Kanang anak Langkau

Bagi filem biopik berdasarkan kehidupannya, lihat Kanang anak Langkau: The Iban Warrior.

PW I Temenggong Datuk Kanang anak Langkau (Bujang Berani) SP, PGB, PPA, PPS, PJM; PGBK, PBS (Sarawak); 1918 GSM, 1962 GSM (United Kingdom)
Kanang semasa perarakan Hari Kemerdekaan.
Kelahiran	(1945-03-02)2 Mac 1945 Julau, (sekarang di bawah Bahagian Sarikei), Sarawak, Malaysia
Meninggal dunia	3 Januari 2013(2013-01-03) (umur 67) Kuching, Sarawak, Malaysia
Kesetiaan	United Kingdom (1962–1963) Malaysia
Perkhidmatan	Tentera Darat British (1962–1963) Tentera Darat Malaysia
Tahun perkhidmatan	1962–1983
Pangkat	Pegawai Waran I
Unit	Renjer Sarawak (sebahagian daripada Tentera British) Rejimen Renjer Diraja
Arahan	Sarjan Mejar Rejimen 8 Renjer
Pertempuran	Konfrontasi Indonesia-Malaysia (1962–1966) Darurat Malaysia ke-2 (1968–1983)
Anugerah	Seri Pahlawan Gagah Perkasa (SP) Panglima Gagah Berani (PGB) Panglima Gemilang Bintang Kenyalang (P.G.B.K.)

PW I Temenggong Datuk Kanang anak Langkau, SP, PGB, PGBK (Bersara) (2 Mac 1945 - 3 Januari 2013) ialah pahlawan dan askar Malaysia. Berasal daripada komuniti Dayak (Iban) di Sarawak, beliau merupakan Rejimen Renjer Diraja dan merupakan Sarjan Mejar Rejimen kepada 8 Renjer dalam Angkatan Tentera Malaysia. Kanang dianugerahkan dengan pingat-pingat Panglima Gagah Berani dan Seri Pahlawan Gagah Perkasa oleh Yang di-Pertuan Agong Sultan Ahmad Shah pada 3 Jun 1981.

Dilahirkan di Julau, Sarawak, Kanang menyertai perkhidmatan Renjer Sarawak sebagai Pengesan Jejak Iban pada 21 April 1962. Beliau diserap ke Renjer Malaysia apabila Persekutuan Malaysia diisytiharkan pada 16 September 1963. Kanang bersara dari perkhidmatan pada tahun 1986 selepas 21 tahun berkhidmat. Beliau mengakhiri perkhidmatannya sebagai Pegawai Waran 1.

Pada awal pagi 3 Januari 2013, beliau dikejarkan ke Hospital Umum Sarawak selepas mengalami kesukaran bernafas dan pengsan di rumahnya. Beliau disahkan meninggal dunia pada 1.45 pagi.

Kehidupan awal dan kerjaya ketenteraan

Kanang anak Langkau dilahirkan pada 2 Mac 1945 di Julau, Sarawak. Beliau memasuki perkhidmatan ketenteraan dengan Tentera British, sebagai Penjejak Iban, menghadiri Sekolah Peperangan Rimba di Ulu Tiram pada awal 1962. Kanang telah ditugaskan dalam pasukan Komando 42 yang berkhidmat semasa Pemberontakan Brunei dan semasa Konfrontasi Indonesia-Malaysia. Beliau kemudiannya berkhidmat dengan Rejimen Infantri Diraja New Zealand. Beliau diserapkan ke Sarawak Rangers yang akhirnya menjadi sebahagian daripada Malaysia Rangers apabila Malaysia diisytiharkan sebagai negara persekutuan pada 16 September 1963.

Kanang menyertai Sarawak Rangers sebagai Penjejak Iban pada 21 April 1962. (Beliau merupakan antara yang diambil oleh Bennett Jarrow). Sarawak Rangers kemudian menjadi sebahagian daripada Tentera British dan kemudian diserap ke dalam Rejimen Diraja Tentera Malaysia apabila pembentukan Malaysia pada 16 September 1963 antara Persekutuan Tanah Melayu, Singapura, Sabah (ketika itu Borneo Utara) dan Sarawak dengan penyertaan Singapura kemudiannya (Brunei memilih untuk tidak menyertai).

