Pergi ke kandungan

Pareidolia

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Pareidolia (berasal daripada perkataan Yunani pará παρά , "di sebelah, di samping, bukannya [dari]" dan kata nama eídōlon εἴδωλον , "imej, bentuk, rupa"[1]) ialah kecenderungan persepsi untuk mengenakan tafsiran yang bermakna pada rangsangan samar-samar – biasanya visual – menyebabkan seseorang dapat melihat objek, corak atau makna pada tempat yang tidak ada benda yang difikirkan.

Contoh biasa ialah imej haiwan, muka atau objek dalam pembentukan awan, melihat wajah dalam objek tidak bernyawa, atau sebatang pokok beringin atau seekor arnab pada permukaan bulan. Konsep pareidolia boleh merangkumi mesej tersembunyi dalam rakaman muzik yang yang dimainkan secara terbalik atau pada kelajuan yang lebih tinggi atau lebih rendah daripada biasa, dan mendengar suara (terutamanya tidak jelas) atau muzik dalam bunyi rawak, seperti yang dihasilkan oleh penghawa dingin atau kipas.[2][3]

Para saintis telah mengajar komputer menggunakan petunjuk visual untuk "melihat" muka dan imej lain.[1]

Etimologi

[sunting | sunting sumber]

Ia mula diungkapkan ahli psikiatri Jerman Karl Ludwig Kahlbaum (dalam bahasanya: Pareidolie) dalam banyak karyanya seperti 1866 "Die Sinnesdelierien" [4] ("Mengenai Khayalan Deria"). Apabila kertas kerja Kahlbaum disemak pada tahun berikutnya (1867) dalam The Journal of Mental Science jilid 13 berbahasa Inggeris, serapannya "pareidolia" diseertikan dengan istilah "...halusinasi yang mengubah, halusinasi separa, [dan] persepsi imej sekunder."[5]

Penjelasan

[sunting | sunting sumber]
Koleksi garisan yang ringkas boleh dilihat dengan cepat sebagai wajah, malah boleh ditafsirkan sebagai mengekspresikan emosi tertentu

Pareidolia boleh menyebabkan orang mentafsir imej rawak, atau corak cahaya dan bayang, sebagai wajah.[6] Kajian magnetoensefalografi tahun 2009 mendapati bahawa objek yang dianggap sebagai muka membangkitkan pengaktifan awal (165 ms) bagi kawasan muka fusiform pada satu masa dan lokasi yang serupa dengan yang ditimbulkan oleh muka, manakala objek biasa lain tidak membangkitkan pengaktifan sedemikian. Pengaktifan ini serupa dengan masa yang lebih pantas sedikit (130 ms) yang dilihat untuk imej wajah sebenar. Penulis mencadangkan bahawa persepsi muka yang ditimbulkan oleh objek seperti muka adalah proses yang agak awal, dan bukan fenomena tafsiran semula kognitif lewat.[7] Kajian pengimejan resonans magnetik fungsional (fMRI) pada tahun 2011 juga menunjukkan bahawa pembentangan berulang bentuk visual novel yang ditafsirkan sebagai bermakna membawa kepada penurunan tindak balas fMRI untuk objek sebenar. Keputusan ini menunjukkan bahawa tafsiran rangsangan samar-samar bergantung kepada proses yang serupa dengan yang ditimbulkan oleh objek yang diketahui.[8]

