Tiga Dara

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Tiga Dara
Indriati Iskak, Chitra Dewi, dan Mieke Wijaya dalam salah satu adegan Tiga Dara.
PengarahUsmar Ismail
Penulis
Dibintangi
SinematografiMax Tera
Disunting olehSoemardjono
Muzik olehSjaiful Bachri
Syarikat
penerbitan
Tarikh tayangan
  • Ogos 1957 (1957-08)
Masa tayangan
115 minit
NegaraIndonesia
BahasaIndonesia

Tiga Dara ialah sebuah filem komedi muzikal Indonesia 1957 lakonan Chitra Dewi, Mieke Wijaya, dan Indriati Iskak. Diarahkan oleh Usmar Ismail untuk Perfini, filem ini berkisarkan tiga beradik perempuan yang tinggal bersama bapa dan nenek mereka. Apabila kakak sulung, Nunung, menunjukkan tidak berminat berkahwin, keluarganya gagal mencari suami untuknya. Nunung pada mulanya menolak kesempatan seorang lelaki bernama Toto, yang berdating dengan adiknya. Bagaimanapun, apabila beliau cemburu dan pergi dari Jakarta ke Bandung untuk memenagi cintanya, beliau bersetuju berkahwin dengannya.

Diterbitkan menggunakan kredit kerajaan dan ditulis dalam percubaan untuk meliputi hutang Perfini, Tiga Dara pada mulanya menjadi komersial meskipun kekecewaan Ismail terhadap karya sedemikian. Selepas dikeluarkan pada Ogos 1957, filem terus menjadi popular, melancarkan kerjaya bintangnya, meraih pulangan pecah panggung tertinggi bagi mana-mana filem Perfini, dan telah ditayangkan di pawagam kelas pertama. Bagaimanapun, biarpun Tiga Dara ditayangkan di Festival Filem Venice 1959 dan menerima Gubahan Muzik Terbaik di Minggu Filem Indonesia 1960, Ismail menganggapnya sebagai kompromi wawasan terawal untuk Perfini.

Sejak keluarannya, Tiga Dara telah dianggap sebagai sinema Indonesia klasik, yang mana temanya kekal relevan bagi masyarakat moden Indonesia. Ia telah diterbitkan semula sebagai Tiga Dara Mencari Cinta pada 1980 oleh Djun Saptohadi dan mempengaruhi Pacar Ketinggalan Kereta (1989) arahan Teguh Karya. Penerbitan semula kedua, Ini Kisah Tiga Dara telah diterbitkan oleh Nia Dinata dan dikeluarkan pada September 2016. Pada 2015 Tiga Dara telah dipulihkan dan ditukarkan ke digital 4K oleh L'immagine Ritrovata Laboratory.

Sinopsis[sunting | sunting sumber]

Tiga beradik—Nunung (Chitra Dewi), Nana (Mieke Wijaya) dan Nenny (Indriati Iskak) —telah dibesarkan oleh nenek mereka (Fifi Young) di Jakarta selepas kematian ibu mereka. Walaupun bapa saudara mereka Sukandar (Hassan Sanusi) tinggal bersama mereka, dia terlalu terlibat dalam kerja-kerja sendiri untuk membayar mereka pelajaran.

Walaupun adik-beradik perempuan itu berada di luar dengan teman lelaki Nana Herman (Bambang Irawan), nenek mereka memberitahu Sukandar daripada dia tidak akan hidup untuk melihat Nunung, sudah berumur 29, berkahwin. Dia bersetuju untuk menjemput rakan-rakannya ke rumah. Apabila mereka datang beberapa hari kemudian, Nunung mengesankan semua yang diberikan kepadanya bermain piano dan menyanyi. Walau bagaimanapun, orang-orang itu terlalu tua dan nenek Nunung ini menegaskan bahawa Sukandar mencari lelaki yang lebih muda. Nenny, terdengar perbualan, menunjukkan bahawa mereka memegang suatu pihak; ini juga adalah kegagalan, kerana Nunung tidak berminat dalam perayaan.

