Saiz

Saiz secara umum ialah magnitud atau dimensi sesuatu benda. Secara lebih khusus, saiz geometri (atau saiz ruangan) boleh merujuk kepada dimensi linear (panjang, lebar, tinggi, diameter, perimeter), luas atau isi padu. Saiz juga boleh diukur daripada segi jisim, terutamanya apabila mengandaikan julat ketumpatan.

Animasi ini menunjukkan skala objek-objek samawi alam semesta.

Dalam istilah matematik, "saiz ialah konsep yang diabstrak daripada proses mengukur dengan membandingkan yang lebih panjang kepada yang lebih pendek".^[1] Saiz ditentukan oleh proses membandingkan atau mengukur objek, yang menghasilkan penentuan magnitud kuantiti, seperti panjang atau jisim, berdasarkan unit ukuran. Magnitud sedemikian biasanya dinyatakan sebagai nilai berangka unit pada skala ruangan yang telah ditetapkan sebelumnya, seperti meter atau inci.

Saiz yang paling biasa digunakan oleh manusia ialah dimensi badan (ukuran antropometri), yang merangkumi ukuran seperti ketinggian manusia dan berat badan manusia. Langkah-langkah ini boleh, secara agregat, membolehkan penjanaan pengedaran produk yang berguna secara komersial yang menampung saiz badan yang dijangkakan,^[2] seperti penciptaan saiz pakaian dan saiz kasut, dan dengan penyeragaman dimensi bingkai pintu, ketinggian siling, dan saiz katil. Pengalaman manusia tentang saiz boleh membawa kepada kecenderungan psikologi terhadap saiz,^[3] di mana kepentingan relatif atau kerumitan yang dirasakan organisma dan objek lain dinilai berdasarkan saiznya berbanding manusia, dan terutamanya sama ada saiz ini menjadikannya mudah untuk diperhatikan tanpa bantuan.

Persepsi manusia[sunting | sunting sumber]

Manusia paling kerap melihat saiz objek melalui isyarat penglihatan.^[4] Satu cara biasa untuk melihat saiz ialah membandingkan saiz objek yang baru diperhatikan dengan saiz objek biasa yang saiznya sudah diketahui. Penglihatan dwimata memberi manusia keupayaan persepsi kedalaman, yang boleh digunakan untuk menilai mana antara beberapa objek yang lebih dekat, dan dengan berapa banyak, yang membolehkan beberapa anggaran saiz objek yang lebih jauh berbanding objek yang lebih dekat. Ini juga membolehkan anggaran saiz objek besar berdasarkan perbandingan bahagian yang lebih dekat dan jauh bagi objek yang sama. Persepsi saiz boleh diputarbelitkan dengan memanipulasi isyarat ini, contohnya melalui penciptaan perspektif paksa.

Beberapa ukuran saiz juga mungkin ditentukan oleh bunyi. Manusia cacat penglihatan sering menggunakan ekolokasi untuk menentukan ciri persekitaran mereka, seperti saiz ruang dan objek. Walau bagaimanapun, manusia yang tidak mempunyai kebolehan ini pun boleh mengetahui sama ada ruang yang mereka tidak dapat lihat adalah besar atau kecil daripada mendengar bunyi bergema di dalam ruang itu. Saiz juga boleh ditentukan dengan sentuhan, iaitu proses persepsi haptik.

Saiz objek yang tidak mudah diukur hanya dengan input deria boleh dinilai dengan jenis alat pengukuran lain. Sebagai contoh, objek yang terlalu kecil untuk dilihat dengan mata kasar boleh diukur apabila dilihat melalui mikroskop, manakala objek yang terlalu besar untuk dimuatkan dalam bidang penglihatan boleh diukur menggunakan teleskop, atau melalui ekstrapolasi daripada titik rujukan yang diketahui. Walau bagaimanapun, walaupun peranti pengukur yang sangat maju mungkin masih memberikan medan pandangan yang terhad.

