menerusi kawasan Melayu, melontar penghinaan sehingga mendorong kepada kejadian tersebut.<ref name="zakaria">Professor Dato' Dr. Zakaria Haji Ahmad. ''[[The Encyclopedia of Malaysia]]'', "Government and Politics". {{ISBN|981-3018-55-0}}</ref> Pihak pembangkang yang sebahagian besar darinya kaum Cina dari [[Parti Tindakan Demokratik]] dan [[Parti Gerakan Rakyat Malaysia|Gerakan]] yang menang, mendapatkan permit polis bagi perarakan kemenangan melalui jalan yang ditetapkan di [[Kuala Lumpur]]. Bagaimanapun, perarakan melencong dari laluan yang ditetapkan dan melalui kawasan Melayu [[Kampung Baru]], menyorak penduduk di situ.<ref name="hwang_78">Hwang, In-Won (2003). ''Personalized Politics: The Malaysian State under Mahathir'', p. 78. Institute of Southeast Asian Studies. ISBN 981-230-185-2.</ref> Sesetengah penunjuk perasaan membawa penyapu, kemudiannya dikatakan sebagai simbol menyapu keluar orang Melayu dari Kuala Lumpur, sementara yang lain meneriak slogan mengenai tenggelamnya kapal Perikatan — Logo Perikatan.<ref>Al-Mukmin, Hatta (2005). ''"Keranamu UMNO"'', p. 104. Abadi Publishing House. ISBN 983-2215-00-5.</ref> Ia berlarutan hingga ke 13 Mei 1969 sebelum Parti Gerakan mengeluarkan kenyataan meminta maaf pada 13 Mei atas kelakuan penyokong mereka. Menteri besar Selangor, [[Dato' Harun Idris]] telah mengumumkan bahawa perarakan balas meraikan kemenangan [[UMNO]] akan dijalankan pada pukul 7.30 malam, 13 Mei 1969.

=== Pembangkang meraikan kemenangan ===
Peristiwa ini berlaku berikutan pengumuman keputusan pilihan raya Umum pada 10 Mei 1969.

[[Tan Chee Khoon|Dr. Tan Chee Khoon]] dari parti Gerakan telah menang besar di kawasan  [[Batu]], [[Selangor]]. Beliau meminta kebenaran [[polis]] untuk berarak meraikan kemenangan parti tersebut di Selangor yang menyaksikan 50:50 di Selangor. Perarakan tersebut menyebabkan kesesakan jalan raya di sekitar Kuala Lumpur. Perarakan hingga ke Jalan Campbell dan Jalan Hale dan menuju ke [[Kampung Baru]]. Sedangkan di Kampung Baru, diduduki lebih 30,000 orang Melayu yang menjadi kubu UMNO, berasa terancam dengan kemenangan pihak pembangkang. Di sini letaknya rumah [[Menteri Besar Selangor]] ketika itu, [[Dato' Harun Idris]].

Dikatakan kaum [[Cina]] yang menang telah berarak dengan mengikat penyapu kepada kenderaan mereka sebagai lambang kemenangan mereka menyapu bersih kerusi sambil melaungkan slogan. Ada pula pendapat yang mengatakan penyapu tersebut sebagai lambang mereka akan menyapu ('menyingkir') orang-orang Melayu dari Kuala Lumpur.<ref>[https://books.google.com.my/books?id=IVDUBAAAQBAJ&pg=PA73&dq=penyapu+%2213+mei%22&hl=en&sa=X&redir_esc=y#v=onepage&q=penyapu%20%2213%20mei%22&f=false RAKSA RAYA MALAYSIA, By Ahmad Zaharuddin Sani Ahmad Sabri]</ref> Dalam masyarakat Melayu, penyapu mempunyai konotasi yang negatif (sial). Ada yang mencaci dan [[ludah|meludah]] dari atas lori ke arah orang Melayu di tepi-tepi jalan.

=== Perarakan kematian Cina ===
[[Fail:13mei8.jpg|thumb|left|300px|Akibat daripada rusuhan maut tersebut, kesesakan jalan raya turut berlaku.]]
Di [[Jinjang]], [[Kepong]], kematian seorang Cina akibat sakit tua diarak sepanjang jalan dengan kebenaran polis. Namun, perarakan kematian bertukar menjadi perarakan kemenangan pilihan raya dengan menghina Melayu.

Pada hari Selasa 13 Mei, [[Yeoh Tech Chye]] selaku Presiden Kongres Kesatuan Sekerja Malaysia yang bertanding untuk  Gerakan memohon maaf atas ketelanjuran ahli-ahlinya melakukan kebiadapan semasa perarakan. Yeoh menang besar  di kawasan [[Bukit Bintang]], Kuala Lumpur tetapi permohonan maaf sudah terlambat.

