Kesan sosial pandemik COVID-19 di Malaysia

Sunting pautan
Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.

Pandemik COVID-19 di Malaysia membawa kesan sosial meluas di seluruh negara yang menjangkaui penyebaran penyakit itu sendiri serta usaha untuk menghapuskannya, termasuk pendaftaran kelahiran, kematian dan perkahwinan, perhimpunan besar-besaran, pendidikan dan kegiatan sukan.

Kebajikan haiwan[sunting | sunting sumber]

Pada Jun 2020, media The Sun Daily melaporkan bahawa tempat perlindungan haiwan menghadapi masalah kewangan sementara harus mengurus banyak kucing dan anjing yang tidak diingini. Pihak Lost Souls Animal Souls Shelter di Kuala Selangor telah mengambil sayur organik untuk menampung perbelanjaan operasinya. Di bawah Akta Kesejahteraan Haiwan, meninggalkan haiwan peliharaan adalah kesalahan yang boleh dikenakan denda antara RM20,000 hingga RM100,000 atau hukuman penjara sehingga tiga tahun.[1]

Pendaftaran kelahiran, perkahwinan dan kematian[sunting | sunting sumber]

Pada 19 April 2020, Menteri Pertahanan Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa pendaftaran kelahiran dan kematian semasa perintah kawalan pergerakan (PKP) akan dibenarkan ditangguhkan sehingga 90 hari selepas PKP berakhir. Ismail Sabri juga mengumumkan bahawa pihakKementerian Dalam Negeri telah memutuskan bahawa mereka yang perlu mengganti kad pengenalan MyKad yang hilang dapat membuat janji temu dengan cawangan Jabatan Pendaftaran Negara tempatan.[2]

Selepas itu, pada 21 Jun 2020, Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa pasangan dengan pendaftaran perkahwinan yang tertangguh akibat PKP tidak boleh melengkapkan proses tersebut di semua NGO bertauliah negara termasuk organisasi kaum, kuil, gereja, dan badan agama.[3] Pada 22 Jun, beliau mengumumkan bahawa kerajaan akan mengumumkan pada hari Rabu (24 Jun) sama ada upacara sebegitu akan diizinkan tidak lama lagi.[4]

Perhimpunan agama[sunting | sunting sumber]

Berikutan PKP bermula Mac 2020, misa-misa Anglikan dan Katolik utama di Malaysia Barat serta di Sabah dan Sarawak ditunda,[5] sementara acara kebudayaan tahunan di Sabah seperti Kaamatan (Kadazan-Dusun) dan Kalimaran (Murut) telah dibatalkan.[6][7] Walaupun solat Jumaat (kecuali negeri Perlis pada 13 Mac)[8] tidak ditangguhkan pada tahap awal wabak ini, Yang di-Pertuan Agong Malaysia menyeru agar khutbah dilakukan dengan lebih pendek dan setiap masjid di negara ini mesti diberikan termometer dahi, pembersih tangan dan topeng muka sebagai sebahagian langkah-langkah pencegahan.[9] Tatacara khutbah dan solat Jumaat telah dikeluarkan oleh Menteri Hal Ehwal Agama Malaysia.[10] Akhirnya pada 17 Mac, semua aktiviti masjid dan surau termasuk khutbah Jumaat dan sebarang solat berjemaah ditangguhkan oleh pihak negeri termasuk Yang di-Pertuan Agong dan para mufti negara.[11] Selain itu, Festival Qingming etnik Cina Malaysia ditangguhkan sementara festival kuil Hindu dan perhimpunan Vaisakhi telah dibatalkan.[12][13]

Pada 28 Mei, Kementerian Perpaduan Nasional mengumumkan bahawa sejumlah 174 buah rumah ibadat bukan Islam telah dibenarkan untuk beroperasi semula dari 10 Jun mengikut tatacara operasi piawai bagi rumah-rumah ibadat di Zon Hijau termasuk jumlah maksimum 30 orang pengunjung, dan tertakluk kepada keluasan bangunan. Rumah ibadat ini termasuk yang berada di bawah Fo Guang Shan; Keuskupan Agung Katolik Rom Kuala Lumpur, National Evangelical Christian Fellowship, Hindu Sangam, Majlis Gurdwara, dan Persekutuan Persatuan Tao Malaysia. Perkahwinan di kuil, gereja, dan persatuan agama ditangguhkan sehingga 31 Julai 2020.[14]