Kajian-kajian ini membantu menjelaskan mengapa orang biasanya mengenal pasti beberapa garis dan bulatan sebagai "muka" dengan begitu cepat dan tanpa teragak-agak. (Dalam kalangan orang autistik, telah difikirkan bahawa lebih sedikit neuron cermin atau neuron cermin tidak berfungsi dengan baik mungkin bermakna segala-galanya dianggap seolah-olah ia adalah objek.[9] Ia tidak kelihatan sekarang sebagai neuron cermin[10] tetapi jelas terdapat perbezaan dalam persepsi dalam orang autistik. Orang tanpa keadaan spektrum autisme melihat wajah dengan cepat dan tanpa teragak-agak.) Proses kognitif diaktifkan oleh objek "seperti muka" yang memberi amaran kepada pemerhati tentang keadaan emosi dan identiti subjek, walaupun sebelum minda sedar mula memproses atau menerima maklumat. "Wajah figura kayu", walaupun ringkas, boleh menyampaikan maklumat perasaan dan ditarik untuk menunjukkan emosi seperti kegembiraan atau kemarahan. Keupayaan teguh dan halus ini dihipotesiskan sebagai hasil daripada pemilihan semula jadi yang memihak kepada orang yang paling boleh mengenal pasti keadaan mental dengan cepat, contohnya, mengancam orang, sekali gus memberikan individu itu peluang untuk melarikan diri atau menyerang secara lebih awal.[11] Keupayaan ini, walaupun sangat khusus untuk pemprosesan dan , juga berfungsi untuk menentukan tingkah laku hidupan liar. [12][sumber terbitan sendiri?]

Mimetolith

[sunting | sunting sumber]
Gambar satelit mesa di rantau Cydonia di Marikh, sering dipanggil "Face on Mars" dan disebut sebagai bukti kediaman luar angkasa.
Gambar yang lebih terperinci yang diambil dalam pencahayaan berbeza pada tahun 2001 menunjukkan bagaimana ia adalah pembentukan batu semula jadi.
A more detailed photograph taken in different lighting in 2001 shows how it is a natural rock formation.

Corak mimetolitik ialah corak yang dicipta oleh batuan yang mungkin meniru bentuk yang boleh dikenali melalui proses rawak pembentukan, luluhawa dan hakisan. Contoh yang terkenal ialah Face on Mars (Muka di Marikh), formasi batuan di Marikh yang menyerupai wajah manusia dalam gambar satelit tertentu. Kebanyakan mimetolith jauh lebih besar daripada subjek yang menyerupainya, seperti profil tebing yang kelihatan seperti muka manusia.

Jasper gambar mempamerkan gabungan corak seperti jalur dari aliran atau corak pemendapan (dari air atau angin), atau dendritik atau variasi warna, menghasilkan apa yang kelihatan seperti adegan kecil pada bahagian yang dipotong, yang kemudiannya digunakan untuk perhiasan.

Nodul rijang, konkresi atau batu kerikil mungkin dalam kes tertentu tersilap dikenal pasti sebagai sisa rangka, fosil telur atau barang antik lain yang berasal dari organik oleh peminat amatur.

Pada penghujung 1970-an dan awal 1980-an, penyelidik Jepun Chonosuke Okamura menerbitkan sendiri satu siri laporan bertajuk Original Report of the Okamura Fosil Laboratory, di mana beliau menggambarkan kemasukan kecil dalam batu kapur yang digilap dari zaman Silur (425 juta tahun dahulu) sebagai sisa fosil manusia kecil, gorila, anjing, naga, dinosaur dan organisma lain yang dipelihara, semuanya hanya dalam milimeter panjang, menyebabkan dia berkata, "Tidak ada perubahan dalam tubuh manusia sejak zaman Silur... kecuali pertumbuhan dalam tinggi dari 3.5 mm hingga 1,700 mm."[13][14] Penyelidikan Okamura memperolehnya Hadiah Nobel Ig (parodi Hadiah Nobel) dalam biodiversiti pada tahun 1996.[15][16]

Sesetengah sumber menerangkan pelbagai ciri mimetolitik pada Pluto, termasuk kawasan berbentuk hati.[17][18][19]

Ujian projektif

[sunting | sunting sumber]

Ujian Rorschach dakwat kembang menggunakan pareidolia dalam percubaan untuk mendapatkan cerapan tentang keadaan mental seseorang. Rorschach ialah ujian projektif yang menimbulkan pemikiran atau perasaan responden yang "diunjurkan" pada imej tinta dakwat yang samar-samar.[20]