=== Rumah Menteri Besar Selangor dan rusuhan pertama ===
UMNO telah mengadakan perarakan balas pada pagi 13 Mei 1969 yang mengakibatkan terjadinya peristiwa ini.

UMNO bercadang untuk mengadakan perarakan balas pada 7.30 petang 13 Mei hari Selasa, tetapi kebanyakan orang Melayu mula berkumpul di depan rumah menteri besar Selangor pada awal pagi. Orang Melayu dari luar Kuala Lumpur turut serta dalam perarakan ini seperti dari [[Morib]], [[Banting]] dan juga Perak. Menurut laporan rasmi [[Majlis Gerakan Negara]] (Mageran), pergaduhan mula berlaku di [[Setapak]] dalam pukul 6:00 petang apabila sekumpulan pemuda Cina menghalang beberapa orang Melayu yang dalam perjalanan ke Kampung Baru untuk menyertai perarakan UMNO dengan membaling botol kaca dan batu ke arah mereka.<ref>The May 13 Tragedy: A Report, Majlis Gerakan Negara, Kuala Lumpur 1969, hal. 47.</ref> Pergaduhan ini diketahui oleh orang Melayu yang berkumpul di Kampung Baru Jalan Raja Muda. Dalam pukul 6.30 petang orang Melayu mula bergerak dari Kampung Baru dan menyerang orang Cina dengan bersenjatakan [[parang]] dan [[keris]]. Mereka membakar rumah-[[rumah kedai]] di sekitar kawasan Kuala Lumpur dan juga kereta. Orang Cina yang terserempak dibunuh. Menurut laporan majalah ''Time'', sekurang-kurangnya lapan orang Cina terbunuh dalam rusuhan pertama yang berlaku.<ref>[http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,900859,00.html ''Race War in Malaysia'', ''Time'', 23 Mei 1969.]</ref>

Rusuhan ini mula tersebar di sekitar Kuala Lumpur dalam masa 45 minit dari [[Jalan Campbell]], [[Jalan Tunku Abdul Rahman]] (Batu Road), [[Kampung Datuk Keramat]], [[Kampung Pandan, Kuala Lumpur|Kampung Pandan]], [[Cheras, Kuala Lumpur|Cheras]], [[Kampung Kerinchi]] dan [[Sentul]].

Tentera dari [[Rejimen Askar Melayu DiRaja|Askar Melayu]] lebih awal dikerahkan menjaga keselamatan sekitar [[Kuala Lumpur]].[[Fail:13mei3.jpg|thumb|right|300px|Anggota FRU semasa rusuhan 13 Mei berlaku.]] 
Pasukan [[Pasukan Simpanan Persekutuan|FRU]] dikeluarkan dari Kampung Baru dan Askar Melayu dikerah untuk mengambil alih kawalan. Rusuhan dapat dikawal dengan mengunakan [[gas pemedih mata]]. Perintah berkurung 24 jam (''curfew order'') diumumkan oleh radio pada pukul 7.30 petang dan di televisyen pada 8:00 malam.

Perintah tembak dikeluarkan oleh Ketua Polis Negara Mat Salleh. Pihak askar mula meronda kawasan-kawasan rusuhan sehingga pukul 10:00 malam, ramai yang tidak tahu berkenaan perintah berkurung ditembak mati, ada juga yang ditembak kerana berdiri di depan koridor rumah sendiri. Laporan wartawan asing{{who}} menyatakan segelintir Askar Melayu melepaskan tembakan rambang ke arah kedai dan rumah milik orang cina tanpa sebab.

Pada hari seterusnya 5:00 pagi, [[Hospital Kuala Lumpur]] memberi laporan bahawa 80 orang meninggal dunia pada rusuhan pertama yang berlaku dan majoritinya adalah orang Cina. Kebanyakan daripada mereka mengalami luka teruk akibat tetakan dan juga tembusan peluru. Ini hanya sebahagian orang atau mangsa yang dapat dihantar untuk rawatan. Kebanyakan mayat orang yang terkorban diangkut oleh pihak PDRM menggunakan lori ke Balai Polis Travers. Kebanyakan mayat dalam keadaan yang tidak sempurna.

