Negeri dan Wilayah Persekutuan di Malaysia

Daripada Wikipedia, ensiklopedia bebas.
(Dilencongkan dari Negeri di Malaysia)
Politik Malaysia
Coat of arms of Malaysia.svg
Persatuan Negara-negara Asia Tenggara Negara Anggota ASEAN
Kerajaan Persekutuan
Pemerintahan beraja
Arms of the Yang di-Pertuan Agong of Malaysia.svg
Legislatif
Parliament Of Malaysia.svg

Dewan Negara Parlimen Malaysia.svg

Dewan Rakyat.svg

Eksekutif
Coat of arms of Malaysia.svg
Kehakiman
Pilihan raya
Suruhanjaya Pilihan Raya Malaysia.svg
Parti politik
Senarai parti politik Malaysia
Hubungan dalam negeri
Hubungan luar negeri
Ikon portal Portal Malaysia


Malaysia ialah sebuah negara yang terletak di Asia Tenggara. Terdapat 11 buah negeri mewakili Malaya, 2 Wilayah Borneo dan 3 Wilayah Persekutuan. Dua wilayah Persekutuan iaitu Kuala Lumpur dan Putrajaya terletak di Semenanjung Malaysia. Manakala, satu lagi wilayah persekutuan iaitu Labuan terletak di Pulau Borneo (Malaysia Timur).

11 buah negeri terletak di semenanjung Malaysia, manakala dua buah negeri lagi (sekarang bertukar terma panggilan sebagai wilayah) iaitu Wilayah Sabah dan Wilayah Sarawak terletak di Kepulauan Borneo.

Am[sunting | sunting sumber]

Negeri-negeri, Wilayah Borneo dan Wilayah Persekutuan Malaysia adalah bahagian pentadbiran utama Malaysia. Malaysia ialah negara persekutuan yang memiliki 12 negeri, 2 Wilayah Borneo dan 3 Wilayah Persekutuan.

Senarai negeri dan Wilayah Persekutuan[sunting | sunting sumber]

11 negeri dan 2 wilayah persekutuan terletak di Semenanjung Tanah Melayu, secara kolektif disebut Semenanjung Malaysia atau Malaysia Barat. 2 wilayah berada di pulau Borneo, dan 1 wilayah persekutuan yang tinggal terdiri dari pulau-pulau di luar Borneo; mereka secara kolektif disebut sebagai Malaysia Timur atau Malaysia Borneo. Dari 13 negeri di Malaysia, 9 adalah monarki.

Tarikh kenegaraan dan penubuhan wilayah persekutuan[sunting | sunting sumber]

Persekutuan Malaysia ditubuhkan pada 16 September 1963 di bawah Perjanjian Malaysia

  • Tarikh Negeri-negeri di Semenanjung Malaysia yang menyertai Persekutuan Malaya (semasa kemerdekaan Persekutuan Malaya):
Nama Negeri
 Tarikh
Johor Johor Darul Takzim 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Kedah Kedah Darul Aman 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Kelantan Kelantan Darul Naim 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Melaka Melaka Bandaraya Bersejarah 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Negeri Sembilan Negeri Sembilan Darul Khusus 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Pahang Darul Makmur Pahang Darul Makmur 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Perak Darul Ridzuan Perak Darul Ridzuan 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Perlis Perlis 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Pulau Pinang Pulau Pinang Pulau Mutiara 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Selangor Selangor Darul Ehsan 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
Terengganu Terengganu Darul Iman 31 Ogos 1957; 65 tahun yang lalu (1957-08-31)
  • Tarikh Wilayah-wilayah di Borneo Malaysia yang Menyertai kesatuan semasa pembentukan Malaysia:
Nama Wilayah
 Tarikh
 Tarikh Penting bagi Wilayah
Sabah Sabah Negeri Di Bawah Bayu 16 September 1963; 59 tahun yang lalu (1963-09-16) 31 Ogos 1963; 59 tahun yang lalu (1963-08-31)
Sarawak Sarawak Bumi Kenyalang 16 September 1963; 59 tahun yang lalu (1963-09-16) 22 Julai 1963; 59 tahun yang lalu (1963-07-22)
  • Tarikh Penubuhan Wilayah Persekutuan:
Nama Wilayah Persekutuan
 Tarikh
Kuala Lumpur Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur 1 Februari 1974; 49 tahun yang lalu (1974-02-01)
Labuan Wilayah Persekutuan Labuan 16 April 1984; 38 tahun yang lalu (1984-04-16)
Putrajaya Wilayah Persekutuan Putrajaya 1 Februari 2001; 21 tahun yang lalu (2001-02-01)