Kesusasteraan

[sunting | sunting sumber]

Pengarang Renaissance telah menunjukkan minat khusus terhadap pareidolia. Dalam drama Hamlet karya William Shakespeare, sebagai contoh, watak Hamlet menunjuk ke langit dan "menunjukkan" kegilaannya yang sepatutnya dalam percakapan ini dengan Polonius:

HAMLET
Do you see yonder cloud that’s almost in the shape of a camel?
(Adakah anda melihat awan di sana yang hampir berbentuk unta?)
POLONIUS
By th’Mass and ’tis, like a camel indeed.
(...Sukar diterjemah..., sungguh seperti unta.)
HAMLET
Methinks it is a weasel.
(Saya rasa ia kelihatan seperti wesel.)
POLONIUS
It is backed like a weasel.
(Memang serupa wesel pula.)
HAMLET
Or a whale.
(Atau seekor ikan paus.)
POLONIUS
Very like a whale.
(Ya, serupa paus.)[21][22]

Seni

[sunting | sunting sumber]
Lihat juga: Muka tersembunyi

Artis Renaissance sering menggunakan pareidolia dalam lukisan: Andrea Mantegna, Leonardo da Vinci, Giotto, Hans Holbein, Giuseppe Arcimboldo, dan ramai lagi telah menunjukkan imej—selalunya wajah manusia—yang disebabkan oleh pareidolia muncul dalam objek atau awan.[23]

The Jurist oleh Giuseppe Arcimboldo, 1566. Apa yang kelihatan wajahnya adalah koleksi ikan dan ayam.

Dalam buku notanya, Leonardo da Vinci menulis tentang pareidolia sebagai alat untuk pelukis, menulis:

Jika anda melihat mana-mana dinding yang kelihatan dengan pelbagai kesan atau dengan campuran pelbagai jenis batu, jika anda akan mencipta beberapa pemandangan, anda akan dapat melihat di dalamnya persamaan dengan pelbagai landskap berbeza yang dihiasi dengan gunung, sungai, batu, pokok, dataran, lembah yang luas, dan pelbagai kumpulan bukit. Anda juga akan dapat melihat pertarungan dan figura penyelam dalam pergerakan pantas, dan ekspresi wajah yang pelik, dan pakaian yang aneh, dan bilangan perkara yang tidak terhingga yang kemudian anda boleh kurangkan kepada bentuk yang berasingan dan disusun dengan baik.[24]

Salem oleh Sidney Curnow Vosper (1908), sebuah lukisan yang terkenal dengan kepercayaan bahawa wajah syaitan disembunyikan dalam selendang watak utama.

Pada seni abad kedua puluh, Salem, sebuah lukisan tahun 1908 oleh Sidney Curnow Vosper, mendapat kemasyhuran kerana khabar angin bahawa ia mengandungi wajah tersembunyi iatu wajah syaitan. Ini menyebabkan ramai pengulas menggambarkan wajah syaitan yang digambarkan dalam selendang tokoh utama, walaupun artis menafikan yang dia tidak pernah melukis apa-apa muka tersembunyi dengan sengaja.[25][26]

Artis surealis seperti Salvador Dalí sengaja menggunakan pareidolia dalam karya mereka, selalunya dalam bentuk Muka tersembunyi.

Seni bina

[sunting | sunting sumber]

Dua bangunan abad ke-13 di Turki memaparkan penggunaan seni bina bayang-bayang ukiran batu di pintu masuk. Gambar terang-terangan dielakkan dalam Islam tetapi teselasi dan gambar kaligrafi dibenarkan, jadi siluet "tidak sengaja" yang direka bentuk daripada teselasi batu berukir menjadi pelarian kreatif.