Nana kemudiannya diminta untuk mengambil Nunung keluar dengannya, dengan harapan yang kakak sulung akan bertemu dengan lelaki muda berkahwin. Di satu pihak, manakala Nana bercampur dengan beberapa lelaki, Nunung duduk keluar setiap tarian dan akhirnya daun dengan Herman. Ditanya mengapa beliau telah pulang ke rumah, Nunung memberitahu neneknya bahawa dia berasa terlalu tua di kalangan penonton parti muda dan bertanya mengapa dia telah diberitahu untuk pergi. Nenny, sekali lagi mencuri dengar, menjerit bahawa nenek mereka berharap untuk mencari suami untuk beliau. Walaupun Nunung pada mulanya marah, dia memahami niat baik neneknya.

Pada hari berikutnya, Nunung tertegun dengan skuter yang dinaiki oleh Toto (Rendra Karno). Walaupun cedera di kakinya Nunung berkeras untuk mengambil beca untuk ke rumah; tanpa pengetahuan beliau, Toto mengikut beliau. Beliau kemudian kembali untuk meminta maaf, dan, walaupun Nunung memperlakukannya dengan keras, segera diterima oleh Nana dan neneknya. Nana meminta Toto untuk melawat dengan kerap, dan sejak beberapa hari yang akan datang Nana menolak jauh Herman. Nenny, sementara itu, menggunakan faedah kakaknya dengan Toto supaya lebih dekat dengan Herman. Apabila Nana mengumumkan bahawa dia dan Toto terlibat, neneknya marah; jika Nana berkahwin sebelum kakaknya, beliau berkata, Nunung tidak akan berkahwin.

Selepas Nana dan Nunung berperang, penjaga mereka memutuskan bahawa ia adalah yang terbaik untuk Nunung pergi rumah bapa saudaranya Tamsil (Usmar Ismail) di Bandung dan berehat. Semasa di sana, Nunung menulis surat kepada ayahnya yang Joni mencium selamat malam kepadanya setiap hari. Berita ini menggelitikkan Nenny dan cemburui Toto. Nana menegaskan bahawa Toto memilih antara beliau dan Nunung; Toto memutuskan untuk pergi ke Bandung untuk membantah kebiadapan Joni. Beliau menghadapi Nunung dan mengaku cintanya kepada beliau. Dia kelak memberitahu beliau bahawa dia tidur dalam bilik yang sama dengan Joni setiap malam.

Herman, atas desakan Nana, mengambil baki keluarga ke Bandung, di mana mereka bertemu dengan Toto, Nunung, dan keluarga Tamsil. Ketika Tamsil memperkenalkan anak-anaknya, Joni diturunkan untuk menjadi seorang kanak-kanak muda. Nunung dan Toto memeluk, manakala Nana dan Herman membentuk.

Penerbitan[sunting | sunting sumber]

Usmar Ismail, pengarah dan penerbit Tiga Dara

Tiga Dara diarahkan dan diterbitkan oleh Usmar Ismail untuk Perusahaan Film Nasional Indonesia, juga dikenali sebagai Perfini.[1] Meskipun Ismail "tidak menganggap aspek komersial"[a] pembikinan filem apabila beliau menubuhkan Perfini pada 1950,[2] beliau telah dipaksa mengenali keperluan untuk membuat filem keuntungan kerana Perfini kekurangan wang. Berikutan kegagalan Lagi-Lagi Krisis (1955) dan Tamu Agung (1955), keadaan kewangan syarikat itu semakin mendadak, dan Ismail memecat beberapa kakitangannya.[3] Dengan hanya beberapa kredit kerajaan yang masih ada untuk membiayai penerbitannya seterusnya.[b][4] Ismail bekerjasama dengan M. Alwi Dahlan untuk menulis filem yang mana akan menjadi popular di kalangan penonton.[1] Cerita yang berhasil, yang mungkin telah diilhamkan oleh komedi muzikal 1936 Three Smart Girls,[5] ialah Tiga Dara.[1]

Penerbitan Tiga Dara bermula pada 1956. Chitra Dewi, Mieke Wijaya, dan Indriati Iskak telah diberi peranan sebagai dara.[3] Dewi yang sebelum ini muncul dalam Tamu Agung,[6] dan Wijaya membuat kemunculan pertamanya dalam filem terbitan Palembang Film Corporation Gagal pada tahun sebelumnya.[7] Iskak, berusia 14 tahun, merupakan anak perempuan kepada pengarah filem Raden Iskak, membuat kemunculan filem cetera pertamanya Tiga Dara.[8] Peranan pembantu dilakonkan oleh Fifi Young, Rendra Karno, Hassan Sanusi, Bambang Irawan, dan Roosilawaty.[1] Untuk peranan Joni, Ismail mengambil anak lelakinya, Irwan Usmar Ismail.[5]