Pada 15 Jun, Menteri Kanan Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa semua 5,230 buah rumah ibadat bukan Islam dibenarkan untuk dibuka semula tetapi mesti mematuhi garis panduan jarak sosial termasuk mengambil maksimum sepertiga daripada kapasiti lazim dan menghendaki para hadirin memuat turun aplikasi MySejahtera.[15]

Pada 3 Julai, Menteri di Jabatan Perdana Menteri (Hal Ehwal Ugama) Dr Zulkifli Mohamad Al-Bakri menjelaskan bahawa warga asing tidak dibenarkan menghadiri solat berjemaah di masjid dan surau sehingga pihak jabatan mengkaji laporan daripada Jabatan Agama Islam Wilayah Persekutuan mengenai keadaan di masjid dan surau.[16]

Berikutan gelombang kes ketiga pada akhir tahun 2020, beberapa komuniti agama Kristian termasuk Keuskupan Agung Katolik di Kuala Lumpur, SIBKL, dan Injil Penuh memindahkan upacara ibadah dan koir mereka secara dalam talian ke Facebook, YouTube dan aplikasi muzik.[17][18]

Akibat kes-kes yang berterusan pada bulan Mei 2021, perjumpaan dan perjalanan keluarga Hari Raya Aidilfitri (balik kampung) yang dijadualkan pada sekitar 12-13 Mei tidak dibenarkan oleh pihak Malaysia kerana sekatan PKP.[19] Solat berjemaah di masjid dan lawatan kubur adat telah dilakukan di bawah TOP ketat termasuk pemeriksaan jarak fizikal dan suhu.[20]

Pendidikan[sunting | sunting sumber]

Rencana utama: Kesan pandemik COVID-19 terhadap pendidikan di Malaysia

Pada awalnya, pihak Kementerian Pendidikan Malaysia mengumumkan bahawa semua aktiviti kokurikulum di sekolah akan ditangguhkan mulai Mac 2020.[21][22]

Pada 15 April, Menteri Pendidikan Mohd Radzi Md Jidin mengumumkan bahawa peperiksaan Ujian Penilaian Sekolah Rendah (UPSR) dan Pentaksiran Tingkatan Tiga (PT3) telah dibatalkan bagi 2020 berikutan wabak COVID-19. Beliau juga mengumumkan bahawa semua peperiksaan sekolah utama lain termasuk Sijil Pelajaran Malaysia (SPM) dan Sijil Tinggi Persekolahan Malaysia (STPM) akan ditangguhkan masing-masing ke 2021 dan Ogos 2020.[23][24]

Pada 3 Jun, Menteri Pendidikan Dr Mohd Radzi Md Jidin mengumumkan bahawa pihak pemerintah akan menyebarkan garis panduan untuk membuka kembali sekolah kepada guru pada 4 Jun sebagai usaha untuk membuka kembali sektor pendidikan.[25]

Pada 10 Jun, Menteri Pendidikan Mohd Radzi Md Jidin mengesahkan bahawa sekolah-sekolah di negara ini akan mula dibuka secara berperingkat mulai 24 Jun, dengan keutamaan diberikan kepada pelajar yang mengambil peperiksaan awam tempatan dan antarabangsa.[26][27] Sebagai sebahagian daripada langkah-langkah penjarakan sosial, sekolah akan menyajikan makanan bungkus dan semua pelajar akan memeriksa suhu ketika memasuki sekolah.