  • Masjid Niğde Alaaddin, Niğde, Turki (1223) dengan seni "mukarnas"nya di mana bayang-bayang hiasan tiga dimensi dengan batu di sekeliling pintu masuk membentuk lukisan chiaroscuro wajah wanita dengan mahkota dan rambut panjang muncul pada masa tertentu, pada beberapa hari tertentu dalam setahun.[27][28][29]
  • Masjid Besar dan Hospital Divriği di Sivas, Turki (1229) menunjukkan bayang-bayang perhiasan 3 dimensi kedua-dua pintu masuk bahagian masjid, untuk memberikan bayangan gergasi seorang lelaki solat yang berubah lagak gaya semasa matahari bergerak, seolah-olah untuk menggambarkan apa yang tujuan bangunan tersebut adalah. Satu lagi perincian ialah perbezaan kesan pakaian dua lelaki bayangan yang menunjukkan dua gaya berbeza, mungkin untuk memberitahu siapa yang akan masuk melalui pintu mana.[30]

Agama

[sunting | sunting sumber]

Terdapat banyak contoh persepsi terhadap imejan dan tema agama, terutamanya wajah tokoh agama, dalam fenomena biasa. Banyak yang melibatkan imej Yesus,[20] Perawan Maria,[31] kalimah Allah,[32] atau fenomena keagamaan lain: pada September 2007 di Singapura, sebagai contoh, kalus di atas pokok menyerupai monyet, menyebabkan orang memberi penghormatan kepada "dewa monyet" (sama ada Sun Wukong atau Hanuman) dalam fenomena pokok monyet.[33]

Publisiti mengelilingi penampakan tokoh agama dan imej lain yang mengejutkan dalam objek biasa telah mencetuskan pasaran untuk barangan tersebut di lelongan dalam talian seperti eBay. Satu contoh yang terkenal ialah sandwic keju panggang dengan wajah Perawan Maria.[34]

Semasa serangan 11 September, penonton televisyen kononnya melihat wajah Syaitan dalam kepulan asap berkepul keluar dari Pusat Dagangan Dunia selepas ia dilanggar oleh kapal terbang.[35] Satu lagi contoh pareidolia pengecaman muka berasal dari kebakaran di Katedral Notre Dame, apabila beberapa pemerhati mendakwa melihat Yesus dalam api.[36]

Semasa cuba untuk mengesahkan kesan seorang lelaki yang disalibkan pada Kafan Turin sebagai Yesus Kristus, pelbagai objek telah digambarkan sebagai kelihatan pada linen itu. Objek ini termasuk beberapa spesies tumbuhan asli Israel, syiling dengan angka Rom dan pelbagai spesies serangga.[37] Dalam suasana eksperimen menggunakan gambar kain linen biasa, peserta memberitahu bahawa mungkin terdapat perkataan yang boleh dilihat dalam kain itu secara kolektif melihat 2 perkataan agama, mereka yang memberitahu bahawa kain itu mempunyai kepentingan keagamaan melihat 12 perkataan agama, dan mereka yang juga memberitahu bahawa ia adalah kepentingan agama, tetapi juga diberi cadangan perkataan agama yang mungkin, melihat 37 perkataan agama.[38] Para penyelidik berpendapat bahawa sebab Kain Kafan dikatakan mempunyai begitu banyak simbol dan objek yang berbeza adalah kerana ia telah dianggap mempunyai jejak Yesus Kristus sebelum pencarian simbol dan kesan lain dalam kain, dan oleh itu ia hanya pareidolia sedang berfungsi.[37]

Pendidikan perubatan, imej radiologi

[sunting | sunting sumber]

Pendidik perubatan kadangkala mengajar pelajar perubatan dan pakar perubatan pemastautin (doktor dalam latihan) menggunakan pareidolia dan corak untuk belajar mengenali anatomi manusia dalam kajian pengimejan radiologi.