Dalam operasi mengesan musuh di Hutan Rizab Korbu pada 1 Jun 1979, kumpulan Sarjan Kanang menemui kem pelarian musuh sementara. Sarjan Kanang yang pada masa itu mewakili Batalion ke-8 Royal Rangers segera melancarkan serangan ke atas kem musuh yang bilangan anggotanya jauh melebihi jumlah anggota pasukan Kanang. Dalam pertarungan sengit dengan musuh, dua anggota Rangers mengalami cedera parah serta lima anggota musuh durjana terbunuh. Kelengkapan dan peralatan musuh juga berjaya dirampas. Hasil dari kejayaan pertempuran itu, Sarjan Kanang dianugerahi penghormatan kedua tertinggi, iaitu "Pingat Gagah Berani" oleh Duli Yang Maha Mulia Seri Paduka Baginda Yang Dipertuan Agong.

Dalam satu lagi kejadian di Tanah Hitam, Perak pada 8 Februari 1980 seorang askar terbunuh. Kanang mengetuai platun yang dihantar untuk menjejak musuh durjana dan memusnahkan mereka. Selama sebelas hari mereka mengesan musuh sehingga akhirnya berjaya menemui dan menewaskan pasukan musuh yang jauh lebih besar di Ladang Kinding, Sungei Siput, Perak.

Kewibawaan Kanang serta pasukannya seringkali berjaya melumpuhkan pergerakan musuh, walaupun anggota komunis diketahui licik dan mahir dalam strategi hutan. Pada masa itu juga, komunis diketahui begitu arif dengan kawasan berbukit dan sangat mahir dalam penyembunyian, hasil pengalaman bertahun-tahun bertempur melawan penjajah. Namun kerana keberanian Kanang dan kemahiran mengesannya, Rangers berjaya menewaskan musuh durjana.

Sejak kematian seorang tentera 11 hari, beliau berjaya mengesan dan mengenal pasti laluan sebenar musuh melarikan diri. Pada petang 19 Februari 1980 pada sekitar jam 1500, selepas melakukan tinjauan dengan berhati-hati dan berhati-hati, platunnya berjaya menganggarkan lokasi musuh, yang terletak tidak jauh dari lokasi mereka.

Sebenarnya mereka berada di dalam lokasi musuh, kerana mereka berada di kaki bukit. Mereka hanya menyedari bahawa mereka berada di dalam lokasi musuh apabila mereka menemui kord komunikasi dari lokasi penjaga musuh. Kord ini berjalan dari lokasi penjaga kepada kekuatan utama musuh. Kord ini biasanya dilekatkan pada belukar kecil atau tin kosong yang membuat bunyi apabila ditarik. Dengan cara ini pasukan utama dapat dimaklumkan oleh pengawal ketika musuh mendekat.

Pada ketika itu, Sarjan Kanang dari kira-kira 8 meter dari lokasi penjaga musuh. Menyedari ini, beliau melancarkan serangan ke arah kanan dengan menembak ke arah kanan musuh bersama dengan peletonnya. Selepas melancarkan serangan ke kanan, ia tiba-tiba melanda semua orang bahawa pasukan utama musuh berada di sebelah kiri, di bawah cerun bukit. Tanpa kehilangan deria, beliau menukar arah api ke kiri, pada masa yang sama mengubah arah serangan ke kiri.

Mereka dibajak ke dalam musuh tetapi pasukan besar musuh berjaya melarikan diri. Platun dan Kanang berjaya menangkap lima pemberontak Komunis pada hari itu. Walaupun dengan kejayaan itu, mereka sedih kerana kehilangan salah satu kumpulan mereka yang terbunuh dan satu lagi cedera parah. Walaupun cuba menyelamatkan rakan-rakannya yang cedera, Sarjan Kanang sendiri berulang kali ditembak, beliau mengambil tiga pusingan dari musuh ke dalam tubuhnya. Kehendak untuk hidup dan berjuang hari yang lain adalah kuat, beliau berada dalam koma selama dua bulan di hospital tetapi pulih dan kembali aktif. Ibunya yang lain berkata Kanang mati tetapi hidup lagi!

