Pergi ke kandungan

Mediacorp

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
Mediacorp Pte. Ltd.
Jenis/bentuk sahAnak syarikat
IndustriMedia hiburan, penyiaran televisyen, radio, penerbitan filem, media cetak dan rundingan media
Ditubuhkan21 Julai 1935; 89 tahun yang lalu (1935-07-21) (radio)
15 Februari 1963; 61 tahun yang lalu (1963-02-15) (televisyen)
Ibu pejabatMediacorp Campus, 1 Stars Avenue, 138507 Singapura
Tokoh pentingNiam Chang Meng (Pengerusi)
Tham Loke Kheng (CEO)[1]
PerkhidmatanPenyiar televisyen dan radio, penerbitan rancangan televisyen dan filem, majalah dan surat khabar
PemilikTemasek Holdings
Anggota
Syarikat indukTemasek Holdings Sunting ini di Wikidata
Anak syarikatMediacorp TV Singapore Pte Ltd
Mediacorp Press Ltd
Mediacorp VizPro International Pte Ltd
Mediacorp Raintree Pictures Pte Ltd
Singapore Media Academy
Media Research Consultants Pte Ltd
OOH Media Pte Ltd
1-Net Singapore Pte Ltd
Tapak webwww.mediacorp.sg
Facebook: mediacorp.singapore Twitter: mediacorp Instagram: mediacorp LinkedIn: mediacorppteltd TikTok: mediacorp Sunting ini di Wikidata
sunting · sunting di Wikidata
Lihat pendokumenan templat ini
Lihat pendokumenan templat ini

Mediacorp Pte. Ltd., juga dikenali sebagai Mediacorp, ialah kumpulan media dan hiburan Singapura, dengan kepentingan perniagaan dalam penyiaran televisyen dan radio, media interaktif, cetakan penerbitan dan pembikinan filem. Mediacorp mengendalikan 7 saluran televisyen dan 11 saluran radio, menjadikannya sebagai penyedia media penyiaran terbesar di Singapura, dan satu-satunya penyiar TV terestrial di negeri bandar. Ia dimiliki oleh Temasek Holdings, cabang pelaburan milik pemerintah Singapura.[2][3]

Ini juga bagi melihatkan Singapura juga mampu berdaya saing dalam produk penyiaran media seperti Perbadanan Penyiaran British.

1930–1965: Permulaan siaran radio

[sunting | sunting sumber]

Sejarah penubuhan Mediacorp bermula dengan kehadiran penyiaran radio di Singapura apabila lesen penyiaran diberikan kepada Perbadanan Penyiaran Tanah Melayu British (BMBC) pada 21 Julai 1935. Syarikat itu secara rasmi membuka studio dan pemancarnya di Caldecott Hill dua tahun kemudian pada 1 Mac 1937. Perbadanan ini diambil alih oleh kerajaan Negeri-negeri Selat pada tahun 1940 sebagai sebahagian daripada Jabatan Penerangan British yang dikenali sebagai Perbadanan Penyiaran Tanah Melayu. Berdasarkan pemancar Radio Malaya yang berpindah ke Kuala Lumpur pada tahun 1958, Radio Singapura mengambil alih tahun selepas itu sebagai perkhidmatan radio negeri, dengan 3 stesen radio (masing-masing dalam bahasa Inggeris, Mandarin dan Melayu).

Tidak lama selepas Singapura mencapai status berpemerintah sendiri pada tahun 1959, terdapat rancangan untuk mendapatkan hak penghantaran televisyen. Ini dimunculkan ke dalam entiti televisyen Singapura pada 4 April 1961. Televisyen Singapura memulakan ujian transmisi dari 21 Januari hingga 15 Februari 1963, di mana ia dilancarkan sebagai stesen televisyen pertama Singapura dan secara rasmi mula menyiarkan. Siaran biasa di sana sejak 3 April (kemudian dikenali sebagai Channel 5) terutamanya dalam Bahasa Inggeris dan Bahasa Melayu. Pada 23 November tahun yang sama, saluran kedua dilancarkan sebagai Channel 8, program penayangan terutamanya dalam bahasa Mandarin dan Tamil.