Contohnya termasuk menilai radiograf (imej sinar-X) tulang belakang vertebra manusia. Patrick Foye, MD, profesor perubatan fizikal dan pemulihan di Universiti Rutgers, Sekolah Perubatan New Jersey, telah menulis bahawa pareidolia digunakan untuk mengajar pelatih perubatan untuk menilai patah tulang belakang dan keganasan tulang belakang (kanser).[39] Apabila melihat radiografi tulang belakang, struktur anatomi tulang normal menyerupai muka burung hantu. (Pedikel tulang belakang menyerupai mata burung hantu dan proses spinous menyerupai paruh burung hantu. ) Tetapi apabila kanser menghakis pedikel tulang belakang tulang, rupa radiografi berubah sehingga kini mata burung hantu kelihatan hilang atau tertutup, yang dipanggil "tanda burung hantu mengenyit". Satu lagi corak biasa ialah "tanda anjing Scottie" pada x-ray tulang belakang. [40]

Pada tahun 2021, Foye sekali lagi menerbitkan dalam kesusasteraan perubatan mengenai topik ini, dalam artikel jurnal perubatan yang dipanggil "Baby Yoda: Pareidolia dan Patternicity dalam Sacral MRI dan CT Scans".[41] Di sini, beliau memperkenalkan cara baru untuk menggambarkan sakrum apabila melihat pengimejan resonans magnetik MRI dan imbasan CT (imbasan tomografi berkomputer). Dia menyatakan bahawa dalam hirisan imej tertentu, anatomi sakral manusia menyerupai wajah "Baby Yoda" (juga dipanggil Grogu), watak fiksyen dari rancangan televisyen The Mandalorian. Bukaan sakral untuk saraf yang keluar (foramina sakral) menyerupai mata Baby Yoda, manakala saluran sakral menyerupai mulut Baby Yoda.[42]

Terusan Marikh

[sunting | sunting sumber]
Peta "terusan" Marikh oleh Percival Lowell

Contoh ketara pareidolia berlaku pada tahun 1877, apabila pemerhati yang menggunakan teleskop untuk melihat permukaan Marikh menyangka bahawa mereka melihat garis lurus samar, yang kemudiannya ditafsirkan oleh sesetengah orang sebagai terusan (lihat terusan Marikh). Ia berteori bahawa terusan itu mungkin dicipta oleh makhluk hidup. Ini mencipta sensasi. Dalam beberapa tahun akan datang teknik fotografi yang lebih baik dan teleskop yang lebih kuat telah dibangunkan dan digunakan, yang menghasilkan imej baru di mana garis samar hilang, dan teori terusan telah disangkal sebagai contoh pareidolia.[43][44]

Visi komputer

[sunting | sunting sumber]
Program DeepDream boleh digalakkan untuk "nampak" anjing, walaupun gambar tersebut sebenarnya obor-obor sedang berenang.

Pareidolia boleh berlaku dalam visi komputer,[45] khususnya dalam program pengecaman imej, di mana petunjuk samar boleh mengesan imej atau ciri secara palsu. Dalam kes rangkaian neural buatan, ciri peringkat lebih tinggi sepadan dengan ciri yang lebih dikenali dan mempertingkatkan ciri ini memaparkan perkara yang dilihat oleh komputer. Contoh pareidolia ini mencerminkan set latihan imej yang telah "dilihat" oleh rangkaian sebelum ini.

Visual yang menarik boleh dihasilkan dengan cara ini, terutamanya dalam perisian DeepDream, yang secara palsu mengesan dan kemudian membesar-besarkan ciri seperti mata dan muka dalam mana-mana imej.