Seruan pertempuran

Serangan pertempuran Kanang 'Agi Idup Agi Ngelaban' (Selagi Hidup, Selagi Berjuang) mengilhami pasukannya dan tentara lain untuk bertempur dengan kematian dalam pertahanan negara. Adalah dipercayai di kalangan orang-orang Iban bahawa lawan perang ini berasal dari pahlawan Iban yang terkenal dengan nama Libau "Rentap" yang bertempur dengan Rajah Sarawak, James Brooke di Bukit Skrang dan Sadok.

Menyusuli kematian seorang askar di kawasan Tanah Hitam, Perak, akibat serangan oleh pihak komunis pada 8 Februari 1980, Platun Perisikan Pertempuran Unit dalam Renjer Diraja Batalion Ke-8 di bawah pimpinan Kanang ditugasi untuk mencari-cari dan memusnahkan kumpulan komunis. Mereka menjejaki pihak musuh selama 11 hari di rupa bumi yang sudah biasa kepada pihak musuh. Pada sekitar 1500 jam waktu petang 19 Februari 1980, platunnya dapat menganggar kedudukan pihak musuh yang berhampiran. Bagaimanapun, mereka kemudian menyedari bahawa mereka telah membuat kesilapan dan telah memasuki kawasan pihak musuh apabila mereka menjumpai tali pintal komunikasi yang menghubungkan tempat terpencil sentri dengan pasukan utama pihak musuh. Tali pintal itu biasanya diikat pada sebatang pokok yang rimbun atau tin kosong supaya sentrinya boleh menarik perhatian pasukan utama tentang sebarang penceroboh.

Kanang yang ketika itu berada sejauh 8 meter daripada tempat sentri pihak musuh melancarkan serangan pada rusuk kanannya. Beliau kemudian mendapati bahawa pasukan utama pihak musuh berada di rusuk kirinya dan menyerang rusuk kiri dengan serta merta. Dengan itu, beliau berjaya menumpaskan pihak musuh, dengan seorang musuh tercedera ditangkap dan lima orang komunis dibunuh. Seorang askarnya mengalami cedera parah manakala Kanang pada dirinya ditembak sebanyak tiga kali tetapi terselamat dan akhirnya kembali untuk meneruskan perkhidmatannya.

Beliau hampir menemui ajal selepas peluru musuh mengenai jantung merosakkan satu buah pinggangnya, terburai usus perut dan terlantar di hospital selama 14 bulan.Oleh itu beliau mengecam Mat Sabu yang mengangkat pemberontak komunis sebagai hero tragedi Bukit Kepong.

Penghormatan

Untuk keberaniannya, Kanang telah dianugerahi dua penghargaan tertinggi Sri Pahlawan Perkasa (SP) dan Panglima Gagah Berani (PGB) oleh Yang Mulia Raja Yang Di-Pertuan Agong Sultan Ahmad Shah pada Jun 1981.

Beliau bersara sebagai Pegawai Waran Satu (WOI) selepas berkhidmat tentera selama lebih daripada 21 tahun.

Buku yang bertajuk Kanang: Cerita Seorang Pahlawan ditulis mengenai perkhidmatan ketenteraannya dan digunakan sebagai buku teks kesusasteraan di sekolah menengah kebangsaan Malaysia.

Sebelum Kanang, Awang anak Raweng yang merupakan Pengakap Iban dari Sarawak di Borneo, memenangi George Cross untuk keberanian seperti yang dicatatkan di London Gazette pada 20 November 1951. Satu-satunya rakyat Sarawak yang dianugerahkan dengan anugerah tertinggi Gallantry British. Raja George mengurniakan veteran berusia 83 tahun dari Nanga Skrang, Sri Aman dengan George Cross pada 20 November 1951 sebagai pengiktirafan keberaniannya dalam memerangi kaum komunis dengan sendirinya selepas beliau dan empat orang anggota tentera British yang lain diserang hendap di Kluang, Johor pada 27 Mei 1951. Sila ambil perhatian Nanga Skrang adalah tempat asal pahlawan Iban terkenal Libau "Rentap" semasa era James Brooke.

Persaraan dan pengiktirafan

Kanang bersara selepas 21 tahun perkhidmatan sebagai Pegawai Waran Pertama. Beliau merupakan Temenggung (ketua utama) Iban di Sri Aman, tempat kediamannya. Beliau telah dianugerahkan Pegawai Bintang Sarawak pada 1987.