Di Kuala Lumpur, Talivishen Malaysia (Ortografi Melayu baru: Televisyen Malaysia) mula bersiaran pada 28 Disember 1963, empat hari sebelum Tahun Baru 1964. Televisyen Singapura kemudiannya dijenamakan semula (juga bertepatan dengan pembentukan Malaysia pada September tahun itu) sebagai saluran kembar "Televisyen Malaysia (Singapura)". Iklan pertama disiarkan pada 1 Januari 1964 untuk mengurangkan pergantungan stesen ke atas subsidi.

1965–1980: Radio Televisyen Singapura (RTS)

[sunting | sunting sumber]

Selepas pemisahan Singapura dari persekutuan Malaysia, semua operasi Televisyen Malaysia di Singapura dan stesen radio disatukan untuk menjadi Radio dan Televisyen Singapura (RTS). Ketika waktu itu, ia merupakan sebuah jabatan penyiaran awam yang menjadi sebahagian daripada Kementerian Kebudayaan Singapura.

1980–1994: Perbadanan Penyiaran Singapura (SBC)

[sunting | sunting sumber]
Logo SBC
Logo Saluran 5 SBC.
Logo Saluran 8 SBC.
Logo Saluran 12 SBC.

Kerajaan Singapura secara rasmi membubarkan RTS pada 31 Januari 1980, dan memindahkan asetnya kepada Perbadanan Penyiaran Singapura, sebuah lembaga berkanun yang baru di bawah seliaan negara untuk membebaskan RTS daripada kekangan pentadbiran dan bajet yang menghambat keupayaannya untuk menaikkan taraf perkhidmatan penyiaran demi memenuhi jangkaan penonton tempatan yang berkembang.[4] Pada 31 Januari 1984, SBC mulakan penyiaran saluran 12 yang membawakan rancangan seni dan budaya, menandakan permulaan rancangan niche lembaga berkanun tersebut. Ia juga melancarkan stesen radio: "Perfect 10" dan "YES", stesen yang terakhir itu menyiarkan muzik Mandarin. SBC memulakan penyiaran stereo ke atas saluran televisyennya pada 1 Ogos 1990.

Sebuah blok rancangan pendidikan dikenali sebagai CDIS memulakan siarannya di saluran 12 pada 4 Januari 1993. Pada 1 Februari tahun sama, SBC menyambut ulang tahun siaran televisyennya yang ke-30. Pada 7 Jun tahun itu, Saluran 8 mengembangkan masa siarannya pada hari-hari minggunya, dari pukul 3 petang hingga penutupan siarannya. Pada 1 Disember tahun itu, SBC melancarkan sebuah rangkaian televisyen satelit yang bernama Televisyen Antarabangsa Singapura (SITV, Singapore International Television).

1994–1999: Penswastaan

[sunting | sunting sumber]

Pada 1 Januari 1994, Saluran 12 mula menyiarkan rancangan Melayu pada waktu perdana, mengakibatkan Saluran 5 menjadi sebuah saluran bahasa Inggeris penuh untuk kali pertama. Pada 1 Oktober 1994, SBC telah diswastakan menjadi sebuah kumpulan pegangan baru yang dipanggil Kumpulan Syarikat Antarabangsa Media Singapura (SIM, Singapore International Media Company Group) yang dibahagikan kepada tiga bahagian: Perbadanan Televisyen Singapura (TCS, Television Corporation of Singapore), Perbadanan Radio Singapura (RCS, Radio Corporation of Singapore) dan Televisyen Dua Belas Singapura (STV12, Singapore Television Twelve). Pada 1 Januari 1999, Perbadanan Media Singapura (Media Corporation of Singapore), atau MediaCorp mengambilalih operasi ketiga-tiga bahagian tersebut setelah SITV tamatkan operasinya.

TCS 8 memulakan penyiaran 24 jam pada 1 September 1995. Pada hari yang sama, STV12 menamakan semula saluran 12 sebagai Prime 12 yang bertumpu kepada rancangan berbilang bahasa dalam bahasa Melayu, Tamil, Inggeris dan asing. Ia juga melancarkan sebuah saluran baru yang dipanggil Premiere 12, yang bertumpu kepada rancangan niche seperti sukan, kesenian, budaya, dokumentari dan siri-siri kanak-kanak. Sementara itu, Saluran 8 menukarkan rancangannya kepada rancangan berorientasikan bahasa Mandarin. Pada masa yang sama, kesemua rancangan Tamil telah dipindahkan ke Prime 12. Channel 5 menjadi saluran TV kedua yang disiarkan 24 jam sehari, bermula dari 29 September tahun itu.