Ucapan

[sunting | sunting sumber]

Pada tahun 1971 Konstantīns Raudive menulis Breakthrough, memperincikan apa yang dipercayainya adalah penemuan fenomena suara elektronik (EVP). EVP telah digambarkan sebagai pareidolia pendengaran.[20] Tuduhan backmasking dalam muzik popular, di mana seorang pendengar mendakwa mesej telah dirakam ke belakang ke trek yang dimaksudkan untuk dimainkan ke hadapan, juga telah disifatkan sebagai pareidolia pendengaran.[20][46] Pada tahun 1995, ahli psikologi Diana Deutsch mencipta algoritma untuk menghasilkan perkataan dan frasa hantu dengan bunyi yang datang dari dua pembesar suara stereo, satu ke kiri pendengar dan satu lagi ke kanannya, menghasilkan frasa yang diimbangi dalam masa antara pembesar suara. Selepas mendengar seketika, perkataan dan frasa hantu tiba-tiba muncul, dan ini sering kelihatan mencerminkan apa yang ada dalam fikiran pendengar.[47][48]

Fenomena yang berkaitan

[sunting | sunting sumber]

Orang bayangan (juga dikenali sebagai sosok bayang, makhluk bayang atau jisim hitam) sering dikaitkan dengan pareidolia. Ia adalah persepsi tompokan bayang-bayang sebagai sosok manusia yang hidup, khususnya seperti yang ditafsirkan oleh penganut paranormal atau ghaib sebagai kehadiran roh atau entiti lain.[49]

Pareidolia juga adalah apa yang dipercayai oleh sesetengah orang yang ragu-ragu menyebabkan orang percaya bahawa mereka telah melihat hantu.[50]

Contoh

[sunting | sunting sumber]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]
Contoh semula jadi lain