=== Panggung Odeon ===
Pemuda-pemuda Cina telah bertindak mengepung [[Panggung Odeon]], di Jalan Tuanku Abdul Rahman, Kuala Lumpur. Beberapa iklan disiarkan dalam [[bahasa Cina]] di skrin [[pawagam]]  menyuruh penonton dari kalangan Cina keluar dari panggung. Penonton Melayu di panggung tersebut langsung tidak tahu membaca [[tulisan Cina]]. Kesan daripada itu, pemuda-pemuda Cina tersebut telah menyerbu masuk ke dalam panggung dan menyerang dan menyembelih penonton yang ada dan membakar pawagam tersebut. Hampir semua penonton di dalam panggung tersebut mati dalam keadaan yang sangat mengerikan.<ref>[http://www.utusan.com.my/utusan/Rencana/20130610/re_01/Tanda-Putera---Filem-kenegaraan Tanda Putera - Filem kenegaraan.]</ref> Ini termasuklah dua orang Askar Melayu yang tinggal di [[Sungai Ramal]], [[Kajang]] manakala di pasar pula Askar Melayu telah menembak orang Cina yang melanggar perintah berkurung dengan kereta perisai mereka. Di lebuh raya persekutuan pula, penduduk Melayu Kampung Kerinchi telah membuang pasu ke atas lebuh raya tersebut dan mengakibatkan kesesakan lalu lintas dan kemalangan.

Pemuda yang bernama Rahim Desa bersama seorang kawannya yang berjawatan kapten ketika itu yang tinggal di Kuala Lumpur yang turut menonton wayang di Odeon terkena tetakan di kepala dan berpura-pura mati. Beliau masih hidup hingga sekarang. Sementara [[Mohd Radzi Sheikh Ahmad|Mohd Radzi]] mengalami pengalaman yang sama di Pawagam Federal, [[Jalan Chow Kit]], Kuala Lumpur ketika menonton filem ''[[They Came To Rob Las Vegas]]'', arahan [[Antonio Isasi-Isasmendi]].

[[Abdul Rafai Alias]] bersama rakan-rakannya dari [[Semenyih]] yang datang ke Kuala Lumpur turut terperangkap dan terkejut dengan rusuhan kaum yang tidak disangka-sangka pada 13 Mei itu. Beliau turut melangkah-langkah mayat mereka yang telah terbunuh di atas jalan.

Khabar angin mengatakan  [[Tentera Sabil]] dari [[Sungai Manik]] hendak datang ke Kampung Baru tetapi tersekat. Begitu juga dengan [[Tentera Selempang Merah]] dari [[Muar]] dan [[Batu Pahat]] tersekat dan disekat oleh polis di [[Balai Polis Kajang]] dan [[Cheras]]. Apa yang pasti, Askar Melayu juga telah menyelamatkan orang Melayu di Kampung Baru ketika itu.

Namun rusuhan kaum tidak terjadi di [[Kelantan]], [[Terengganu]] dan [[Pahang]]. Di [[Perak]], [[Kedah]], [[Pulau Pinang]] serta [[Perlis]] tiada sebarang pergaduhan. Negeri [[Johor]] dan [[Negeri Sembilan]] juga tidak terjadi apa-apa kerana telah diberi amaran oleh PKM. Cuma ada sedikit kekecohan di [[Melaka]]. Di [[Betong]], ada tembakan dilepaskan oleh PKM.

Ada yang menyifatkan pergaduhan ini sebenarnya adalah "pergaduhan politik". Seperti yang dinyatakan pergaduhan tidak berlaku di negeri seperti [[Kelantan]], [[Pahang]] dan [[Kedah]]. Jika ia merupakan isu perkauman, sudah tentu pada hari itu orang Cina dan Melayu akan berbunuhan sesama sendiri di negeri-negeri tersebut seperti di [[selatan Thai]].

=== Persepsi ===
Kalangan orang Melayu mempunyai pandangan yang negatif terhadap kaum Cina yang dilihat sebagai tidak mengenang budi dengan taraf kerakyatan yang diberikan pada mereka dalam pascakemerdekaan. Persepsi negatif masyarakat Melayu terhadap kaum Cina juga berlaku kerana orang Cina merupakan majoriti yang menganggotai pasukan [[Bintang Tiga]] yang ingin menjadikan negara ini sebagai negara komunis berpaksikan negara komunis [[China]].

