Libya

Negara Libya
نڬارا ليبيا‎
دولة ليبيا
*Daulah Lībyā*
Negara Libya; نڬارا ليبيا‎ دولة ليبيا; Daulah Lībyā
Bendera	Jata
	Lagu kebangsaan: Libya, Libya, Libya
Ibu negara dan bandar terbesar	Tripoli
Bahasa rasmi	Arab
Kerajaan	Diragui akibat peperangan
Kemerdekaan
• Dilepaskan oleh Itali	10 Februari 1937
• Dari United Kingdom & Libya daripada Peramanahan Pertubuhan Bangsa-Bangsa Bersatu	24 Disember 1951
Keluasan
• Jumlah	1,759,541 km2 (679,363 bt2) (ke-17)
• Perairan (%)	Air permukaan kecil, takungan air di bawah tanah.
Penduduk
• Perkiraan 2019	6,426,888 (75)
• Bancian Penduduk 2006	9,670,688
• Kepadatan	13.6/km2 (35.2/sq mi) (118)
KDNK (PPP)	2019
• Jumlah	$89.74 billion
• Per kapita	$14,043
KDNK (nominal)	2019
• Jumlah	$59.63 bilion
• Per kapita	$9,278
HDI (2019)	Templat:Stable0.730; Ralat: Nilai IPM tidak sah
Mata wang	Dinar ; (LYD)
Zon waktu	UTC+2 (WET)
Arah memandu	kanan
Nombor telefon	218
DPT internet	.ly
	a. ↑ Libyan Arabic and other varieties, like Berber languages in certain low-populated areas, are the spoken languages, while literary Arabic is the official written language. b. ↑ Includes 350,000 foreigners

Libya atau rasminya Negara Libya (Arab: ليبيا, yang diertikan ke dalam bahasa Libya Lībyā atau دولة ليبيا) terletak di Afrika Utara, bersempadan dengan Laut Tengah, Mesir di sebelah timur, Sudan di tenggara, Chad dan Niger di selatan serta Algeria dan Tunisia di sebelah barat. Ibu kota negaranya adalah Tripoli. Bilangan penduduk Libya hampir mencecah 6 juta orang tetapi dianggap sebagai sedikit jika dibandingkan keluasan negaranya yang amat luas sehingga dikira sebagai negara ke-17 terbesar di dunia.

Nama "Libya" berasal daripada bahasa Mesir iaitu "Lebu", yang merupakan sebutan bagi orang-orang Berber yang tinggal di sebelah barat Sungai Nil, dan dipinjam oleh bahasa Yunani sebagai "Libya". Pada zaman Yunani kuno, istilah ini mempunyai erti yang lebih luas, yang mencakupi seluruh Afrika Utara di sebelah barat Mesir, dan kadang-kadang juga ditujukan untuk seluruh benua Afrika.

Libya adalah sebuah kerajaan yang didirikan pada 24 Disember 1951. Raja Idris I bertindak sebagai pemimpin pemerintahan. Itali telah mencuba untuk merebut Libya dari Turki dan menjadikannya wilayah jajahan. Tetapi, negara yang berbatasan dengan Laut Tengah ini mendapat kemerdekaan dan kebebasan setelah Itali menyerah kalah kepada Sekutu dalam Perang Dunia Kedua.

Pada 2011, Libya terjebak dalam suatu perang saudara yang merupakan akibat daripada tempiasan Revolusi Arab 2011 yang menyaksikan kejatuhan kerajaan Tunisia pimpinan Zine El Abidine Ben Ali dan Mesir pimpinan Hosni Mubarak. Pihak pro-demokrasi mengisytiharkan penubuhan Pemerintah Sementara Libya yang dinamakan Majlis Peralihan Kebangsaan pimpinan Mustafa Abdul Jalil, bekas Menteri Kehakiman Libya yang telah berpaling tadah dari Kerajaan Jamahiriya pimpinan Gaddafi.

Sejarah

Sejarah Libya melibatkan campuran kumpulan etniknya yang kaya, termasuk orang asli Barbar/Amazigh. Amazigh telah hadir sepanjang sejarah negara. Untuk sebahagian besar sejarahnya, Libya telah tertakluk kepada pelbagai peringkat kawalan asing, dari Eropah, Asia, dan Afrika.

Sejarah Libya terdiri daripada enam tempoh berbeza: Libya Purba, era Rom, era Islam, pemerintahan Uthmaniyah, pemerintahan Itali, dan era Moden.

Geografi

Libya ialah saiz keempat di kalangan negara-negara Afrika dan keenam belas di kalangan negara-negara di dunia. Ia berada di Mediterranean dengan Mesir di timur, Tunisia di barat laut, Algeria di barat, Niger dan Chad di selatan, dan Sudan di tenggara. Walaupun penemuan minyak pada tahun 1960-an telah membawa kekayaan yang sangat besar, pada masa kemerdekaannya ia adalah negeri padang pasir yang sangat miskin yang satu-satunya aset fizikal pentingnya adalah lokasi strategiknya di titik tengah rim utara Afrika.