TCS melancarkan studio penerbitan filemnya sendiri Raintree Pictures pada 1 Ogos 1998.[5]

1999–2008: Perbadanan Media Singapura (MediaCorp)

[sunting | sunting sumber]
Logo MediaCorp digunakan dari 15 Februari 2001 sehingga 8 Oktober 2015.

Pada 1 Mac 1999, Mediacorp melancarkan Channel NewsAsia (CNA) sebagai rangkaian berita berdedikasi pertamanya, bersiaran sebagai sebuah saluran analog bebas ke udara.

Kumpulan Syarikat Antarabangsa Media Singapura (SIM, Singapore International Media Company Group) distrukturkan semula menjadi MediaCorp, bersedia untuk persaingan media di Singapura yang berlaku dua tahun kemudian.

Pada 30 Januari 2000, Prime 12 dan Premiere 12 dinamakan semula sebagai Suria dan Central masing-masing. Suria menjadi sebuah saluran berbahasa Melayu sepenuhnya, manakala Central dibahagikan kepada tiga rangkaian kongsi masa: Kids Central, Vasantham Central dan Arts Central. SportCity, saluran sukan sepenuhnya juga dilancarkan pada tahun yang sama.

Pada 12 Februari 2001, Perbadanan Televisyen Singapura, Perbadanan Radio Singapura dan Televisyen Dua Belas Singapura telah masing-masing dinamakan semula menjadi Mediacorp TV, Mediacorp Radio, Mediacorp TV12 sebagai sebahagian daripada rancangan pengurusan baru kumpulan Mediacorp beikutan pembubaran syarikat-syarikat tersebut.

Monopoli televisyen Mediacorp telah dipecahkan pada 6 Mei tahun itu apabila Singapura Press Holdings (SPH) diberikan lesen penyiaran televisyen, menyebabkan SPH MediaWorks ditubuhkan. MediaWorks menawarkan dua saluran; Saluran U yang berbahasa bahasa Cina dan TV Works yang berbahasa Inggeris, yang kemudiannya dinamakan semula sebagai Saluran i. Pada masa yang sama, MediaCorp diberi lesen untuk mencetak, menulis dan mengedarkan tabloid harian percuma Hari Ini. Kedua-dua rangkaian itu terlibat dalam pengejaran yang sangat kompetitif untuk penarafan penonton seluruh pulau selama beberapa tahun. Akhirnya, untuk menghentikan lagi kerugian ekonomi, Mediacorp dan Singapore Press Holdings (SPH) bersetuju untuk menggabungkan televisyen percuma dan operasi surat khabar percuma mereka selepas beberapa perjanjian pada 17 September 2004. Penggabungan antara kedua-dua rangkaian itu sah diisi pada 31 Disember tahun itu, mencipta syarikat induk MediaCorp Lengan Penyiaran baru yang akan menguruskan dan mengendalikan saluran yang tersisa. Saluran U terselamat dari pemindahan ke rangkaian Mediacorp pada Hari Tahun Baru, Saluran i namun berhenti penyiaran kerana liabiliti komersilnya.

Pada 1 Januari 2007, HD5 dilancarkan dan Channel 5 menjadi stesen televisyen terestrial digital pertama di Singapura untuk disiarkan dalam definisi tinggi. MediaCorp juga melancarkan perkhidmatan televisyen dalam talian MOBTV. Bahagian radionya terpaksa mengunci pendengar dari Amerika Syarikat daripada webcastnya, disebabkan kadar royalti yang dikenakan oleh Lembaga Royalti Hak Cipta Amerika Syarikat.

Pada 19 Oktober 2008, TV12 Central dibubarkan menjadi dua saluran berasingan: Okto, yang menggantikan slot Kids and Arts saluran; dan Vasantham, saluran bahasa eksklusif Tamil yang menggantikan slot Vasantham Central.

2008–kini: Peralihan ke penyiaran digital

[sunting | sunting sumber]
Logo Mediacorp versi 3 Dimensi sebagai logo utama dari 8 Disember 2015 sehingga 31 Januari 2023. Pada masa ini masih digunakan sebagai logo kedua.