Pada tahun 2007, satu buku — ''[[May 13: Declassified Documents on the Malaysian Riots of 1969]]'' yang ditulis oleh akademik, bekas ahli Democratic Action Party, dan bekas ahli parlimen [[Kua Kia Soong]] — telah diterbit oleh [[Suaram]]. Berdasarkan dokumen yang baru diubah status di pejabat maklumat awam [[London]], buku tersebut mengatakan bahawa rusuhan tersebut bukannya disebabkan parti pembangkang sepertimana cerita rasmi yang diberikan, tetapi  rusuhan tersebut dimulakan oleh  "ascendent state capitalist class" di UMNO sebagai ''[[coup d'etat]]'' untuk menumbangkan [[Tunku Abdul Rahman]].<ref>{{cite news|url=http://www.thestar.com.my/news/story.asp?file=/2007/5/14/nation/17718816&sec=nation |title=Another look at incident on May 13|date=2007-05-14|publisher=The Star}}</ref>

Bagaimanapun, ia hanyalah suatu pendapat sahaja atau cerita dari sebelah pihak lain yang belum lagi pernah dibuktikan kesahihan atau sebaliknya.

Satu lagi persepsi yang kurang tepat disebarkan ialah penglibatan Lim Kit Siang dalam peristiwa 13 Mei ini. Menurut Penasihat DAP itu, beliau tidak berada di Kuala Lumpur pada 11, 12 dan 13 Mei 1969.<ref>[http://roketkini.com/2012/03/22/tragedi-13-mei-hakikat-yang-sebenar-oleh-lim-kit-siang/ Tragedi 13 Mei: Hakikat yang sebenar –Oleh Lim Kit Siang]</ref>

{{quote|"Saya masa itu bertanding di [[Bandar Melaka]], dan berada di pusat pengiraan undi di Melaka sehingga awal pagi 11hb Mei 1969 kerana menunggu keputusan, hanya kembali kepada keluarga saya di [[Petaling Jaya]] pada 11hb Mei (hari Ahad)." kata Lim.<ref>{{Cite web |url=http://bm.harakahdaily.net/index.php/berita-utama/18805-saya-tiada-di-kl-semasa-tragedi-13-mei-kit-siang |title=Saya tiada di KL semasa tragedi 13 Mei -Kit Siang |access-date=2013-05-04 |archive-date=2013-05-01 |archive-url=https://web.archive.org/web/20130501183852/http://bm.harakahdaily.net/index.php/berita-utama/18805-saya-tiada-di-kl-semasa-tragedi-13-mei-kit-siang |url-status=dead }}</ref>}}

Pada hari Isnin seterusnya, iaitu 12 Mei 1969, beliau pulang ke Bandar Melaka untuk mengucapkan terima kasih kepada para pengundi di perarakan terima kasih kepada pengundi pada petang dan menghadiri satu rapat umum terima kasih kepada pengundi pada sebelah malamnya.

Kedua-dua acara itu katanya telah berlangsung secara aman.

{{quote|"Saya mungkin merupakan satu-satunya wakil rakyat dalam tahun 1969 yang sempat mengadakan perarakan dan rapat umum berterima kasih kepada pengundi selepas pilihan raya kerana saya telah menempah tiket untuk terbang ke Sabah pada awal pagi hari Selasa, 13 Mei 1969 untuk membantu dalam kempen pilihan raya calon-calon bebas di situ, kerana pada masa itu, hari mengundi [[Sabah]] dan [[Sarawak]] adalah diadakan seminggu selepas keputusan pilihan raya diumumkan di Semenanjung.<br/>

<br/>"Semasa saya berucap di rapat umum di [[Kota Kinabalu]] pada malam 13 Mei, barulah saya terima berita bahawa huru-hara Mei 13 telah berlaku di Kuala Lumpur," kata Lim.}}

Beliau juga memberitahu, dalam ucapan pertamanya di Parlimen pada 23 Februari 1971 setelah beliau dibebaskan daripada tahanan ISA pertamanya, serta selepas Parlimen dipulihkan, semasa membahas Rang Undang-Undang Pindaan Perlembagaan 1971, beliau telah menyeru supaya satu Suruhanjaya Parlimen ditubuhkan.

{{quote|"Saya meminta suruhanjaya ini yang keahliannya termasuk wakil-wakil bukan Ahli Parlimen yang dihormati dalam bidang mereka masing-masing, untuk antara lain, 'mengenal pasti punca rusuhan Mei 13' dan 'membuat cadangan bagaimana untuk mencegah berulangnya rusuhan kaum Mei 13' di masa depan, dan menghentikan masalah polarisasi kaum di Malaysia'," kata Lim.}}

== Angka korban ==
[[Fail:13mei5.jpg|thumb|right|300px|Polis dan tentera sedang mengawal Panggung Odeon yang menjadi sasaran rusuhan.]]
Angka rasmi menunjukkan 196 mati, 439 cedera, 39 hilang dan 9,143 ditahan. 211 kenderaan musnah.