Apabila filem muzikal popular di kalangan penonton Indonesia, Tiga Dara dibuat dalam genre itu. Ia menampikan tujuh lagu oleh Sjaiful Bachri[c] (yang juga berkhidmat sebagai penyunting suara) dan juga satu lagi oleh Ismail Marzuki[d] dan dua oleh Oetjin Noerhasjim.[e][9] Hanya Wijaya menyediakan vokalnya sendiri; pelakon yang lain telah dialihsuara oleh Sam Saimun, Elly Sri Kudus, Bing Slamet, Djuita, S. Effendy, dan Sitti Nurochma.[10] Jurukamera Perfini Max Tera mengendalikan sinematografi untuk filem hitam putih, menggunakan peralatan syarikat yang lapuk, dan Soemardjono terlibat di bahagian penyuntingan.[11]

Keluaran dan sambutan[sunting | sunting sumber]

Tiga Dara ditayangkan pada Ogos 1957 di Capitol Theatre di Jakarta.[12] Diedarkan oleh Perfini dan diiklankan dalam bahagian dengan lori dan pembesar suara,[13] filem itu menemui kejayaan popular.[14] Ia telah ditayangkan selama lapan minggu berturut-turut di pawagam di seluruh Nusantara[15] termasuk beberapa pawagam kelas pertama yang bergabung dengan Persatuan Wayang Gambar Amerika Indonesia (AMPAI),[f][16] Pada 20 September 1957, Presiden Sukarno menguruskan untuk tayangan swasta Tiga Dara di Istana Presiden di Bogor untuk hari jadi isterinya, Hartini.[17] Filem ini juga sering ditayangkan di majlis perkahwinan.[13] Pertandingan "Tiga Dara" antara kumpulan tiga adik-beradik telah diadakan di banyak Jawa,[3] dan istilah ini digunakan secara meluas sebagai nama produk batik, kedai, dan minuman.[18] Di Minggu Filem Indonesia 1960, Tiga Dara menerima Susunan Muzik Terbaik.[1]

Rundingan untuk membawa Tiga Dara ke Tanah Melayu bermula tidak lama selepas dikeluarkan, dan filem itu telah dieksport, sekali lagi untuk kejayaan komersial, sebagai pertukaran untuk import filem Malaya Mega Mendung.[g][19] Pada 1950-an filem itu telah dipertontonkan dalam beberapa bandar-bandar Itali, termasuk Rom, dan juga di Yugoslavia.[20] Selepas Floris Ammannati, Pengarah Festival Filem Venise 1959 menyaksikan tayangan Rom, dia menjemput Ismail untuk menayangkan ''Tiga Dara'' di Venice. Ismail berbuat demikian, walaupun menganggap filem itu gagal.[h][21] Tiga Dara telah ditayangkan di New Guinea Belanda pada Ogos 1960[22] dan di Suriname pada Ogos 1963.[23]

Impak[sunting | sunting sumber]

Tiga Dara merupakan filem Perfini paling lumayan, berjaya meraih kutipan hampir Rp 10 juta dalam jualan tiket,[18] atau keuntungan Rp 3,080,00, semasa tayangannya.[24] Bagaimanapun, walaupun kejayaan popular ini keadaan kewangan Perfini menyaksikan peningkatan sedikit.[3] Sungguhpun begitu, Ismail menganggap Tiga Dara satu kekecewaan yang menjejaskan matlamat beliau telah apabila beliau menubuhkan Perfini.[14] Menurut rakan pengarah filem Perfini D. Djajakusuma:

Usmar [Ismail] sangat malu dengan filem itu. Niatnya untuk menjual Tiga Dara apabila ia masih dalam penerbitan menunjukkan bagaimana sukar ia adalah untuk dia menerima hakikat bahawa dia terpaksa membuat yang jenis filem.... walaupun wang masuk, datanglah Perfini hanya tidak membuat jenis filem yang Usmar telah bermimpi pada mulanya.[i]
—D. Djajakusuma, dalam Said (1982, p. 57)