Pada September 2011, MediaCorp merupakan antara 6 syarikat penyiaran ASEAN termasuk Media Prima, Media Nusantara Citra dan ABS-CBN bergabung bagi membentuk satu perikatan penyiaran serantau yang dikenali sebagai Smart Alliance bagi menjalankan perikatan untuk bekerjasama dalam tiga bidang—kandungan, jualan dan pemasaran, dan teknologi–dan memanfaatkan skala ekonomi dan pasaran gabungan yang boleh ditawarkan oleh rantau ini.[6]

Channel NewsAsia memulakan siaran 6 pagi hingga 12 tengah malam mereka pada 21 Januari 2013.[7] Pada 30 September tahun yang sama, Mediacorp menutup perkhidmatan Teleteksnya,[8] manakala pada 16 Disember, semua saluran percuma MediaCorp telah dinaik taraf kepada format DVB-T2 dengan cincin baru peningkatan yang dipercepatkan untuk isi rumah.[9]

2015 menyaksikan saluran rangkaian memulakan siaran definisi tinggi mereka: Okto pada 4 Mei dan CNA pada 26 Mei. Pada 8 Disember tahun yang sama, Mediacorp membuka premis barunya di Mediapolis @ one-north in Buona Vista,[10][11] ditambah memperkenalkan penjenamaan korporat barunya. Mediacorp akan mengosongkan premisnya di Caldecott Hill secara berperingkat selama sembilan bulan.

Isyarat analog pada mulanya dijadualkan ditamatkan menjelang akhir 2017, tetapi akhirnya ditangguhkan sehingga tengah malam 2 Januari 2019 sebagai sebahagian daripada peralihan televisyen Digital yang diumumkan pada awal tahun 2013.

Pada 20 Februari 2019, ia diumumkan bahawa okto akan digabungkan bersama Channel 5 berkuatkuasa pada 1 Mei. Frekuensi yang digunakan oleh okto akan dikembalikan kepada Penguasa Pembangunan Infokom Media (IMDA) selepas penyepaduan kedua-dua saluran.[12]

Pada 30 Januari 2020, Mediacorp telah menjenamakan semula platform media digitalnya Toggle, MeRadio dan MeClub masing-masing sebagai meWatch , meListen dan meRewards. Penjenamaan semula itu datang sebagai sebahagian daripada inisiatif "Dibuat untuk Anda" penyiar untuk membina perkhidmatan berbilang platform "yang direka mengikut keutamaan pengguna dan tabiat penggunaan".

Pada 16 Januari 2023, Mediacorp mengumumkan penjenamaan semula setelah hampir semua hartanahnya, yang berkuat kuasa secara rasmi pada 1 Februari. Hartanah tersebut menggunakan skim penjenamaan bersatu berdasarkan reka bentuk rata , dengan logo yang diawali dengan logo Mediacorp yang dikelilingi, yang mana logo Mediacorp turut dipaparkan pada CNA .

Aset dan bahagian

[sunting | sunting sumber]

Kumpulan Mediacorp terdiri daripada aset dan bahagian berikut:

Tadbir urus dan struktur

[sunting | sunting sumber]

Jawatankuasa audit

[sunting | sunting sumber]
  • Pengerusi: Ho Kwon Ping

Kumpulan audit dalaman

[sunting | sunting sumber]
  • CEO: Lucas Chow
  • DCEO (TV): Chang Loong Jong
  • DCEO (Berita, Radio & Suratkhabar): Shaun Seow
  • DCEO (Khidmat Korporat)/CFO: Henry Lim

Unit Perniagaan Strategik MediaCorp (SBUs):

  • MD untuk MediaCorp TV/Studios: Melvin Ang
  • MD untuk MediaCorp TV12/Eaglevision: Lim Suat Jien
  • MD untuk MediaCorp News: Woon Tai Ho
  • MD untuk MediaCorp Technologies: Mock Pak Lum
  • MD untuk MediaCorp Publishing: Philip Koh
  • MD untuk MediaCorp Radio: James Yip

Perkhidmatan

[sunting | sunting sumber]

Televisyen

[sunting | sunting sumber]

Mediacorp menawarkan enam saluran, dengan sekurang-kurangnya satu saluran berkhidmat untuk kaum tertentu atau demografi di Singapura.