Pada 23 Jun, Kementerian Pendidikan mengumumkan perubahan pada jadual cuti sekolah untuk membantu sekolah merancang pelajaran dengan lebih baik yang terganggu oleh pandemik COVID-19 dan PKP. Cuti pertengahan akan dikurangkan daripada sembilan hari menjadi lima hari. Sementara itu, cuti akhir tahun di sekolah di negeri Kumpulan A (Johor, Kedah, Kelantan, dan Terengganu) akan dikurangkan daripada 42 hari menjadi 14 hari. Cuti akhir tahun di negeri Kumpulan B (Melaka, Negeri Sembilan, Pahang, Perak, Perlis, Pulau Pinang, Sabah, Sarawak, Selangor, Kuala Lumpur, Labuan dan Putrajaya) akan dikurangkan daripada 41 hari menjadi 13 hari. Kementerian Pendidikan mengesahkan bahawa tahun persekolahan untuk 2020 sekarang akan berjumlah 168 hari.[28] Sebagai tindak balas, bekas Menteri Pendidikan Maszlee Malik mengkritik Kementerian kerana tidak berunding dengan para guru dan kesatuan guru termasuk Kesatuan Kebangsaan Profesion Perguruan dan Kesatuan Guru Melayu Malaysia Barat sebelum meminda penggal persekolahan.[29]

Pada 26 Jun, Menteri Kanan Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa pusat tuisyen, sekolah pendidikan khas dan sekolah swasta akan dibenarkan beroperasi tidak lama lagi.[30]

Pada 29 Jun, dilaporkan bahawa prasekolah awam dan swasta, tadika, taska dan pusat jagaan kanak-kanak akan dibolehkan beroperasi semula mulai 1 Julai. Di samping itu, beberapa perniagaan telah dibenarkan untuk dibuka semula termasuk spa, pusat kesihatan serta urut kaki, pawagam, teater dan lapangan acara langsung. Pihak kerajaan juga telah membolehkan pelbagai kegiatan sosial termasuk pertemuan, persidangan, seminar, kursus, sesi latihan, perkahwinan, acara bertunang, perayaan ulang tahun dan hari jadi serta perjumpaan keagamaan. Selain itu, aktiviti berenang di tempat awam, hotel, kondominium, komuniti berpagar dan kolam renang peribadi juga dibenarkan.[31]

Pada 1 Julai, Menteri Pendidikan mengumumkan bahawa sekolah untuk pelajar lain akan dibuka semula dalam dua peringkat mulai 15 Julai. Pelajar Tingkatan Satu hingga Empat, murid Tahun Lima dan Enam, pelajar kelas peralihan dan pelajar Tingkatan Enam Semester 1 akan kembali pada 15 Julai manakala murid sekolah rendah Tahun Satu hingga Empat akan kembali ke sekolah pada 22 Julai. Beliau juga mengesahkan bahawa tahun akademik 2021 akan diputuskan pada waktu kemudian.[32]

Pada 14 Julai, Menteri Kanan Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa sekolah memandu akan dibenarkan untuk melanjutkan kursus dan latihan mereka.[33]

Berikutan peningkatan semula kes di seluruh negara pada bulan Oktober dan awal November, Menteri Pelajaran Mohd Radzi Md Jidin mengumumkan bahawa semua sekolah dan asrama sekolah di Malaysia akan ditutup antara 9 November 2020 dan 20 Januari 2021 bersamaan dengan sekatan PKP Bersyarat baharu yang berkuatkuasa pada 9 November.[34]

Pada 22 Disember 2020, Ismail Sabri Yaakob mengumumkan bahawa semua pelajar antarabangsa kecuali pelajar dari United Kingdom akan dibenarkan kembali ke institusi pengajian tinggi awam dan swasta. Pelajar yang pulang ke Malaysia perlu menjalani ujian calitan COVID-19 dan prosedur kuarantin.[35]

Pada 20 Februari 2021, Mohd Radzi Md Jidin mengumumkan bahawa murid sekolah akan kembali ke sekolah secara berperingkat antara 1 Mac dan 4 April. Kanak-kanak prasekolah, murid Tahun Satu dan Tahun Dua akan meneruskan kelas bersemuka pada 1 Mac manakala murid Tahun Tiga hingga Tahun Enam akan kembali pada 8 Mac. Murid-murid sekolah menengah di Johor, Kedah, Kelantan dan Terengganu akan kembali pada 4 April sementara murid-murid di negeri-negeri lain akan kembali pada 5 April.[36]

Pada 19 April, Ketua Menteri Sarawak, Datuk Abang Abdul Rahman Johari Abang Openg mengumumkan bahawa semua sekolah di zon merah negeri ini akan ditutup selama dua minggu bermula 20 April akibat peningkatan kes.[37]

