Republik berparlimen
Republik parlimen ialah republik yang beroperasi di bawah sistem kerajaan parlimen di mana cabang eksekutif (kerajaan) memperoleh legitimasinya daripada dan bertanggungjawab kepada badan perundangan (parlimen). Terdapat beberapa variasi republik parlimen. Kebanyakannya mempunyai perbezaan yang jelas antara ketua kerajaan dan ketua negara, dengan ketua kerajaan memegang kuasa eksekutif dan ketua negara adalah jawatan istiadat, sama seperti raja berperlembagaan. Walau bagaimanapun, di sesetengah negara ketua negara mempunyai 'kuasa simpanan' untuk digunakan mengikut budi bicara mereka sebagai 'pengadil' yang tidak memihak kepada proses politik.[1][2] Ada yang menggabungkan peranan ketua negara dan ketua kerajaan, sama seperti sistem presiden, tetapi dengan pergantungan kepada kuasa parlimen.
Kuasa[sunting | sunting sumber]
Berbeza dengan republik yang beroperasi di bawah sistem presiden atau separa presiden, ketua negara biasanya tidak mempunyai kuasa eksekutif sebagaimana presiden eksekutif (sesetengahnya mungkin mempunyai 'kuasa simpanan' atau sedikit lebih pengaruh di luar itu), kerana banyak kuasa tersebut telah diberikan kepada seorang ketua kerajaan (biasanya dipanggil perdana menteri).[1][2][[:]]
Walau bagaimanapun, dalam republik parlimen dengan ketua negara yang masa jabatannya bergantung kepada parlimen, ketua kerajaan dan ketua negara boleh membentuk satu jawatan (seperti di Botswana, Kepulauan Marshall, Nauru, dan Afrika Selatan), tetapi presidennya adalah masih dipilih dengan cara yang sama seperti perdana menteri dalam kebanyakan sistem Westminster. Ini biasanya bermakna mereka adalah ketua parti atau gabungan parti terbesar di parlimen.
Dalam sesetengah kes, presiden secara sah boleh memberikan kuasa eksekutif kepada mereka untuk menjalankan pemerintahan harian (seperti di Austria dan Iceland) tetapi mengikut konvensyen mereka sama ada tidak menggunakan kuasa ini atau mereka menggunakannya hanya untuk memberi kesan. atas nasihat parlimen atau ketua kerajaan. Oleh itu, sesetengah republik parlimen boleh dilihat sebagai mengikut sistem separuh presiden tetapi beroperasi di bawah sistem parlimen.kuasa parlimen.
Perkembangan sejarah[sunting | sunting sumber]
Lazimnya, republik parlimen ialah negeri yang dahulunya adalah raja berperlembagaan dengan sistem parlimen. [3]
Berikutan kekalahan Napoleon III dalam Perang Franco-Prusia, Perancis sekali lagi menjadi sebuah republik - Republik Ketiga Perancis - pada tahun 1870. Presiden Republik Ketiga mempunyai kuasa eksekutif yang jauh lebih rendah daripada dua republik sebelumnya. Republik Ketiga bertahan sehingga pencerobohan Perancis oleh Nazi Jerman pada tahun 1940. Selepas tamatnya perang, Republik Keempat Perancis telah dibentuk mengikut garis yang sama pada tahun 1946. Republik Keempat menyaksikan era pertumbuhan ekonomi yang hebat di Perancis dan pembinaan semula institusi sosial dan industri negara selepas perang, dan memainkan peranan penting dalam pembangunan proses integrasi Eropah, yang mengubah benua secara kekal. Beberapa percubaan telah dibuat untuk mengukuhkan cabang eksekutif kerajaan untuk mengelakkan keadaan tidak stabil yang telah wujud sebelum perang, tetapi ketidakstabilan itu kekal dan Republik Keempat menyaksikan perubahan yang kerap dalam kerajaan - terdapat 20 kerajaan dalam sepuluh tahun. Selain itu, kerajaan terbukti tidak dapat membuat keputusan yang berkesan berkaitan dekolonisasi. Akibatnya, Republik Keempat tumbang dan Charles de Gaulle diberi kuasa untuk memerintah melalui dekri, kemudian disahkan dengan kelulusan perlembagaan baharu dalam referendum pada 28 September 1958 yang membawa kepada penubuhan Republik Kelima Perancis pada 1959.
Chile menjadi republik parlimen pertama di Amerika Selatan berikutan perang saudara pada tahun 1891. Bagaimanapun, selepas rampasan kuasa pada tahun 1925 sistem ini digantikan dengan sistem presiden.
Negara-negara Komanwel[sunting | sunting sumber]
Rencana utama: Negara-negara Komanwel
Sejak Deklarasi London pada 29 April 1949 (hanya beberapa minggu selepas Ireland mengisytiharkan dirinya sebagai republik, dan mengecualikan dirinya daripada Komanwel) republik telah diterima masuk sebagai ahli Komanwel Bangsa-Bangsa.
Dalam kes banyak republik di Negara-Negara Komanwel, adalah perkara biasa bagi Monarki, yang dahulunya diwakili oleh seorang Gabenor Jeneral, digantikan oleh seorang ketua negara bukan eksekutif. Ini adalah kes di Afrika Selatan (yang tidak lagi menjadi ahli Komanwel sejurus selepas menjadi sebuah republik, dan kemudian bertukar kepada jawatan presiden eksekutif), Malta, Trinidad dan Tobago, India, Vanuatu, dan yang terbaru Barbados. Dalam kebanyakan contoh ini, Gabenor Jeneral terakhir menjadi presiden pertama. Begitu juga dengan Sri Lanka dan Pakistan.
Negeri-negeri lain menjadi republik parlimen apabila mencapai kemerdekaan.
Lihat juga[sunting | sunting sumber]
- List of countries by system of government
- Raja berperlembagaan
- Sistem berparlimen
- Republik
- Sistem separa-presiden
Rujukan[sunting | sunting sumber]
- ^ a b Twomey, Anne. "Australian politics explainer: Gough Whitlam's dismissal as prime minister". The Conversation (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 18 October 2018.
- ^ a b "The President's Role - Times of India". The Times of India. Dicapai pada 18 October 2018.
- ^ Arend Lijphart, penyunting (1992). Parliamentary versus presidential government. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-878044-1.