Nama Bahasa Rancangan
Suria Melayu Berita, budaya dan hiburan
Channel 5 Inggeris
Channel U Mandarin Berita dan hiburan
Channel 8 Berita, budaya dan hiburan
Vasantham Tamil Berita dan hiburan
CNA Inggeris Berita global 24 jam dan program Jepun

Mediacorp menawarkan 12 saluran radio FM.[13] Perkhidmatan penyiaran audio digital syarikat telah dihentikan pada 1 Disember 2011.[14]

Frekuensi Stesen Bahasa
89.7 MHz Ria 897 Melayu
90.5 MHz Gold 905 Inggeris
92.4 MHz Symphony 924 Inggeris
93.3 MHz YES 933 Cina
93.8 MHz CNA938 Inggeris
94.2 MHz Warna 942 Melayu
95.0 MHz Class 95 Inggeris
95.8 MHz Capital 958 Cina
96.8 MHz Oli 968 Tamil
97.2 MHz Love 972 Cina
98.7 MHz 987 Inggeris

Platform digital

[sunting | sunting sumber]

meWATCH[15] (dahulunya Toggle) dilancarkan pada 2013 sebagai perkhidmatan OTT. Pada 1 April 2015, xinmsn ditutup dan digabungkan dengan Toggle.[16][17][18] meWATCH ialah perkhidmatan digital Mediacorp yang mengubah suai tontonan TV, membawa Toggle Originals, kandungan tangkapan, liputan langsung acara kebangsaan utama, berita, hiburan, dan eksklusif di belakang skrin untuk penonton merentasi pelbagai peranti—komputer, tablet, telefon pintar, Smart TV dan Apple TV.

meLISTEN (dahulunya MeRadio) merupakan sebuah platform digital audio bertumpu kepada siaran audio langsung sebelas stesen radio Mediacorp dan juga ciri-ciri podcast audio eksklusif.[15]

Penerbitan media cetak

[sunting | sunting sumber]

Mediacorp mempunyai 1 akhbar percuma:

  • Today

Mediacorp mempunyai 18 buah majalah:

Inggeris
  • 8 Days
  • Arena Singapura
  • Asian Diver
  • Babycare
  • SINGAPORE ELECTRONIC GAMING MONTHLY
  • ELLE Singapura
  • Family
  • FHM Singapura
  • Kids Company
  • Lime
  • Mother & Baby
  • Style:
  • Style: Men
  • Style: Living
  • Style: Weedings
  • Vanilla
Melayu & Cina
  • Manja
  • i-Weekly

Mediacorp Partner Network

[sunting | sunting sumber]

Pada tahun 2018, Mediacorp melancarkan Mediacorp Partner Network (Rangkaian Rakan Mediacorp), sebuah inisiatif yang membawa syarikat itu bersama-sama dengan organisasi rakan kongsi untuk menyampaikan pengalaman yang lebih kaya untuk pengguna dan pengiklan. Di bawah MPN, Mediacorp menandatangani perjanjian dengan jenama terkemuka industri seperti:

  • ESPN pada 6 Ogos 2018, di mana Mediacorp akan menjadi wakil eksklusif untuk semua jualan iklan di Singapura untuk ESPN.com, manakala ESPN akan melancarkan edisi Singapura tapak ESPN yang disenarai - espn.com.sg untuk menyampaikan gabungan sukan tempatan berita dan ciri sebagai tambahan kepada liputan yang tidak dapat ditandingi dari sukan dan liga yang paling relevan dan popular dari seluruh dunia.[19]
  • 99.co pada 29 Ogos 2018 untuk menggabungkan jangkauan khalayak pelbagai platform Mediacorp dan hubungan komersial yang mendalam dengan pangkalan penyenaraian terbesar, kandungan luas dan alat analisis data 99.co untuk mewujudkan berita dan maklumat berkaitan hartanah yang berkaitan dengan pengguna.[20]
  • Edipresse pada November 2018 untuk membina pengalaman kandungan di seluruh platform editorial digital, TV, radio dan acara langsung. Kandungan sedemikian akan disediakan di kedua platform Media Mediacorp dan Edipresse, dengan menggunakan jangkauan serantau dan pengaruh kedua-dua syarikat.[21]
  • VICE pada 23 April 2019 untuk membawa kandungan digital dan TV VICE kepada penonton Singapura baru melalui jangkauan pelbagai platform Mediacorp.[22]