Pada 21 April, Timbalan Menteri Pendidikan Mah Hang Soon mengumumkan bahawa mana-mana sekolah yang mempunyai kes tersahkan akan ditutup sekurang-kurangnya dua hari. Pelajar yang terlibat akan beralih ke pembelajaran dalam talian sehingga kelas fizikal dapat disambung semula.[38]

Pada 26 April, Kementerian Pendidikan memerintahkan penutupan 79 sekolah di Selangor sebagai tindak balas terhadap wabak COVID-19.[39]

Psikologi dan kesejahteraan jiwa[sunting | sunting sumber]

Pandemik COVID-19 di negara membawa kepada peningkatan masalah kesihatan jiwa serta kes bunuh diri di seluruh negara.[40] Laporan oleh pihak PDRM pada akhir 2020 mencatatkan 266 kes bunuh diri di seluruh negara sepanjang pelaksanaan PKP hingga Oktober, dengan punca-punca utama termasuk bebanan hutang dan masalah dalam keluarga serta rumah tangga.[41]

Lawatan sosial[sunting | sunting sumber]

Pada 7 April 2021, Jabatan Penjara Malaysia mengumumkan bahawa pengunjung akan membenarkan lawatan dan perjumpaan terlebih dahulu melalui sistem i-Visit dalam talian, panggilan telefon, e-mel atau surat. [42]

Acara sukan[sunting | sunting sumber]

Pandemik telah memaksa pembatalan dan penangguhan banyak acara sukan di negara ini; termasuk tempatan dan antarabangsa.[43] Semua aktiviti sukan dan kokurikulum di sekolah ditangguhkan dengan segera seperti yang diumumkan oleh Kementerian Pendidikan negara. [21] Walaupun pasukan bola sepak kebangsaan Malaysia merancang untuk menyertai kelayakan Piala Dunia 2022, pasukan Malaysia merancang untuk bermain perlawanan persahabatan menentang Bahrain sebelum menghadapi UAE dan Vietnam, tetapi dibatalkan kerana situasi pandemik di Malaysia serta Bahrain.[44] Acara sukan lanjutan seperti acara golf, Kejohanan Maybank dan kejohanan tempatan lain dibatalkan sementara acara sukan lain seperti Sukan Sukma 2020, Terbuka Malaysia (badminton), Liga Malaysia (bola sepak), Piala Azlan Shah (hoki), Kejuaraan Pasukan Asia (skuasy) dan acara-acara Majlis Sukan Sekolah-Sekolah Malaysia dibatalkan atau ditangguhkan.[45][46][47][48]

Catatan dan rujukan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ Fazazina, Elly (25 June 2020). "Pandemic shrinking revenue of animal shelters, while more pets being dumped due to shifting priorities". The Sun Daily. Diarkibkan daripada yang asal pada 25 June 2020. Dicapai pada 25 June 2020.
  2. ^ Koya, Zakiah (19 April 2020). "Registration of births, deaths permitted up to 90 days after MCO lifted, says Ismail Sabri". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 April 2020. Dicapai pada 19 April 2020.
  3. ^ Lai, Allison (21 June 2020). "Registration of marriages for non-Muslims now allowed, ceremony limited to 20 people". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 June 2020. Dicapai pada 21 June 2020.
  4. ^ Mohsen, Amar (22 June 2020). "Decision on wedding ceremonies Wednesday: Ismail Sabri". Diarkibkan daripada yang asal pada 22 June 2020. Dicapai pada 22 June 2020.
  5. ^  • "Covid-19: Catholic Church suspends mass for two weeks". The Star. 12 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.

     • "Suspension of Catholic Masses and gatherings". Daily Express. 14 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.