Dalam tahun-tahun berikutnya Perfini mengeluarkan beberapa filem berorientasikan komersil, seperti Delapan Pendjuru Angin (1957) dan Asrama Dara (1958).[25] Walaupun tiada satu pun daripada ini adalah kegagalan komersial,[26] kecuali untuk Asrama Dara yang mendekati kejayaan kewangan Tiga Dara. Ismail cuba untuk menegaskan dirinya sebagai seorang pengarah filem yang berkualiti bukan untuk keuntungan melalui Pedjuang (1960),[25] yang telah ditayangkan di pertandingan di Festival Filem Antarabangsa Moscow ke-2 pada tahun 1961.[27] Walau bagaimanapun, seperti tahun-tahun berlalu dia semakin menjauhkan daripada matlamat awal dan telah membuat percubaan untuk menceburi perbankan, industri kelab malam, dan parlimen pada saat kematiannya pada tahun 1971.[25]

Dewi dan Wijaya kedua-duanya menjadi popular berikutan kejayaan Tiga Dara. Dewi terus berlakon untuk empat dekad seterusnya, yang terdapat dalam filem terakhirnya, Pedang Ulung, pada tahun 1993, lima belas tahun sebelum kematiannya.[6] Peranan Mieke baru-baru ini ialah Ayat-Ayat Cinta (2008).[28] Sementara itu, Iskak, yang dipuji kerana mempunyai gaya lakonan yang lebih naturalistik daripada pentas terlatih rakan-rakan pelakonnya, meningkat kepada populariti.[3] Beliau menubuhkan sebuah kumpulan wanita, Baby Dolls, bersama-sama dengan Rima Melati, Gaby Mambo, dan Baby Huwae dan berlakon dalam lapan lagi filem sebelum bersara pada 1963.[29]

Legasi[sunting | sunting sumber]

Tiga Dara telah diiktiraf sebagai sinema Indonesia klasik dan kerap ditayangkan di televisyen.[30] Retrospektif 1989 Perfini di Tempo berhujah bahawa filem itu masih menunjukkan kelaziman kejujuran dan realisme dalam karya awal Ismail,[31] dan, dalam buku memori 1991 untuk Ismail, Rosihan Anwar menulis yang tema Tiga Dara kekal relevan bagi orang Indonesia.[32] Sentimen yang sama telah disuarakan oleh pengarah filem Nia Dinata pada 2016.[33]

Nia Dinata menerbitkan semula Tiga Dara sebagai Ini Kisah Tiga Dara pada 2016.

Menjelang 2015 negatif asetat selulosa untuk Tiga Dara, telah disimpan di Sinematek Indonesia,[j][34] rosak teruk. Mereka koyak di merata-rata, dan adegan telah dicemari oleh kulat atau hilang sama sekali. Untuk membaikpulih filem itu untuk generasi akan datang, SA Film menguruskan Tiga Dara dipulihkan oleh Makmal L'immagine Ritrovata berpusat di Bologna; filem itu merupakan karya kedua Ismail untuk dipulihkan, selepas Lewat Djam Malam (1954) pada tahun 2012. Kerja pembaikpulihan, yang termasuk memasang semula adegan yang hilang menggunakan salinan yang masih ada daripada filem dan menyingkirkanndebu dan kulat, bermula pada awal tahun 2015 dan telah siap pada 8 Oktober 2015.[35] Pembaikpulihan filem—ditukarkan ke digital 4K digital—telah ditayangkan di Indonesia bermula pada 11 Ogos 2016,[13] dengan album runut bunyi menampilkan lagu saduran oleh sembilan artis telah dilancarkan pada hari yang sama.[36] The Jakarta Post menyifatkan filem itu "sebuah hits untuk ramai penonton". Keluaran DVD dan Blu-ray dijangka akan dikeluarkan pada 2017.[37]