Rujukan

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ a b Rosen, Rebecca J. (7 Ogos 2012). "Pareidolia: A Bizarre Bug of the Human Mind Emerges in Computers". The Atlantic.
  2. ^ Jaekel, Philip (29 Januari 2017). "Why we hear voices in random noise". Nautilus. Dicapai pada 1 April 2017.
  3. ^ Bauman, Neil (9 Julai 2015). "Apophenia, Audio Pareidolia and Musical Ear Syndrome".
  4. ^ Kahlbaum, Karl Ludwig (1866). "Die Sinnesdelirien". Allgemeine Zeitschrift für Psychiatrie und psychisch-gerichtliche Medizin. 23: 1–86.
  5. ^ Sibbald, M.D. "Report on the Progress of Psychological Medicine; German Psychological Literature", The Journal of Mental Science, Jilid 13. 1867. m/s. 238. "...changing hallucination, partial hallucination, [and] perception of secondary images."
  6. ^ Sagan, Carl (1995). The Demon-Haunted World – Science as a Candle in the Dark. New York: Random House. ISBN 978-0-394-53512-8.
  7. ^ Hadjikhani, Nouchine; Kveraga, Kestutis; Naik, Paulami; Ahlfors, Seppo P. (2009). "Early (M170) activation of face-specific cortex by face-like objects". NeuroReport. 20 (4): 403–07. doi:10.1097/WNR.0b013e328325a8e1. PMC 2713437. PMID 19218867.
  8. ^ Voss, J. L.; Federmeier, K. D.; Paller, K. A. (2012). "The Potato Chip Really Does Look Like Elvis! Neural Hallmarks of Conceptual Processing Associated with Finding Novel Shapes Subjectively Meaningful". Cerebral Cortex. 22 (10): 2354–64. doi:10.1093/cercor/bhr315. PMC 3432238. PMID 22079921.
  9. ^ McPartland, J. C.; Webb, S. J.; Keehn, B.; Dawson, G. (2011). "Patterns of visual attention to faces and objects in autism spectrum disorder". Journal of Autism and Developmental Disorders. 41 (2): 148–157. doi:10.1007/s10803-010-1033-8. PMC 3074360. PMID 20499148.
  10. ^ "Mirror neurons seen behaving normally in autism".
  11. ^ Svoboda, Elizabeth (13 Februari 2007). "Facial Recognition – Brain – Faces, Faces Everywhere". The New York Times. Dicapai pada 3 Julai 2010.
  12. ^ "Dog Tips – Emotions in Canines and Humans". Partnership for Animal Welfare. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 November 2015. Dicapai pada 3 Julai 2010.
  13. ^ Spamer, E. "Chonosuke Okamura, Visionary". Philadelphia: Academy of Natural Sciences. Diarkibkan daripada yang asal pada 18 November 2015. Dicapai pada 11 Ogos 2008. archived at Improbable Research.
  14. ^ Berenbaum, May (2009). The earwig's tail: a modern bestiary of multi-legged legends. Harvard University Press. m/s. 72–73. ISBN 978-0-674-03540-9.
  15. ^ Abrahams, Marc (16 Mac 2004). "Tiny tall tales: Marc Abrahams uncovers the minute, but astonishing, evidence of our fossilised past". The Guardian. London.
  16. ^ Conner, Susan; Kitchen, Linda (2002). Science's most wanted: the top 10 book of outrageous innovators, deadly disasters, and shocking discoveries. Most Wanted. Brassey's. m/s. 93. ISBN 978-1-57488-481-4.
  17. ^ Miller, Ross (14 Julai 2015). "Pluto the dog can, like, totally be seen on Pluto the dwarf planet". The Verge (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 30 Julai 2020.
  18. ^ "Pluto's icy heart makes winds blow | EarthSky.org". earthsky.org (dalam bahasa Inggeris). 9 Februari 2020. Dicapai pada 30 Julai 2020.
  19. ^ Gary (15 Julai 2015). "Pluto annotated (by xkcd)". D Gary Grady (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 30 Julai 2020.
  20. ^ a b c d Zusne, Leonard; Jones, Warren H (1989). Anomalistic Psychology: A Study of Magical Thinking. Lawrence Erlbaum Associates. m/s. 77–79. ISBN 978-0-8058-0508-6. Dicapai pada 6 April 2007.
  21. ^ Shakespeare, William. Hamlet. 3.3.367-73
  22. ^ Raber, Karen. Shakespeare and Posthumanist Theory. Arden Shakespeare (2018) pp. 80-1 ISBN 978-1474234436
  23. ^ Raber, Karen. Shakespeare and Posthumanist Theory. Arden Shakespeare (2018) pp. 81-2 ISBN 978-1474234436
  24. ^ Da Vinci, Leonardo (1923). John, R; Don Read, J (penyunting). "Note-Books Arranged And Rendered Into English". Empire State Book Co.
  25. ^ "Nostalgic image still fascinates, a hundred years on". Wales Online. Media Wales Ltd. 15 Oktober 2010.
  26. ^ "Salem painting memories on show at Gwynedd Museum". BBC Wales News. BBC. 29 Jun 2013.