Libya terletak dalam jarak yang mudah dicapai oleh negara-negara Eropah utama dan menghubungkan negara-negara Arab di Afrika Utara dengan negara-negara Timur Tengah, fakta bahawa sepanjang sejarah telah menjadikan pusat-pusat bandarnya menjadi persimpangan jalan yang ramai dan bukannya kawasan terpencil tanpa pengaruh sosial luar. Akibatnya, jurang sosial yang besar berkembang antara bandar-bandar, kosmopolitan dan kebanyakannya dihuni oleh orang asing, dan kawasan pedalaman padang pasir, di mana ketua-ketua puak memerintah secara berasingan dan di mana perubahan sosial adalah minimum.

Politik

Politik Libya berada dalam keadaan tidak menentu sejak kejatuhan Jamahiriya Arab Libya pada 2011 dan perang saudara baru-baru ini serta pelbagai penjihad dan unsur puak yang mengawal bahagian negara.^[4] Pada 10 Mac 2021, Kerajaan Perpaduan Nasional (GNU) sementara, yang menyatukan Kabinet Al-Thani Kedua dan Kerajaan Kesepakatan Nasional telah dibentuk, hanya untuk menghadapi tentangan baharu dalam Kerajaan Kestabilan Negara, sehingga Forum Dialog Politik Libya memastikan bahawa ia berterusan gencatan senjata.

Ekonomi

Ekonomi Libya bergantung terutamanya kepada hasil daripada sektor petroleum, yang mewakili lebih 95% daripada pendapatan eksport dan 60% daripada KDNK.^[5] Hasil minyak ini dan populasi kecil telah memberikan Libya salah satu KDNK per kapita nominal tertinggi di Afrika.^[6]^[5]

Selepas tahun 2000, Libya mencatatkan kadar pertumbuhan yang menggalakkan dengan anggaran pertumbuhan 10.6% daripada KDNK pada tahun 2010. Perkembangan ini telah terganggu oleh Perang Saudara Libya, yang mengakibatkan penguncupan ekonomi sebanyak 62.1% pada tahun 2011. Selepas perang, ekonomi pulih sebanyak 104.5% pada tahun 2012. Ia terhempas sekali lagi selepas Perang Saudara Libya Kedua.^[7] Sehingga 2017, KDNK PPP per kapita Libya berada pada 60% daripada paras sebelum perangnya.^[7]

Demografi

Demografi Libya ialah demografi Libya, khususnya meliputi kepadatan penduduk, etnik, tahap pendidikan, kesihatan penduduk, status ekonomi dan pertalian agama, serta aspek lain penduduk Libya. Penduduk Libya tinggal di negara Libya, sebuah wilayah yang terletak di pantai Mediterranean Afrika Utara, di sebelah barat dan bersebelahan dengan Mesir. Orang Libya tinggal di Tripoli. Ia adalah ibu kota negara dan pertama dari segi penduduk bandar, serta Benghazi, bandar kedua terbesar di Libya.

Kelompok etnik di Libya^[8]

Arab (92%)

Barbar (5%)

Lain-lain (3%)

Agama

Agama di Libya^[9]

Islam (96.6%)

Kristian (2.7%)

Buddhisme (0.3%)

Lain-lain (0.4%)

Islam adalah agama yang dominan di Libya. Selain daripada majoriti besar Muslim Sunni, terdapat juga komuniti Kristian kecil, yang terdiri secara eksklusif daripada pendatang. Kristian Ortodoks Koptik, yang merupakan Gereja Kristian Mesir, adalah denominasi Kristian terbesar dan paling bersejarah di Libya. Terdapat lebih 60,000 Koptik Mesir di Libya, kerana mereka terdiri daripada lebih 1% daripada populasi sahaja.^[10] Dianggarkan terdapat 40,000 penganut Roman Katolik di Libya yang dilayan oleh dua Uskup, seorang di Tripoli (berkhidmat kepada masyarakat Itali) dan seorang di Benghazi (berkhidmat kepada masyarakat Malta). Terdapat juga komuniti kecil Anglikan, yang kebanyakannya terdiri daripada pekerja pendatang Afrika di Tripoli; ia adalah sebahagian daripada Keuskupan Anglikan Mesir.^[11]

Libya adalah sehingga kebelakangan ini rumah salah satu komuniti Yahudi tertua di dunia, sejak sekurang-kurangnya 300 SM.^[12] Satu siri pogrom bermula pada November 1945 berlangsung selama hampir tiga tahun, secara drastik mengurangkan populasi Yahudi Libya.^[13]

Kebudayaan

Kebudayaan Libya merupakan gabungan pelbagai pengaruh, kerana pendedahannya kepada banyak era sejarah. Ia melibatkan akar dalam budaya Barbar, Afrika, Turki dan Arab.^[14] Libya adalah tanah jajahan Itali selama lebih empat dekad, yang juga mempunyai kesan yang besar terhadap budaya negara. Libya telah berjaya mengekalkan adat resam tradisionalnya sehingga kini.

