Orang Bare’e
 Dua gadis suku bare'e menyambut tamu mengenakan pakaian adat inodo dengan rok bersusun | |
| Kawasan ramai penduduk | |
|---|---|
| |
| Bahasa | |
| Bahasa Bare'e (artinya tidak), dan Indonesia | |
| Agama | |
| Islam, dan Lamoa (Pue Mpalaburu) | |
| Kumpulan etnik berkaitan | |
| Suku Taa, Suku To Wana, Suku Kaili |
Suku Bare'e (To Bare'e, Tau Bare'e, atau Orang Bare'e) ialah nama suatu suku yang berasal dari Sulawesi, Indonesia, asal usul Suku Bare'e iaitu berasal dari sejarah berdirinya Kerajaan Tojo tahun 1770 dengan raja pertama Kerajaan Tojo iaitu Pilewiti[1].
Suku Bare'e berasal dari sejarah berdirinya Kerajaan Tojo, Awal sejarah terbentuknya Kerajaan Tojo bermula dari penjemputan bakal raja Pilewiti setelah mendapatkan ijin dari Tinja Pata Sulapa oleh orang yang bernama Talamoa iaitu orang dari langit atau dalam Bahasa Bare'e-nya disebut “To lamoa, Bare'e-nya orang dari langit” dari Sausu menuju Tanjung Pati-pati, Tinja Pata Sulapa (Bahasa Bare'e; Tiang Empat Sudut) ialah penguasa di wilayah Sausu sampai Pati-pati.
Dikisahkan dalam perjalanan dari Pombalowo sekitar tahun 1770 bersama pengawalnya 40 pasang laki-laki dan perempuan menuju Tanjung Pati-pati dengan menggunakan perahu Sampan Batang. Ringkas cerita dalam perjalanan terjadi dialog dan tanya jawab antara Talamoa dengan Pilewiti yang menanyakan semua sungai yang dilewati dari Sausu sampai dengan Tanjung Pati-pati yang pada akhirnya Pilewiti menunjuk sungai Tojo sebagai tempat untuk mendirikan suatu kerajaan, karena menurut beliau tempat tersebut (Tojo) ialah tempat yang terbaik bagi pusat pemerintahan Suku Bare'e, tempat yang dipilih nantinya akan berdiri sebuah kerajaan dari semua tempat yang di lewatinya dari Sausu hingga Tanjung Pati-pati, sehingga Tojo ditetapkan sebagai pusat Kerajaan Tojo[2].
Suku Bare'e berkata "Orang Tojo ke mana sahaja mereka pergi mereka sentiasa membawa Lobonya"[3]. Sebelum mengenal Allahuta’ala, Masyarakat Suku Bare’e yang mendirikan Kerajaan Tojo tahun 1770 mengenal beberapa Macam Agama Kepercayaan Nenek Moyang Suku Bare'e[4], iaitu :
- 1. Kepercayaan Pue Mpalaburu (PueMpalaburu),
- 2. Kepercayaan Lamoa,
- 3. Kepercayaan To Lamoa,
- 4. Kepercayaan Roh-Roh, dan
- 5. Kepercayaan Dunia Atas dan Dunia Bawah.
Alam Dunia : Dunia Atas dan Dunia Bawah[sunting | sunting sumber]
Alam Dunia[5] iaitu konsep alam dalam kepercayaan Suku Bare'e bahwa alam dunia itu terbahagi menjadi dua bahagian iaitu dunia bahagian atas dan dunia bahagian bawah.
1. Dunia bahagian atas ialah daratan yang letaknya antara langit dan bumi,dan
2. Dunia bahagian bawah terbahagi 2 iaitu bumi dan lautan.
Keterangan :
1. Dunia bahagian atas ialah daratan yang letaknya antara langit dan bumi, Langit dilukiskan berbentuk sebuah lingkaran atau persegi empat menghubungkan arah mata angin yang dilambangkan sebagai alam dunia.
2. Dunia bahagian bawah terbahagi 2, iaitu :
2.a Kepercayaan dunia bahagian bawah ialah bumi, dan
2.b Kepercayaan dunia lautan.
Rumah Adat[sunting | sunting sumber]
Rumah tradisional suku Bare'e dipanggil Lobo, Lobo ialah rumah tradisional suku Bare'e yang diperbuat daripada kayu hitam Ebony dan beberapa jenis kayu jati. Lobo berfungsi sebagai tempat ritual dan sembahyang tradisional kepada Pue Mpalaburu, dewa suku Bare'e. Setiap sudut rumah tradisional Lobo diterangi lampu damar. Pada era moden, Lobo digunakan sebagai rumah tradisional untuk Suku Bare'e.
Lobo diberi nama dalam bahasa Belanda, Dorptemple Lobo, atau terjemahannya Lobo Rumah Roh atau Lobo tempat Sembahyang. Rumah tradisional Lobo berwarna hitam dan coklat.