     • Edgar, Nigel (14 March 2020). "Covid-19: Anglican church services in Sarawak, Brunei suspended temporarily". Borneo Post. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  6. ^ "Kaamatan Festival 2020 cancelled due to Covid-19". Daily Express. 13 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  7. ^ Dahali, Rafiqah (14 March 2020). "Dua pesta tahunan Sabah dibatalkan" [Two annual Sabah festivals are cancelled]. Harian Metro (dalam bahasa Malay). Diarkibkan daripada yang asal pada 15 March 2020. Dicapai pada 15 March 2020.CS1 maint: unrecognized language (link)
  8. ^ H. Rodzi, Nadirah (13 March 2020). "Malaysia's Perlis cancels Friday prayers amid coronavirus fears; other states continue". The Straits Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  9. ^ "Agong calls for shorter Friday sermon, mosques to take preventative measures against Covid-19". The Malay Mail. 13 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  10. ^ Ram, Sadho (12 March 2020). "Religious Affairs Minister Dr Zulkifli Issues COVID-19 Guidelines Regarding Friday Prayers". Says.com. Dicapai pada 14 March 2020.
  11. ^ Roslan, Suraya (16 March 2020). "Covid-19: Semua aktiviti di masjid, surau ditangguhkan" [Covid-19: All activities at the mosque, surau are suspended]. Harian Metro (dalam bahasa Malay). Diarkibkan daripada yang asal pada 14 April 2020. Dicapai pada 14 April 2020.CS1 maint: unrecognized language (link)
  12. ^ Yeen, Oh Ing (24 March 2020). "Qing Ming on hold". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 April 2020. Dicapai pada 16 April 2020.
  13. ^ Alagesh, T.N. (19 March 2020). "Maran Panguni Uthiram temple fest cancelled this year". New Straits Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 March 2020. Dicapai pada 16 April 2020.
  14. ^ "174 non-muslim houses of worship allowed to resume operations from June 10". The Sun Daily. 28 May 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 28 May 2020. Dicapai pada 28 May 2020.
  15. ^ Anis, Mazwin (15 June 2020). "All non-Muslim places of worship can now operate but with one-third of usual capacity, says Ismail Sabri". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 June 2020. Dicapai pada 15 June 2020.
  16. ^ "Foreigners still not allowed to join congregational prayers: Zulkifli". The Sun Daily. 3 July 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 3 July 2020. Dicapai pada 3 July 2020.
  17. ^ "From masses to party packs, churches take to Christmas online". Free Malaysia Today. 18 December 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 December 2020. Dicapai pada 24 December 2020.
  18. ^ Emmanuel, Marina (22 December 2020). "Malaysia's largest virtual Catholic choir spreads spirit of Christmas globally". New Straits Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 December 2020. Dicapai pada 24 December 2020.
  19. ^ Adam, Ashman (13 May 2021). "Another bittersweet Aidilfitri in Malaysia for families kept apart by MCO again". Malay Mail. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 May 2021. Dicapai pada 13 May 2021.
  20. ^ "Muslims celebrate Aidilfitri on moderate scale, complying with MCO SOP". Malay Mail. 13 May 2021. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 May 2021. Dicapai pada 13 May 2021.
  21. ^ a b Rozaidee, Arisha (13 March 2020). "MOE: All Sports And Co-Curricular Activities To Be Postponed Due To COVID-19". Says.com. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  22. ^ Wong, Alexander (13 March 2020). "Malaysia Govt: Postpone or cancel all gatherings and events until 30 April". SoyaCincau. Diarkibkan daripada yang asal pada 16 March 2020. Dicapai pada 16 March 2020.
  23. ^ Mohsen, Amar (15 April 2020). "Covid-19: UPSR, PT3 cancelled, SPM, STPM postponed". The Sun. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 April 2020. Dicapai pada 15 April 2020.
  24. ^ Menon, Sandhya (15 April 2020). "PT3, UPSR cancelled; SPM, STPM 3rd semester exam pushed to Q1 2021". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 15 April 2020. Dicapai pada 15 April 2020.
  25. ^ "Guidelines on reopening schools to be distributed Thursday (June 4), says Education Minister". The Star. 3 June 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 4 June 2020. Dicapai pada 4 June 2020.
  26. ^ "Malaysia to reopen schools in stages from June 24: minister". Reuters. 10 June 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 June 2020. Dicapai pada 22 June 2020.