Beberapa filem telah dibikin semula atau telah dipengaruhi oleh Tiga Dara. Pembikinan semula, Tiga Dara Mencari Cinta, diarahkan oleh Djun Saptohadi dan dikeluarkan pada 1980.[38] Ia dibintangi oleh Ingrid Fernandez, Nana Riwayatie, dan Winny Aditya Dewi sebagai tiga bersaudara[k] yang tinggal bersama bapa mereka dan berdepan saat getir berpacaran.[39] Lapan tahun kemudian, apabila Teguh Karya mengarahkan Pacar Ketinggalan Kereta (1989), beliau berkeras yang pelakon dan krew menonton Tiga Dara dalam usaha untuk mengalihkannya.[40] Dalam Tempo, penulis Putu Wijaya kemudian menjelaskan Pacar Ketinggalan Kereta kelihatan cuba untuk mengambil semula perhatian dan dinamik muzikal cerita Ismail.[41] Dalam pembikinan semula 2004 bagi Tiga Dara, yang akan diarahkan oleh Rudi Soedjarwo dan dibintangi oleh Dian Sastrowardoyo, Siti Nurhaliza, dan Krisdayanti, telah diumumkan, walaupun tidak dapat direalisasikan.[42]

Satu lagi cerita Tiga Dara yang dikemaskini, Ini Kisah Tiga Dara telah difilemkan antara 23 Februari dan 27 Mac 2016 di Maumere, Flores. Di dalam sidang akhbar, pengarah filem itu, Nia Dinata, menyatakan yang beliau telah menonton Tiga Dara sewaktu kecil dan sentiasa tertarik dengan jalan cerita filem itu. Beliau juga berkata penceritaan semulabya, walaupun ia telah diilhamkan oleh dan mengekalkan semangat asal Ismail, menampilkan plot baru serta lagu-lagu baru oleh Titiek Puspa:[43] filem ini berkisarkan tiga beradik perempuan yang berpindah ke Maumere, Flores, untuk membantu bapa mereka menguruskan hotel. Ini Kisah Tiga Dara, dibintangi oleh Shanty, Tara Basro, and Tatyana Akman, telah dikeluarkan pada 1 September 2016.[44]

Catatan penjelasan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ Original: "... tidak akan mempertimbangkan segi komersial."
  2. ^ Pada 1956 Perfini menerima Rp 2,500,000 dalam kredit untuk membiayai penerbitan filem (Ismail 1958, p. 9).
  3. ^ "Tiga Dara", "Tjita-Tjita", "Senandung Lagu Lama", "Tamasja", "Lagu Gembira", "Bimbang Tanpa Pegangan", dan "Djoget Gembira" (Ismail 1957, 00:01:07)
  4. ^ "Pilih Menantu" (Ismail 1957, 00:01:07)
  5. ^ "Letnan Hardi" dan "Siapa Namanja" (Ismail 1957, 00:01:07)
  6. ^ Penerbitan domestik jarang ditayangkan di pawagam kelas pertama di Indonesia. filem Indonesia lain yang ditayangkan di pawagam gabungan AMPAI semasa tahun 1950-an termasuk Ismail Darah dan Doa (1950) dan Krisis' (1953), serta BK Raj Djandjiku (1956) (Imanda 2014, p. 178).
  7. ^ Ini adalah luar biasa; umumnya tiga filem Malaya diimport bagi setiap filem Indonesia dieksport (Java-Bode 1957).
  8. ^ Dalam laporannya pada festival itu, Ismail menulis bahawa Tiga Dara gagal bergema dengan penonton seperti filem itu tidak diberi apa-apa judul. Oleh itu, penonton, walaupun mereka menikmati muzik, tidak dapat untuk mengikuti cerita (Ismail 1983, p. 136).
  9. ^ Original: "Usmar sangat malu dengan film itu. Niatnya menjual Tiga Dara ketika masih dalam tahap pembikinan memperlihatkan betapa beratnya bagi dia menerima kenyataan bahwa harus membuat film seperti itu. ... meskipun uang masuk, Perfini toh tidak lagi membikin film-film seperti yang dicita-citakan Usmar semula."
  10. ^ Sinematek juga menyimpan salinan pengedaran berkualiti tinggi filem tersebut (Masak 1986, p. 62).
  11. ^ Named Maya, Emma, dan Nuri dalam versi ini (Gemini Satria Film 1980).