Pakaian Baju Adat[sunting | sunting sumber]
Pakaian baju adat Suku Bare'e untuk lelaki (Langkai) ialah Inodo, Banjara, dan juga khusus Piyama yang berwarna kuning. Warna baju hitam dan boleh juga merah, dan ikat kepala siga berwarna merah dengan kain di bahu berwarna merah.[6]
Inodo, Banjara dan Piyama yang dipakai oleh Suku Bare'e ada 2 jenis iaitu: Inodo, Banjara, dan Piyama yang tidak berkain di bahu dan menggunakan kain di bahu. Pakaian tradisional Suku Bare'e untuk wanita (Ve'a) dinamakan Inodo. Kemeja merah dengan hiasan Dulang (Baki) dari dada hingga ke pinggang, dan skirt bertingkat (rok bersusun) hitam dengan ikat kepala yang diperbuat daripada kain merah dengan jahitan berwarna-warni.
Pakaian tradisional Suku Bare'e untuk wanita iaitu Inodo dan banjara ada 2 jenis iaitu Inodo yang menggunakan kain di bahu dan tanpa kain di bahu. Juga pakai ikat kepala kecil yang diperbuat daripada ruas buluh, ditutup dengan kain rajutan atau diberi nama Tali Bonto, Pakaian Inodo jika anda memakai tudung dengan ikat kepala kecil yang diperbuat daripada kain rajutan (Tali Bonto), atau boleh juga dengan ikat kepala kain segi tiga yang macam Piyama lelaki.
Jadi, terdapat 2 jenis pakaian tradisional Suku Bare'e untuk Orang Bare'e (Langkai dan Ve'a), ada yang memakai kain di bahu dan ada yang tidak.
Keagamaan[sunting | sunting sumber]
Terutama di bahagian tengah Sulawesi (celebes tengah), iaitu wilayah Grup Poso-Tojo. Istilah Toraja dicipta Belanda untuk menamakan Bare'e (Alfouren) suku yang masih mempunyai agama Lamoa (Tuhan Pue Mpalaburu), Namun begitu, masih terdapat sangat ramai Suku Bare'e yang beragama Lamoa yang menyertai suku Bare'e yang beragama Islam (Mohammadisme) kerana suku Bare'e tidak sesuai dengan gaya hidup orang Belanda yang mempunyai kulit putih dan rambut kuning.
Maka penduduk asli atau ALFOUREN di wilayah Poso-Tojo Group terbahagi kepada 2 kumpulan iaitu:
1. Bare'e, atau Suku Bare'e[7] (Bare’e-Stammen) dan suku Bare'e yang masih berpegang kepada agama Lamoa (yang tuhannya ialah Pue Mpalaburu), dan
2. Toraja (Toradja)[8] yang rakyatnya diambil dari Suku Bare'e (Bare'e-Stammen) dalam agama Lamoa, dan suku Alfouren yang ingin bergabung dengan Belanda kemudian diberi nama Toraja, kemudian Belanda memberikan istilah "Van Heiden tot Christen", semuanya di antaranya Toraja dari wilayah Wotu, Luwu kini menjadi wilayah Kabupaten Luwu Timur, yang dijelaskan dalam buku "De Bare'e-Sprekende de Toradja in midden celebes" jilid 1 halaman 5 sub. chap. Vairspriding Toraja Poso-Todjo Groupen[9].
Walau bagaimanapun apabila ia berkembang, Suku Bare'e yang menganut agama Lamoa, lebih cenderung untuk menyertai suku Bare'e yang beragama Islam, kerana mereka tidak biasa dengan tabiat hidup orang Belanda yang berkulit putih dan mata biru.
Bahasa Bare'e[sunting | sunting sumber]
Bahasa Bare'e[10] (ejaan Van Ophuijsen: Bare'e-Taal) adalah bahasa yang dituturkan di bagian tengah provinsi Sulawesi Tengah, Indonesia.