  27. ^ "Niğde Alaaddin Camii 'nin Kapısındaki Kadın Silüetinin Sırrı?". Nevşehir Kentrehberim (dalam bahasa Turki). 2011. Dicapai pada 21 April 2019.
  28. ^ "Camiler, ALÂEDDİN CAMİ". Kültür ve Turizm Bakanlığı (dalam bahasa Turki). Dicapai pada 21 April 2019.
  29. ^ "HISTORICAL MONUMENTS OF NIGDE". World Heritage Academy. 2013. Dicapai pada 21 April 2019.
  30. ^ "DİVRİĞİ ULU CAMİİ'NDE 'NAMAZ KILAN İNSAN' SİLÜETİ". Haberler (dalam bahasa Turki). 14 Julai 2014. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 Disember 2015. Dicapai pada 21 April 2019.
  31. ^ Schweber, Nate (23 Julai 2012). "In New Jersey, a Knot in a Tree Trunk Draws the Faithful and the Skeptical". The New York Times. m/s. 16. Dicapai pada 21 April 2019.
  32. ^ Ibrahim, Yahaya (2 Januari 2011). "In Maiduguri, a tree with engraved name of God turns spot to a Mecca of sorts". Sunday Trust. Abuja. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 November 2012. Dicapai pada 21 Mac 2012.
  33. ^ Ng, Hui Hui (13 September 2007). "Monkey See, Monkey Do?". The New Paper. Singapore Press Holdings Ltd. Co. m/s. 12–13. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 Oktober 2007. Dicapai pada 21 April 2019.
  34. ^ "'Virgin Mary' toast fetches $28,000". BBC News. BBC. 23 November 2004. Dicapai pada 27 Oktober 2006.
  35. ^ Emery, David (2 September 2018). "Does the Devil's Face Appear in the Smoke on 9/11?". ThoughtCo. Dicapai pada 21 April 2019.
  36. ^ Moye, David (17 April 2019). "People Claim To See Jesus In Flames Engulfing Notre Dame Cathedral". Huffington Post. Dicapai pada 21 April 2019 – melalui Yahoo! Lifestyle.
  37. ^ a b Sheen, Mercedes; Jordan, Timothy R. (Julai 2016). "Believing is Seeing: A Perspective on Perceiving Images of Objects on the Shroud of Turin". Archive for the Psychology of Religion (dalam bahasa Inggeris). 38 (2): 232–251. doi:10.1163/15736121-12341320. ISSN 0084-6724.
  38. ^ Sheen, Mercedes; Jordan, Timothy R. (Disember 2015). "Effects of Contextual Information on Seeing Pareidolic Religious Inscriptions on an Artifact: Implications for the Shroud of Turin". Perception (dalam bahasa Inggeris). 44 (12): 1427–1430. doi:10.1177/0301006615607156. ISSN 0301-0066. PMID 26562867.
  39. ^ Foye, P; Abdelshahed, D; Patel, S (Julai 2014). "Musculoskeletal pareidolia in medical education". The Clinical Teacher. 11 (4): 251–3. doi:10.1111/tct.12143. PMID 24917091.
  40. ^ Hacking, Craig (28 Oktober 2020). "Scottie dog sign (spine)". radiopedia.com. Dicapai pada 2 November 2021.
  41. ^ Foye, PM; Koger, TJ; Massey, HR (Februari 2021). "Baby Yoda: Pareidolia and Patternicity in Sacral MRI and CT Scans". PM & R: The Journal of Injury, Function, and Rehabilitation. 13 (2): 217–218. doi:10.1002/pmrj.12496. PMID 32969166.
  42. ^ Foye, Patrick (20 Februari 2021). "Baby Yoda: Pareidolia and Patternicity in Sacral MRI and CT Scans | Tailbone Doctor". tailbonedoctor.com. Dicapai pada 21 Februari 2021.
  43. ^ [1] Kitchin, C. R. Astrophysical Techniques, Sixth Edition. Taylor & Francis (2013). ISBN 9781466511156 p. 3
  44. ^ Lane, K. Maria. Geographies of Mars: Seeing and Knowing the Red Planet. University of Chicago Press (2011). p. 52-63. ISBN 9780226470788
  45. ^ Chalup, Stephan K., Kenny Hong, and Michael J. Ostwald. "Simulating pareidolia of faces for architectural image analysis." brain 26.91 (2010): 100.
  46. ^ Vokey, John R.; Read, J. Don (1985). "Subliminal messages: Between the devil and the media" (PDF). American Psychologist. 40 (11): 1231–9. doi:10.1037/0003-066X.40.11.1231. PMID 4083611.
  47. ^ Deutsch, D. (1995). "Musical Illusions and Paradoxes". Philomel Records.
  48. ^ Deutsch, D. (2003). "Phantom Words and Other Curiosities". Philomel Records.
  49. ^ Ahlquist, Diane (2007). The Complete Idiot's Guide to Life After Death. US: Penguin Group. m/s. 122. ISBN 978-1-59257-651-7.
  50. ^ Carroll, Robert Todd (Jun 2001). "pareidolia". skepdic.com. Dicapai pada 19 September 2007.
  51. ^ Artyukh, Dmitry (3 Jun 2021). "Владимирское озеро-смайл покорило жюри фотоконкурса". Dicapai pada 3 Jun 2021.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Pareidolia&oldid=5933885"