Statistik tidak rasmi jumlah kematian:

* Melayu    : 86 orang
* Cina      : 342 orang
* Lain-lain : 3 orang

Statistik tersebut tidak begitu tepat kerana daripada kaca mata orang ramai yang menjadi saksi, mereka melihat berderet-deret lori membawa mayat yang tidak sempurna ke balai polis Jalan Travers waktu itu.{{fact}}

== Lokasi Tunku Abdul Rahman semasa peristiwa 13 Mei ==
Ketika itu (13 Mei 1969), [[Tunku Abdul Rahman]] baru pulang dari [[Alor Star]] meraikan kemenangan  beliau di sana.

Pada pukul 6.45 petang, Encik Mansor selaku Ketua Polis Trafik Kuala Lumpur memaklumkan kejadian pembunuhan kepada Tunku Abdul Rahman. [[Darurat]] diisytiharkan pada jam 7:00 malam 13 Mei 1969.

== Mageran ==
Negara diisytiharkan darurat pada malam [[16 Mei]] 1969. Dengan pengistiharan ini, Perlembagaan Persekutuan telah digantung. Negara diperintah secara terus oleh Yang Di-Pertuan Agong dibawah undang-undang tentera. Dalam pada itu, [[Majlis Gerakan Negara|Majlis Gerakan Negara (Mageran)]] telah dibentuk. Tunku Abdul Rahman telah menarik diri dari mengetuai majlis tersebut. Tempat beliau telah digantikan oleh Timbalan Perdana Menteri [[Tun Abdul Razak Dato' Hussein|Tun Abdul Razak]]. Berikutan itu, Parlimen juga digantung.

Sepanjang tempoh darurat, Mageran telah melakukan pelbagai tindakan untuk mencari punca dan penyelesaian agar tragedi tersebut tidak berulang. Antara tindakan yang diambil ialah membentuk satu [[Rukun Negara]] bagi meningkatkan kefahaman rakyat tentang perlembagaan negara. Turut dilakukan ialah melancarkan [[Dasar Ekonomi Baru]] untuk menghapuskan pengenalan kaum dengan satu aktiviti ekonomi dan membasmi kemiskinan tegar dan membentuk Barisan Nasional yang bersifat sebagai sebuah kerajaan perpaduan.

== Nota ==
<references/>

== Rujukan ==
* The May 13 Tragedy: A Report, Majlis Gerakan Negara, Kuala Lumpur, 1969. Teks penuh boleh dibaca [http://langkasa-norul.blogspot.my/2013/10/the-may-13-tragedy.html di sini.]
* Ramlah Adam, 'Biografi Politik Tunku Abdul Rahman Putra'. [[Dewan Bahasa dan Pustaka]], 2004.
* Tunku Abdul Rahman Putra, '13 Mei - Sebelum dan Selepas'. [http://www.littlespeck.com/ThePast/CPast-My-tunku-030513.htm]
* Leon Comber, "13 May 1969,  A Survey of Sino-Malay Relations",Heinemann Asia Ltd., Kuala Lumpur, 1981, Kamarudin, Raja Petra (June 13, 2005). [http://www.malaysia-today.net/MMblues/2005/06/silver-lining-in-dark-cloud-may-13-was.htm "Silver lining in a dark cloud: May 13 was not all bad news"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070306192800/http://www.malaysia-today.net/MMblues/2005/06/silver-lining-in-dark-cloud-may-13-was.htm |date=2007-03-06 }}. ''Malaysia Today''.
* [https://web.archive.org/web/20070819073055/http://31august1957.blogspot.com/2007/08/watershed-elections-of-1969.html Watershed elections of 1969, 8 August 2007, Malaysian History] 
* Sumber Polis Diraja Malaysia{{fact}}

== Pautan luar ==
* [http://jebatmustdie.files.wordpress.com/2009/06/13-may-1969-analysis-by-jmd.pdf The 13 th May 1969 Racial Riots - The True and Fair View.]
* [http://thestar.com.my/lifestyle/story.asp?file=/2008/5/11/lifefocus/21181089 May 13, 1969: Truth and reconciliation.]
* [http://thestar.com.my/news/story.asp?file=/2007/5/14/nation/17718816&sec=nation Declassified Documents on the Malaysian Riots of 1969]

{{Topik Malaysia}}

[[Kategori:Sejarah Malaysia]]
[[Kategori:Rusuhan]]
[[Kategori:Rusuhan dan kekacauan awam di Malaysia]]
[[Kategori:Darurat di Malaysia]]