Majoriti rakyat Libya adalah Arab, dan 96.6% adalah Muslim Sunni. Bahasa yang digunakan di Libya kebanyakannya adalah bahasa Arab. Bahasa Itali dan Inggeris dituturkan dalam tahap kecil dan di kawasan pelancongan.

90% daripada negara ialah padang pasir dan inilah sebabnya mengapa hanya 10% penduduk Libya tinggal di luar kawasan pantai.

Kota Besar

Lihat juga

Rujukan

^ Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). "World Population Prospects, Table A.1" (PDF). 2008 revision. United Nations. Dicapai pada 2009-03-12. Cite journal requires |journal= (bantuan)
^ ^a ^b ^c ^d "Libya". International Monetary Fund. Dicapai pada 2011-04-18.
^ "Human Development Report 2010" (PDF). United Nations. 2010. Dicapai pada 2010-11-05.
^ Pelham, Nicolas (Februari 2015). "Libya Against Itself". The New York Review of Books. Dicapai pada 18 Februari 2015.
^ ^a ^b "Libya". Organization of the Petroleum Exporting Countries. Dicapai pada 5 Mei 2018.
^ USD 12,062 as of 2010 (IMF estimate); rank 48 worldwide, followed by Equatorial Guinea with USD 11,081 on rank 51.
^ ^a ^b "GDP per capita, PPP (constant 2011 international $) | Data". data.worldbank.org (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 3 September 2018.
^ "Population of Libya". Fanack.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 18 September 2022.
^ The Great Leap-Fraud: Social Economics of Religious Terrorism, p724
^ Looklex Encyclopedia: 1% of Libya's population density (6.1 million) adhere to the Coptic Orthodox faith Diarkibkan 4 Mac 2016 di Wayback Machine
^ (2004), "International Religious Freedom Report: Libya" Jewish Virtual Library, Dicapai pada 19 Julai 2006
^ The World Jewish Congress, "History of the Jewish Community in Libya" Diarkibkan 25 April 2013 di Wayback Machine, The University of California at Berkeley, Dicapai pada 16 Julai 2006
^ Harris, David A. (2001), "In the Trenches: Selected Speeches and Writings of an American Jewish Activist", 1979–1999, pp. 149–150
^ "Culture and Art". Social Overview. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Disember 2010.

Pautan luar

Underground "Fossil Water" Running Out Brian Handwerk, National Geographic, May 6, 2010. (Inggeris)
Libya turns on the Great Man-Made River Marcia Merry, Printed in the Executive Intelligence Review, September 1991. (Inggeris)

[unpop-1] Department of Economic and Social Affairs Population Division (2009). "World Population Prospects, Table A.1" (PDF). 2008 revision. United Nations. Dicapai pada 2009-03-12. Cite journal requires |journal= (bantuan)

[imf2-2] "Libya". International Monetary Fund. Dicapai pada 2011-04-18.

[HDI-3] "Human Development Report 2010" (PDF). United Nations. 2010. Dicapai pada 2010-11-05.

[4] Pelham, Nicolas (Februari 2015). "Libya Against Itself". The New York Review of Books. Dicapai pada 18 Februari 2015.

[OPEC_-_Libya-5] "Libya". Organization of the Petroleum Exporting Countries. Dicapai pada 5 Mei 2018.

[6] USD 12,062 as of 2010 (IMF estimate); rank 48 worldwide, followed by Equatorial Guinea with USD 11,081 on rank 51.

[:0-7] "GDP per capita, PPP (constant 2011 international $) | Data". data.worldbank.org (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 3 September 2018.

[Population_of_Libya-8] "Population of Libya". Fanack.com (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 18 September 2022.

[9] The Great Leap-Fraud: Social Economics of Religious Terrorism, p724

[i-cias.com-10] Looklex Encyclopedia: 1% of Libya's population density (6.1 million) adhere to the Coptic Orthodox faith Diarkibkan 4 Mac 2016 di Wayback Machine

[11] (2004), "International Religious Freedom Report: Libya" Jewish Virtual Library, Dicapai pada 19 Julai 2006

[12] The World Jewish Congress, "History of the Jewish Community in Libya" Diarkibkan 25 April 2013 di Wayback Machine, The University of California at Berkeley, Dicapai pada 16 Julai 2006

[harris-13] Harris, David A. (2001), "In the Trenches: Selected Speeches and Writings of an American Jewish Activist", 1979–1999, pp. 149–150

[14] "Culture and Art". Social Overview. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 Disember 2010.

[a]

[b]

[1]

[c]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]