Yang di-Pertuan Agong/Raja negeri-negeri Melayu[sunting | sunting sumber]

Nama
 Ibu negeri
 Bandar diraja
 Jumlah penduduk[1]
 Keluasan (km²)[2]
 Kepadatan penduduk[3]
 Awalan
nombor plat
 Kod kawasan telefon
 Kotaraya terbesar
 Singkatan
 ISO
 FIPS
Johor Johor Darul Takzim Johor Bahru Bandar Maharani 3,233,434 19,210 168 J 07
06 (Muar & Tangkak) 		Johor Bahru JHR MY-01 MY01
Kedah Kedah Darul Aman Alor Setar Anak Bukit 1,890,098 9,500 199 K 04 Sungai Petani KDH MY-02 MY02
Kelantan Kelantan Darul Naim Kota Bharu Kota Bharu 1,459,994 15,099 97 D 09 Kota Bharu KTN MY-03 MY03
Negeri Sembilan Negeri Sembilan Darul Khusus Seremban Seri Menanti 997,071 6,686 149 N 06 Seremban NSN MY-05 MY05
Pahang Darul Makmur Pahang Darul Makmur Kuantan Pekan 1,443,365 36,137 40 C 09
03 (Genting)
05 (Cameron) 		Kuantan PHG MY-06 MY06
Perak Darul Ridzuan Perak Darul Ridzuan Ipoh Kuala Kangsar 2,258,428 21,035 107 A 05 Ipoh PRK MY-08 MY07
Perlis Perlis Kangar Arau 227,025 821 277 R 04 Kangar PLS MY-09 MY08
Selangor Selangor Darul Ehsan Shah Alam Klang 5,411,324 8,104 668 B 03 Shah Alam SGR MY-10 MY12
Terengganu Terengganu Darul Iman Kuala Terengganu Kuala Terengganu 1,015,776 13,035 78 T 09 Kuala Terengganu TRG MY-11 MY13

Wilayah Persekutuan[sunting | sunting sumber]

Nama
 Ibu negeri
 Jumlah penduduk[4]
 Keluasan (km²)[5]
 Kepadatan penduduk[6]
 Awalan
nombor plat
 Kod kawasan telefon
 Kotaraya terbesar
 Singkatan
 ISO
 FIPS
Kuala Lumpur Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur Kuala Lumpur 1,627,172 243 6696 W (Dahulu)

V (Kini)

03 Lembah Klang KUL MY-14
Labuan Wilayah Persekutuan Labuan Victoria 85,272 91 937 L 087 Victoria LBN MY-15 MY15
Putrajaya Wilayah Persekutuan Putrajaya Putrajaya 67,964 49 1387 Putrajaya (Dahulu)

F (Kini)

03 – PJY MY-16

Yang di-Pertua Negeri[sunting | sunting sumber]

Nama
 Ibu negeri
 Jumlah penduduk[7]
 Keluasan (km²)[8]
 Kepadatan penduduk[9]
 Awalan
nombor plat
 Kod kawasan telefon
 Kotaraya terbesar
 Singkatan
 ISO
 FIPS
Melaka Melaka Bandaraya Bersejarah Bandaraya Melaka 788,706 1,664 474 M 06 Bandar Melaka MLK MY-04 MY04
Pulau Pinang Pulau Pinang Pulau Mutiara George Town 1,520,143 1,048 1451 P 04 Georgetown PNG MY-07 MY09
Sabah Sabah Negeri Di Bawah Bayu Kota Kinabalu 3,120,040 73,631 42 S 087-089 Kota Kinabalu SBH MY-12 MY16
Sarawak Sarawak Bumi Kenyalang Kuching 2,420,009 124,450 19 Q 081-086 Kuching SWK MY-13 MY11

Premier Sarawak[sunting | sunting sumber]