Warga perang yang paling dihargai Malaysia, Kanang anak Langkau dapat mati sebagai pengawal sebagai perkhidmatan tenteranya - membantu membebaskan Malaya (dan kemudian Malaysia) dari komunis tidak dihormati sebagai pahlawan harus hingga beliau dan beberapa pahlawan perang lain membuat bunyi yang mengeluh bahawa mereka telah diperlakukan lusuh oleh Kerajaan Persekutuan dan Kerajaan Negeri Sarawak.

Sumbangan mereka tidak diiktiraf secara kewangan - bahkan satu sen dan kebajikan mereka tidak dijaga, berbanding dengan ganjaran kewangan dan faedah lain yang diberikan kepada pemberontak komunis yang menyerah diri.

Terdapat enam pemegang Sri Pahlawan (SP) Gagah Perkasa (Anugerah Gallantry) dari Sarawak, dan dengan kematian Kanang Anak Langkau, terdapat seorang pemegang SP dalam Sgt. Ngalinuh (Orang Ulu).

Para pahlawan adalah 21 pemegang Panglima Gagah Berani (PGB) dengan 16 orang yang selamat. Daripada jumlah itu, terdapat empat belas (14) orang Iban, satu Bidayuh, satu Kayan, seorang Melayu dan dua pegawai tentera Cina. Tetapi majoriti dalam Angkatan Tentera adalah orang Melayu, menurut sebuah buku - Crimson Tide over Borneo. Yang termuda pemegang PGB adalah ASP Wilfred Gomez dari Pasukan Polis.

Kanang Anak Langkau adalah pemegang SP dan PGB. Sumbangan mereka pada awalnya tidak diberi ganjaran, bahkan tidak satu sen kecuali mereka menerima pencen seperti penjawat awam yang bersara lain.

Para pahlawan tidak diundang untuk menghadiri perayaan hari kebangsaan.

Marah dengan perlakuan buruk itu, Kanang bahkan menolak gelaran Datuk yang ditawarkan kepadanya mengatakan dia seorang lelaki yang miskin dan tidak mampu menerima gelaran 'Datuk'.

Kesengsaraan mereka mendapat perhatian Ahli Parlimen (LDP) untuk Lubok Antu di Sarawak Encik Jawah Gerang yang membangkitkan isu itu di Parlimen pada 1980-an. Diluluskan oleh kerajaan, pemegang PGB diberikan elaun bulanan sebanyak RM300 dan pemegang SP RM400.

Bagi pemegang PGB seperti Sgt Dajai Angie, elaun mereka telah dibatalkan pada tahun 1973. (Dajai diberi pingat keberanian pada tahun 1971).

Hanya pada 1 November 2010, Pegawai Iban dengan nama Stephen Mundaw dipromosikan ke Brigadier-Jeneral. Beliau adalah Iban pertama yang menjadi Jeneral di Tentera Malaysia sejak Sarawak menjadi bebas pada 22 Julai 1963 dari British dan membentuk Persekutuan Malaysia pada 16 September 1963 bersama dengan Borneo Utara (Sabah sekarang) dan Singapura yang diserahkan kemudian. Jika anda mahu melihat lebih jauh; Beliau adalah Jeneral Iban pertama dalam sejarah panjang Rangers Malaysia ketika pendahulunya Sarawak Rangers dibentuk oleh Rajah Charles Brooke pada tahun 1862. Dengan promosi ini, secara tidak sengaja, "peruntukan Iban" mungkin telah dibuat di Tentera Malaysia.

Atas pengetahuannya dalam tradisi dan adat istiadat Iban, Kanang kemudian menjadi Temenggong bagi masyarakat Iban di Sri Aman dan tahun lalu ia dianugerahkan oleh pemerintah negeri.

Pada 15 April 2009, beliau menjadi tajuk utama selepas menyelamatkan orangutan bayi dari penawanan dengan rakannya, Tay Choon Yong. Bayi Orang utan diserahkan kepada Pusat Hidupan Liar Semenggoh.

Pada 24 September 2011, beliau telah dianugerahkan Panglima Gemilang Bintang Kenyalang (PGBK), dengan gelaran Datuk oleh Abang Muhammad Salahuddin, Ulang Tahun ke-90 Baginda.

Pada tahun 2011, Kanang menyelia Operasi Mai Pulai. Operasi ini melibatkan pencarian dan penggalian jenazah 21 Penjejak Iban dan Sarawak Rangers yang dibunuh semasa Darurat Tanah Melayu Kedua. Sisa-sisa mereka telah dihidupkan semula dari pelbagai lokasi di Semenanjung Melayu dan kembali ke Sarawak di mana mereka disusun semula pada Julai 2011.