Rujukan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ a b c d e Kristanto 2007, m/s. 46.
  2. ^ Said 1982, m/s. 49.
  3. ^ a b c d e Biran 2009, m/s. 152.
  4. ^ Ismail 1958, m/s. 9.
  5. ^ a b Anwar 1991, m/s. 3.
  6. ^ a b Filmindonesia.or.id, Filmografi Chitra Dewi.
  7. ^ Kristanto 2007, m/s. 39.
  8. ^ Biran 1979, m/s. 228.
  9. ^ Anwar 1991, halaman 2; Ismail 1957, 00:01:07.
  10. ^ Ismail 1957, 00:01:09.
  11. ^ Kristanto 2007, halaman 46; Anwar 1991, halaman 2.
  12. ^ Java-Bode 1957.
  13. ^ a b c The Jakarta Post 2016.
  14. ^ a b Said 1982, m/s. 57.
  15. ^ Bahar 2016.
  16. ^ Imanda 2014, m/s. 178.
  17. ^ Algemeen Indisch Dagblad 1957.
  18. ^ a b Ismail 1983, m/s. 135.
  19. ^ Ismail 1983, halaman 135–136; Java-Bode 1957.
  20. ^ Ismail 1983, m/s. 135–136.
  21. ^ Utama, Antosiamo & Indrayati 1987, halaman 163; Ismail 1983, halaman 136.
  22. ^ Nieuw Guinea Koerier 1960.
  23. ^ Niuew Suriname 1963.
  24. ^ Perfini 1960, m/s. 26.
  25. ^ a b c Said 1982, m/s. 58.
  26. ^ Ismail 1983, m/s. 136.
  27. ^ MIFF.
  28. ^ Filmindonesia.or.id, Filmografi Mieke Wijaya.
  29. ^ Biran 1979, halaman 228; Anwar 1991, halaman 3.
  30. ^ Makhsara 2016b.
  31. ^ Utama, Antosiamo & Indrayati 1987, m/s. 163.
  32. ^ Anwar 1991, m/s. 5.
  33. ^ Galikano 2016.
  34. ^ Masak 1986, m/s. 62.
  35. ^ Bahar 2016; Makhsara 2016b.
  36. ^ Kasih 2016.
  37. ^ Bahar 2016; Makhsara 2016b.
  38. ^ Kristanto 2007, m/s. 209.
  39. ^ Kristanto 2007, halaman 209; Gemini Satria Film 1980.
  40. ^ Heider 1991, m/s. 14.
  41. ^ Wijaya 1989.
  42. ^ Pangerang 2015.
  43. ^ Kumampung 2016; Galikano 2016; Makhsara 2016a.
  44. ^ Filmindonesia.or.id, Ini Kisah Tiga Dara.

Sumber petikan[sunting | sunting sumber]