Nama
 Ibu negeri
 Jumlah penduduk[10]
 Keluasan (km²)[11]
 Kepadatan penduduk[12]
 Awalan
nombor plat
 Kod kawasan telefon
 Kotaraya terbesar
 Singkatan
 ISO
 FIPS
Sarawak Sarawak Bumi Kenyalang Kuching 2,420,009 124,450 19 Q 081-086 Kuching SWK MY-13 MY11

Negeri (Versi Lain)[sunting | sunting sumber]

Bendera negeri Jata negeri Nama Negeri Ibu Negeri Ibu Negeri DiRaja Penduduk[13][14] Saiz Kawasan Keseluruhan (km2)[15] Awalan plat nombor Kod kawasan telefon Singkatan ISO FIPS HDI[16][17] Wilayah Ketua negeri Ketua kerajaan
Flag of Johor.svg
Coat of arms of Johor.svg
 Johor Darul Takzim Johor Bahru Bandar Maharani 3,768,200 19,210 J 07, 06 (Bandar Maharani & Tangkak) JHR MY-01 MY01 0.818 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Kedah.svg
Coat of arms of Kedah.svg
 Kedah Darul Aman Alor Setar Anak Bukit 2,185,900 9,500 K 04 KDH MY-02 MY02 0.802 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Kelantan.svg
Coat of arms of Kelantan.svg
 Kelantan Darul Naim Kota Bharu Kubang Kerian 1,892,200 15,099 D 09 KTN MY-03 MY03 0.772 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Malacca.svg
Coat of arms of Malacca New.svg
 Melaka Bandaraya Bersejarah Bandaraya Melaka — 932,700 1,664 M 06 MLK MY-04 MY04 0.828 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Yang di-Pertua Negeri (Gabenor) Ketua Menteri
Flag of Negeri Sembilan.svg
Coat of arms of Negeri Sembilan.svg
 Negeri Sembilan Darul Khusus Seremban Seri Menanti 1,132,100 6,686 N 06 NSN MY-05 MY05 0.822 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Yang di-Pertuan Besar

(Grand Ruler)

Menteri Besar
Flag of Pahang.svg
Coat of arms of Pahang (Sultan).svg
 Pahang Darul Makmur Kuantan Pekan 1,677,100 36,137 C 09, 03 (Genting Highlands), 05 (Cameron) PHG MY-06 MY06 0.797 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Penang (Malaysia).svg
Coat of arms of Penang.svg
 Pulau Pinang Pulau Mutiara George Town — 1,777,600 1,048 P 04 PNG MY-07 MY09 0.838 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Yang di-Pertua Negeri (Gabenor) Ketua Menteri
Flag of Perak.svg
Coat of arms of Perak.svg
 Perak Darul Ridzuan Ipoh Kuala Kangsar 2,514,300 21,035 A 05 PRK MY-08 MY07 0.809 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Perlis.svg
Coat of arms of Perlis.svg
 Perlis Kangar Arau 254,600 821 R 04 PLS MY-09 MY08 0.799 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Raja Menteri Besar
Flag of Sabah.svg
Coat of arms of Sabah.svg
 Sabah Negeri Di Bawah Bayu Kota Kinabalu — 3,904,700 73,631 S 087–089 SBH MY-12 MY16 0.704 Malaysia Timur (Malaysia Borneo) Yang di-Pertua Negeri (Gabenor) Ketua Menteri
Flag of Sarawak.svg
Coat of arms of Sarawak.svg
 Sarawak Bumi Kenyalang Kuching — 2,818,100 124,450 Q 081–086 SWK MY-13 MY11 0.739 Malaysia Timur (Malaysia Borneo) Yang di-Pertua Negeri (Gabenor) Ketua Menteri
Flag of Selangor.svg
Coat of arms of Selangor.svg
 Selangor Darul Ehsan Shah Alam Klang 6,541,900 8,104 B 03 SGR MY-10 MY12 0.855 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar
Flag of Terengganu.svg
Coat of arms of Terengganu.svg
 Terengganu Darul Iman Kuala Terengganu Kuala Terengganu 1,250,100 13,035 T 09 TRG MY-11 MY13 0.793 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Sultan Menteri Besar

Wilayah Persekutuan (Versi Lain)[sunting | sunting sumber]