Kematian

Pada 3 Januari 2013, beliau rebah semasa menonton televisyen di rumah di Sungai Apong, Sri Aman selepas mengadu sakit dada. Segera dikejarkan ke Hospital Umum Sarawak, beliau telah diisytiharkan meninggal dunia pada pukul 1:45 pagi akibat serangan jantung pada usia 68 tahun. Beliau dikebumikan pada 6 Januari dengan kepujian ketenteraan penuh di Kubur Pahlawan di Jalan Budaya, Kuching.

Sementara itu, mesej ucapan takziah dan simpati telah diterima oleh keluarga mendiang Kanang dari pemimpin kerajaan termasuk dari Perdana Menteri Malaysia, Najib Tun Razak dan Ketua Menteri Sarawak Abdul Taib Mahmud.

Menurut Menteri Pertahanan, Datuk Seri Ahmad Zahid Hamidi, beliau akan diberi pengebumian negara. Keranda beliau, yang terbungkus di Jalur Gemilang dan warna Angkatan Bersenjata Malaysia, mula dibawa ke pangkalan Bahagian Infanteri Pertama yang terletak di Kem Bukavu di Penrissen untuk ahli-ahli keluarga dan rakan-rakan untuk melakukan sembahyang dan majlis menantang (majlis menawarkan), sebelum dibawa ke Pusat Sivik Kuching untuk orang ramai untuk memberi penghormatan terakhir. Mendiang dikebumikan di Kubur Pahlawan di Jalan Taman Budaya, selepas solat pengebumian di Katedral St.Thomas di Kuching.

Di kalangan masyarakat Iban, Kanang bertindak dalam perkhidmatan ketenteraan dianggap sebagai "raja berani tau serang" yang sepadan dengan bayaran duda tertinggi bagi Pemimpin Perang Besar. Jika tidak, gelaran temenggong kepadanya untuk bayaran duda kelima.

Penghargaan

Pada 3 Jun 1981, beliau menerima dua anugerah, Panglima Gagah Berani dan Seri Pahlawan Gagah Perkasa yang diberikan oleh Yang di-Pertuan Agong pada masa itu, Sultan Ahmad Shah. Pada 24 September 2011, beliau menerima Darjah Utama Yang Amat Mulia Bintang Kenyalang Sarawak 'Panglima Gemilang Bintang Kenyalang' (P.G.B.K) yang membawa gelaran Datuk.

Penghargaan ketenteraan

• Seri Pahlawan Gagah Perkasa (SP)
• Panglima Gagah Berani (PGB)
• Pingat Perkhidmatan Am (PPA)
• Pingat Perkhidmatan Setia
• Pingat Jasa Malaysia
• General Service Medal (1918) dengan klasp "Brunei" (United Kingdom) (for the participation in Brunei Revolt)
• General Service Medal (1962) dengan klasp "Borneo" (United Kingdom) (for the participation in Indonesia-Malaysia Confrontation)

Penghargaan negeri

• Panglima Gemilang Bintang Kenyalang (PGBK) (Commander of the Star of the Hornbill of Sarawak) - Datuk (2011)
• Pegawai Bintang Sarawak (PBS) (Most Exalted Order of the Star of Sarawak-Officer) (1987)

Legasi

Kanang anak Langkau dilantik sebagai ikon kategori pahlawan sempena Minggu Saham Amanah Malaysia (MSAM) 2010 di Kuching, Sarawak pada 20 April 2010. Sebuah buku ditulis mengenainya bertajuk Kanang: Cerita Seorang Pahlawan.

Dalam budaya masyhur

Kanang dilakonkan oleh anaknya Langgi anak Kanang dalam filem epik sejarah bertajuk Kanang anak Langkau: The Iban Warrior (2017) arahan Bade Hj. Azmi.

Bibliografi

• Novel "Kanang, Cerita Seorang Pahlawan" oleh Mazlan Nordin (1989)

Lihat juga

• Pemberontakan Komunis (1968-1989)

Pautan luar

• Portrait of WO(1) Kanang anak Langkau in Military Ceremonial Attire
• Kanang anak Langkau with his military medals
• Kanang anak Langkau photos