Rumah penerbitan

[sunting | sunting sumber]
  • Mediacorp EagleVision ialah penerbit kandungan untuk Suria dan Vasantham. Ia bersama menghasilkan program dengan penyiar serantau dan rumah pengeluaran.
  • Mediacorp Studios ialah penerbit kandungan untuk okto. Ia juga merupakan penerbit kandungan untuk saluran TV MediaCorp lain seperti Saluran 5, Saluran U, dan Saluran 8.

Agensi Artis

[sunting | sunting sumber]

Lihat juga

[sunting | sunting sumber]
  1. ^ "New Mediacorp CEO is Shaun Seow". Channel News Asia. Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-08-05. Dicapai pada 7 July 2011.
  2. ^ Temasek Holdings Major Portfolio Companies[pautan mati kekal]
  3. ^ "Telecommunications, Media & Technology". Temasek Corporate Website English. Dicapai pada 18 December 2018.
  4. ^ "Singapore Broadcasting Corporation is established - Singapore History". eresources.nlb.gov.sg.
  5. ^ "Raintree Pictures". 2010. Dicapai pada 11 April 2014.
  6. ^ "Six broadcasters from ASEAN form SMART Alliance". Channel NewsAsia. September 24, 2011. Diarkibkan daripada yang asal pada 2012-10-21. Dicapai pada December 2, 2015.
  7. ^ "Channel NewsAsia relaunches". 21 Januari 2013. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 April 2014. Dicapai pada 21 Januari 2013.
  8. ^ "Teletext to end service this month". TODAYonline. Dicapai pada 30 December 2016.
  9. ^ "All MediaCorp TV channels now available in digital broadcast". Channel News Asia. 16 December 2013. Dicapai pada 17 December 2013.
  10. ^ MediaCorp to move to Buona Vista
  11. ^ "Broadcasts, Dramas and Dreams... Caldecott Hill in 80 Years". RemSG. April 16, 2017. Dicapai pada May 12, 2018.
  12. ^ "Mediacorp integrates English-language channels Channel 5 and okto". Channel NewsAsia. 20 February 2019. Dicapai pada 20 February 2019.
  13. ^ "Archived copy". Diarkibkan daripada yang asal pada 25 Mac 2014. Dicapai pada 28 Mac 2014.CS1 maint: archived copy as title (link)
  14. ^ "Digital radio from MediaCorp to cease - Channel NewsAsia". Diarkibkan daripada yang asal pada 2011-11-02. Dicapai pada 2019-03-15.
  15. ^ a b Farveen, Farzanah (4 November 2019). "Mediacorp revamps Toggle, MeRadio and MeClub". Marketing Interactive (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 30 January 2020.
  16. ^ Shah, Kyle Malinda (1 April 2015). "Goodbye Xinmsn, Hello Toggle: Microsoft & MediaCorp Disband Entertainment Site". Yahoo. Dicapai pada 15 November 2016.
  17. ^ "TOGGLE". Mediacorp. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 November 2016. Dicapai pada 15 November 2016.
  18. ^ Lawler, Ryan (28 January 2013). "MediaCorp Taps Tvinci To Launch Toggle, Its Virtual Cable Service In Singapore". TechCrunch. Dicapai pada 15 November 2016.
  19. ^ Farzanah Farveen (7 August 2018). "Mediacorp Partner Network brings on board ESPN in multi-year agreement". Marketing Interactive. Dicapai pada 6 August 2018.
  20. ^ "Mediacorp Partner Network and 99.co tie up". Marketing Interactive. 31 August 2018. Dicapai pada 31 August 2018.
  21. ^ "Mediacorp and Edipresse Media Singapore join hands to deliver luxury content". Asia Radio Today. 4 May 2019. Dicapai pada 6 December 2018.
  22. ^ "Mediacorp Partner Network and 99.co tie up". Channel NewsAsia. 4 May 2019. Dicapai pada 23 April 2019.
  23. ^ "The Celebrity Agency Laman Web Rasmi". Mediacorp. Dicapai pada 22 Mei 2023.

Pautan luar

[sunting | sunting sumber]