  27. ^ Kanyakumari, D. (10 June 2020). "Malaysian schools to reopen in phases starting Jun 24". Channel News Asia. Diarkibkan daripada yang asal pada 13 June 2020. Dicapai pada 22 June 2020.
  28. ^ Jun, Soo Wern (23 June 2020). "Education Ministry cuts school holidays this year in 2020 term revision". Malay Mail. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 June 2020. Dicapai pada 24 June 2020.
  29. ^ "Teachers upset over amended school holidays, says Maszlee". Free Malaysia Today. 23 June 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 24 June 2020. Dicapai pada 24 June 2020.
  30. ^ Loo, Cindi (26 June 2020). "More sectors to be reopened under RMCO from July 1". The Sun Daily. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 June 2020. Dicapai pada 26 June 2020.
  31. ^ "Pre-schools, kindergartens to open on Wednesday, preparations underway for the little ones". The Sun Daily. 29 June 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 29 June 2020. Dicapai pada 29 June 2020.
  32. ^ Menon, Sandhya (1 July 2020). "Schools to reopen in stages for other students starting July 15, says Education Minister". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 1 July 2020. Dicapai pada 1 July 2020.
  33. ^ Lai, Allison (14 July 2020). "Ismail Sabri: Driving schools allowed to conduct courses, training from Tuesday (July 14)". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 July 2020. Dicapai pada 14 July 2020.
  34. ^ "COVID-19: Schools in Malaysia to close from Monday". Channel News Asia. 8 November 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 8 November 2020. Dicapai pada 8 November 2020.
  35. ^ Anis, Mazwin Nik; Rahim, Rahimy (22 December 2020). "All international students except those from UK can go back to campuses on Jan 1 (updated)". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 December 2020. Dicapai pada 22 December 2020.
  36. ^ Rajaendram, Rebecca (20 February 2021). "Youngest go back to school first". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 February 2021. Dicapai pada 20 February 2021.
  37. ^ Ling, Sharon (19 April 2021). "Covid-19: All schools in Sarawak's red zones to close for two weeks from Tuesday (April 20)". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 April 2021. Dicapai pada 19 April 2021.
  38. ^ Lai, Allison (21 April 2021). "Dr Mah on Covid-19: Schools with positive case to be closed for at least two days". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 22 April 2021. Dicapai pada 22 April 2021.
  39. ^ Menon, Sandhya (26 April 2021). "Covid-19: Education Dept orders 79 schools in Selangor to close". The Star. Diarkibkan daripada yang asal pada 26 April 2021. Dicapai pada 26 April 2021.
  40. ^ Harizah Kamel (14 Jun 2021). "Prepare for rise in mental health issues from lockdowns". The Malaysian Reserve (dalam bahasa Inggeris). Dicapai pada 23 Jun 2021.
  41. ^ Keertan Ayamany (29 November 2020). "Dr Mahathir rallies Malaysians amid report of 266 suicides nationwide during MCO (VIDEO)". Malay Mail. Dicapai pada 23 Jun 2021.
  42. ^ "Prison visits now allowed through bookings, strict Covid-19 SOPs, says Prisons Dept". The Star. 7 April 2021. Diarkibkan daripada yang asal pada 7 April 2021. Dicapai pada 7 April 2021.
  43. ^ Yusof, Ayisy (3 March 2020). "Major events postponed due to Covid-19 outbreak". New Straits Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  44. ^ "International friendly between Malaysia and Bahrain cancelled due to coronavirus outbreak". Fox Sports Asia. 25 February 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 28 February 2020.
  45. ^ "Sukma 2020 postponed due to Covid-19 pandemic, says sports minister". The Malay Mail. 25 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 6 April 2020. Dicapai pada 6 April 2020.
  46. ^ Palansamy, Yiswaree (13 March 2020). "Malaysian Golf Association cancels all tournaments over Covid-19". The Malay Mail. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  47. ^ "Malaysia Open cancelled". New Straits Times. 14 March 2020. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
  48. ^ Singh, Jugjet (14 March 2020). "Malaysia's sports casualties of coronavirus". New Straits Times. Diarkibkan daripada yang asal pada 14 March 2020. Dicapai pada 14 March 2020.
Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Kesan_sosial_pandemik_COVID-19_di_Malaysia&oldid=5133751"