| Bare'e | ||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Etnik: | Bare'e | |||||||||||
| Taburan geografi: |
| |||||||||||
| Klasifikasi bahasa: | Austronesia
| |||||||||||
| Pembahagian: |
| |||||||||||
| ISO 639-1: | - | |||||||||||
| ISO 639-2 / 5: | - | |||||||||||
| 0°54′54″S 121°35′19″E / 0.914919°S 121.588531°E Lokasi pusat persebaran Bahasa Bare'e | ||||||||||||
Bahasa Bare'e (Bare'e-Taal) adalah bahasa yang dituturkan oleh Suku Bare'e (Bare'e-Stammen[11]). Bahasa Bare'e di wilayah Poso-Tojo ialah asal usul bahasa induk dari mana semua rumpun bahasa terbentuk: Bahasa Makassar, Bahasa Bugis, Rumpun bahasa Bungku-Tolaki, Rumpun bahasa Muna-Buton, Rumpun bahasa Saluan-Banggai, Rumpun bahasa Tomini-Tolitoli, Rumpun bahasa Wotu-Wolio, dan kemudian dimasukkan dalam rumpun bahasa Celebik.[12]
Ciri bahasa Bare'e ialah setiap perkataan mesti berakhir dengan salah satu huruf a, i, u, e, o.[13]
Rumpun Bahasa Bare'e[sunting | sunting sumber]
• Bahasa Bare'e (Bare'e-Taal) dengan kod bahasa: Bahasa Bare'e (Lalau), sila pergi ke alamat web: https://acd.clld.org/languages/522
• Ingin tahu Bahasa Bare'e, sila ke alamat web: https://acd.clld.org/languages/236, atau
• Menurut "Ada" (adat Bare'e) sebenarnya terdapat 3 bahasa dituturkan di Tana Nto Bare'e (kawasan suku Bare'e)[14] yaitu bahasa Bare'e, Bahasa Taa, dan Bahasa Onda'e, yang mana Bahasa Taa, dan Bahasa Onda'e tersebut asal usul bahasanya adalah daripada bahasa Bare'e sebagai bahasa induk suku Bare'e.[15]
Bahasa Bare'e[sunting | sunting sumber]
• Bahasa Bare'e digunakan di kawasan Tojo sehingga sebelum Marowo, To Tora'u, To Lage (semua wilayah Kabupaten Poso yang sekarang kecuali Napu), dan Sausu, dan bahasa Bare'e adalah asal-usul pembentukan Bahasa Taa dan Bahasa Onda'e.[16]
Bahasa Taa[sunting | sunting sumber]
• Bahasa Taa dituturkan di wilayah Marowo, To Rato, Lipu kamudo, Sumara, dan Bongka, sehingga Tanjung Pati-Pati.
Bahasa Onda'e[sunting | sunting sumber]
• Bahasa Onda'e dituturkan di wilayah To Lalaeyo, yang mana Bahasa Onda'e terbentuk dari Bahasa Bare'e yang Bahasa Bare'e tersebut dituturkan di wilayah Tojo sehingga sebelum Marowo.[17]
Lihat Pula[sunting | sunting sumber]
- Wilayah Lore
- Toraja Bare'e
- Watu Mpoga'a
- Buyumboyo
- Monangu Buaja
- Sempadan Paling Barat Kerajaan Tojo : Sausu, dan
- Sempadan Paling Timur Kerajaan Tojo : Pati-Pati
Rujukan[sunting | sunting sumber]
- ^ Orang Pamona, Sejarah Watu Mpogaa (2018), [1], Diakses 28 Februari 2020.
- ^ History Kerajaan Tojo (2010), [2], Diakses 28 Februari 2020.
- ^ RUMAH ADAT LOBO SEBAGAI SIMBOL ADAT ISTIADAT DAN BUDAYA SUKU BARE'E, suku bare'e di tojo ke mana sahaja mereka pergi mereka sentiasa membawa Lobo-nya, De Bare'e-Sprekende de Toradja van midden celebes jilid 3.[3].
- ^ Agama Kepercayaan Nenek Moyang Suku Bare'E (2017), [4], Diakses 28 Februari 2020.
- ^ Alam Dunia, Suku Bare'E dan Kerajaan Tojo (2017), [5], Diakses 28 Februari 2020.
- ^ Kebudayaan Masyarakat Suku Bare'E di Wilayah Kerajaan Tojo (2019), [6].
- ^ De Bare'e-Sprekende de Toradja in midden celebes jilid 1 halaman 119, De Namen of Stamenners.[7].
- ^ De Bare'e-Sprekende de Toradja in midden celebes jilid 1 halaman 5, Vairspriding Toradja poso-Todjo Groupen. [8].
- ^ Vairspriding Toradja poso-Todjo Groupen.[9].
- ^ BARE'E-TAAL, De Bare'e-Sprekende de Toradja Van midden celebes jilid 1 halaman 119, [10].
- ^ BARE'E-STAMMEN, De Bare'e-Sprekende de Toradja in midden celebes jilid 1 halaman 119.[11].
- ^ Suku Bare'e dan Bahasa Bare'e.[12].
- ^ BAHASA BARE'E (BARE'E-TAAL), jurnal universitas tadulako 2015.[13].
- ^ Bahasa Bare'e (Bare'e-Taal) adalah Bahasanya Suku Bare'e, [14].
- ^ Studi Masyarakat Indonesia, Universitas Tadulako 2022/2023 oleh Winna Widodo, halaman 4.[15].
- ^ JURNAL UNIVERSITAS TADULAKO 2015.[16].
- ^ Hasil Observasi Bahasa Bare'e, halaman 4.[17].