  • "1961 year". moscowfilmfestival.ru. Moscow International Film Festival. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-19. Dicapai pada 19 June 2016.
  • Anwar, Rosihan (1991). Peringatan 20 Tahun Wafatnya H. Usmar Ismail Bapak Perfilman Indonesia (1971–1991) (booklet). Committee for the Indonesian Film Festival.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Bahar, Alvin (22 June 2016). "Selesai Direstorasi, Film Tempo Dulu "Tiga Dara" Akan Diputar Lagi mulai 11 Agustus 2016". Kompas. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-24. Dicapai pada 24 June 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Biran, Misbach Yusa, penyunting (1979). Apa Siapa Orang Film Indonesia 1926–1978. Jakarta: Sinematek Indonesia. OCLC 6655859. Cite has empty unknown parameter: |trans_title= (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Biran, Misbach Yusa (2009). Peran Pemuda dalam Kebangkitan Film Indonesia. Jakarta: Ministry of Youth and Sports. OCLC 607257806.CS1 maint: ref=harv (link)
  • "Cinema Luxor". Niuew Suriname. 1 August 1963. m/s. 4. Dicapai pada 24 June 2016 – melalui Delpher.nl.
  • "Filmografi Mieke Wijaya". filmindonesia.or.id. Konfiden Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2013-05-16. Dicapai pada 4 May 2013.
  • "Filmografi Chitra Dewi". filmindonesia.or.id. Jakarta: Konfiden Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-19. Dicapai pada 19 June 2016.
  • Galikano, Silvia (30 March 2016). "Nia Dinata Hadirkan Kembali Tiga Dara". CNN Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-23. Dicapai pada 23 June 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Heider, Karl G. (1991). Indonesian Cinema: National Culture on Screen. Honolulu: University of Hawaii Press. ISBN 978-0-8248-1367-3.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Imanda, Tito (2014). "The State Market and the Indonesian Film Industry". Dalam Lenuta Giukin; Janina Falkowska; David Desser (penyunting). Small Cinemas in Global Markets: Genres, Identities, Narratives. Lanham, Maryland: Lexington Books. m/s. 171–189.CS1 maint: ref=harv (link)
  • "Indonesische Speelfilm in Cinemascoop". Java-Bode. 6 September 1957. m/s. 3. Dicapai pada 24 June 2016 – melalui Delpher.nl.
  • "Ini Kisah Tiga Dara". filmindonesia.or.id. Konfiden Foundation. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-09-10. Dicapai pada 10 September 2016.
  • Ismail, Usmar (1957). Tiga Dara. Jakarta: Perfini.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Ismail, Usmar (1958). "Perfini Sewindu". Memperingati Sewindu Perfini dengan 8PA (booklet). Jakarta: Perfini. m/s. 1, 7–9, 23, 25. Cite has empty unknown parameter: |trans_chapter= (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Ismail, Usmar (1983). "Laporan dari Festival Film Venezia". Usmar Ismail Mengupas Film. Jakarta: Sinar Harapan. m/s. 131–145. OCLC 10435722. Cite has empty unknown parameters: |trans_title= dan |trans_chapter= (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Kasih, Moyang (12 August 2016). "Album Aransemen Orisinal Film 'Tiga Dara' Diluncurkan". Tempo. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 August 2016. Dicapai pada 15 August 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Kristanto, JB, penyunting (2007). Katalog Film Indonesia 1926 – 2007. Jakarta: Nalar. ISBN 978-979-26-9006-4.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Kumampung, Dian Reinis (29 March 2016). "Nia Dinata: "Ini Kisah Tiga Dara" Berbeda dari "Tiga Dara"". Kompas. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-23. Dicapai pada 23 June 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Makhsara, Ivan (26 May 2016a). "Saksikan Teaser Resmi Pertama Film Terbaru Nia Dinata, "Ini Kisah Tiga Dara"". Rolling Stone Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-23. Dicapai pada 23 June 2016. Cite has empty unknown parameter: |trans_title= (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Makhsara, Ivan (22 June 2016b). "Pasca Restorasi, Film Klasik 'Tiga Dara' Akan Dirilis Ulang". Rolling Stone Indonesia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-24. Dicapai pada 23 June 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Masak, Tanete Pong (1986). "Les Films de Fiction Indonésiens Conservés à la Cinémathèque de Jakarta". Archipel. 32: 51–63. doi:10.3406/arch.1986.2310. ISSN 0044-8613.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Perfini, penyunting (1960). 10 Tahun Perfini (booklet). Jakarta: Perfini.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Pangerang, Andi Muttya Keteng (18 December 2015). "Film Musikal Klasik 'Tiga Dara' Segera Dibuat Ulang". Kompas. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-06-24. Dicapai pada 24 June 2016.CS1 maint: ref=harv (link)
  • "Restored 'Tiga Dara' Wins New Generation of Fans". The Jakarta Post. 13 August 2016. Diarkibkan daripada yang asal pada 2016-08-19. Dicapai pada 15 August 2016.
  • "Rex Theater". Nieuw Guinea Koerier. 11 August 1960. m/s. 4. Dicapai pada 24 June 2016 – melalui Delpher.nl.
  • Said, Salim (1982). Profil Dunia Film Indonesia. Jakarta: Grafiti Pers. OCLC 9507803. Cite has empty unknown parameter: |trans_title= (bantuan)CS1 maint: ref=harv (link)
  • Tiga Dara Mencari Cinta (flyer), Gemini Satria Film, 1980
  • "Tiga Dara op Paleis Bogor Vertoond". Algemeen Indisch Dagblad de Preangerbode. 23 September 1957. m/s. 2. Dicapai pada 24 June 2016 – melalui Delpher.nl.
  • Utama, Syatria; Antosiamo; Indrayati, Sri (4 April 1987). "Perfini: Sosok Rawan Idealisme". Tempo. m/s. 163.CS1 maint: ref=harv (link)
  • Wijaya, Putu (14 October 1989). "Menyambung Napas Tiga Dara". Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-05-22. Dicapai pada 22 May 2012.CS1 maint: ref=harv (link)

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiga_Dara&oldid=5207130"