Konsep dan generalisasi[sunting | sunting sumber]

Konsep saiz sering digunakan bagi idea yang tidak mempunyai realiti fizikal. Dalam matematik, magnitud ialah saiz objek matematik, iaitu objek abstrak tanpa kewujudan konkrit. Magnitud adalah sifat di mana objek boleh dibandingkan sebagai lebih besar atau lebih kecil daripada objek lain yang sama jenis. Secara lebih formal, magnitud objek ialah ketertiban (atau pemeringkatan) bagi kelas objek yang dimilikinya. Terdapat pelbagai konsep saiz matematik lain untuk set, seperti:

ukur (matematik), cara yang sistematik untuk menetapkan kepada setiap subset yang sesuai nombor
kardinaliti (sama jika terdapat bijeksi), set ialah ukuran "bilangan unsur set"
untuk set tertib baik: nombor ordinal (sama jika terdapat susunan-isomorfisme)

Dalam statistik (ujian hipotesis), "saiz" ujian merujuk kepada kadar positif palsu, dilambangkan dengan α. Dalam astronomi, magnitud kecerahan atau keamatan bintang diukur pada skala logaritma. Skala sedemikian juga digunakan untuk mengukur keamatan gempa bumi, dan keamatan ini sering dirujuk sebagai "saiz" kejadian.^[5] Dalam pengkomputeran, saiz fail ialah ukuran saiz fail komputer, biasanya diukur dalam bait. Jumlah sebenar ruang cakera yang digunakan oleh fail bergantung pada sistem fail. Saiz fail maksimum yang disokong oleh sistem fail bergantung pada bilangan bit yang dikhaskan untuk menyimpan maklumat saiz dan jumlah saiz sistem fail dari segi kapasitinya untuk menyimpan bit maklumat.

Dalam fizik, panjang Planck, dilambangkan $ℓ P$ , ialah unit panjang, bersamaan dengan 6965161619900000000♠1.616199(97)×10⁻³⁵ meter. Ia merupakan unit asas dalam sistem unit Planck yang dibangunkan oleh ahli fizik Max Planck. Panjang Planck boleh ditakrifkan daripada tiga pemalar fizik asas: kelajuan cahaya dalam vakum, pemalar Planck, dan pemalar graviti. Menurut prinsip ketidakpastian umum (konsep daripada model spekulatif graviti kuantum), panjang Planck, pada dasarnya, dalam faktor 10, panjang boleh diukur terpendek - dan tiada peningkatan yang diketahui secara teori dalam instrumen pengukuran boleh mengubahnya. Sebaliknya, perkara terbesar yang boleh diukur ialah alam semesta boleh cerap. Jarak sepatutnya – jarak yang akan diukur pada masa tertentu, termasuk masa kini – antara Bumi dan pinggir alam semesta tercerap ialah 46 bilion light-year (14×10^⁹ pc), menjadikan diameter alam semesta boleh cerap ialah kira-kira 91 bilion light-year (28×10^⁹ pc).

Rujukan[sunting | sunting sumber]

^ C. Smoryński, History of Mathematics: A Supplement (2008), p. 76.
^ Thomas T. Samaras, Human Body Size and the Laws of Scaling (2007), p. 3.
^ "The notion that bacteria are primitive, unsophisticated organisms stems from what I would call size chauvinism". Matthews, Clifford (1995). Cosmic beginnings and human ends : where science and religion meet. Chicago and LaSalle, Ill: Open Court. m/s. 208. ISBN 978-0-8126-9270-9. OCLC 31435749.
^ Bennett L. Schwartz, John H. Krantz, Sensation and Perception (2015), Chapter 7: "Depth and Size Perception", p. 169-199.
^ See, e.g., Robert A. Meyers, Extreme Environmental Events: Complexity in Forecasting and Early Warning (2010), p. 364, stating "[t]he corner frequency scales with the size of the earthquake measured by the seismic moment".

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Kategori berkenaan Saiz di Wikimedia Commons

[1] C. Smoryński, History of Mathematics: A Supplement (2008), p. 76.

[2] Thomas T. Samaras, Human Body Size and the Laws of Scaling (2007), p. 3.

[Matthews_1995_p.-3] "The notion that bacteria are primitive, unsophisticated organisms stems from what I would call size chauvinism". Matthews, Clifford (1995). Cosmic beginnings and human ends : where science and religion meet. Chicago and LaSalle, Ill: Open Court. m/s. 208. ISBN 978-0-8126-9270-9. OCLC 31435749.

[Perception-4] Bennett L. Schwartz, John H. Krantz, Sensation and Perception (2015), Chapter 7: "Depth and Size Perception", p. 169-199.

[5] See, e.g., Robert A. Meyers, Extreme Environmental Events: Complexity in Forecasting and Early Warning (2010), p. 364, stating "[t]he corner frequency scales with the size of the earthquake measured by the seismic moment".

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]