Bendera wilayah persekutuan Jata wilayah persekutuan Nama Wilayah Persekutuan Bandar Wilayah Persekutuan Penduduk[18] Saiz Kawasan Keseluruhan (km2)[19] Awalan plat nombor Kod kawasan telefon Singkatan ISO FIPS HDI[20] Wilayah Ketua Wilayah Persekutuan Ketua Kerajaan
Flag of Kuala Lumpur, Malaysia.svg
Seal of Kuala Lumpur
 Wilayah Persekutuan Kuala Lumpur Kuala Lumpur 1,778,400 243 W / V 03 KUL MY-14 0.860 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Yang di-Pertuan Agong Datuk Bandar
Flag of Labuan.svg
Seal of Labuan
 Wilayah Persekutuan Labuan Bandar Victoria 99,400 91 L 087 LBN MY-15 MY15 0.778 Malaysia Timur (Malaysia Borneo) Yang di-Pertuan Agong Perbadanan
Flag of Putrajaya.svg
Coat of arms of Putrajaya.svg
 Wilayah Persekutuan Putrajaya Putrajaya 105,400 49 F 03 PJY MY-16 0.877 Semenanjung Malaysia (Malaysia Barat) Yang di-Pertuan Agong Perbadanan

Saiz Kawasan dan Tarikh Penting[sunting | sunting sumber]

Negara[sunting | sunting sumber]

Bendera Negara Jata Negara
Nama Negara
Saiz Negara
Tarikh Penubuhan Malaysia
Tarikh Penting Lainnya bagi Negara
Flag of Malaysia.svg
Coat of arms of Malaysia.svg
 Malaysia
* Arab: ماليزيا
* Cina: 马来西亚
* Tamil: மலேசியா
Persekutuan Malaysia 		331,497.95 km² [21] /
330,803 km² [22] /
329,847 km² 		16 September 1963 (Malaya / Tanah Melayu + Sarawak dan Borneo Utara (kini Sabah) Bergabung dan Membentuk Persekutuan Malaysia [23][24][25][26][27])
  • 31 Ogos 1957 - 16 September 1963 (Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [28][29][30])
  • 22 Julai 1963 - 16 September 1963 (Tadbir urus diri kepada Sarawak diberikan / Pemerintahan Sendiri Sarawak [31][32][33][34])
  • 31 Ogos 1963 - 16 September 1963 (Sabah Memperoleh pemerintahan sendiri / Pemerintahan Sendiri Borneo Utara (kini Sabah) [35][36][37][38])

Negeri dan Wilayah Persekutuan[sunting | sunting sumber]

  • Tarikh Negeri-Negeri di Semenanjung Malaysia / Malaysia Barat + Negeri-negeri di Borneo Malaysia / Malaysia Timur, yang Menyertai Penubuhan Malaysia dan Tarikh Penubuhan Wilayah Persekutuan:

  • untuk Sabah dan Sarawak selain awamnya disebut sebagai Negeri, juga boleh disebut sebagai Wilayah-wilayah [39]

    [40]
  • Sabah :

    untuk Sabah selain awamnya disebut sebagai Negeri, Sabah Juga boleh disebut Sebagai Wilayah [41][42]

    [43]
  • Sarawak :

    untuk Sarawak selain awamnya disebut sebagai Negeri, Sarawak Juga boleh disebut Sebagai Wilayah [44][45]

    [46]
Bendera Jata
Nama Negeri dan Nama Wilayah Persekutuan
Saiz Negeri dan Saiz Wilayah Persekutuan
Tarikh Menyertai Penubuhan Malaysia + Tarikh Penubuhan Wilayah Persekutuan
Tarikh Penting bagi Negeri dan Wilayah Persekutuan
Flag of Johor.svg
Coat of arms of Johor.svg
 Johor
* Arab: جوهور
* Cina: 柔佛
* Tamil: ஜோகூர்
Johor Darul Takzim 		19,984 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [47][48][49][50][51])
  • 1528 (Kesultanan Johor)
  • 1885 (Perjanjian Anglo – Johor)
  • 14 April 1895 (Perlembagaan Negeri Johor)
  • 1914 (Protektorat British)
  • 31 Januari 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [52][53][54])
Flag of Kedah.svg
Coat of arms of Kedah.svg
 Kedah
* Arab: قدح
* Cina: 吉打
* Tamil: கெடா
Kedah Darul Aman 		9,447 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [55][56][57][58][59])
  • 1909 (Penguasaan British)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [60][61][62])
Flag of Kelantan.svg
Coat of arms of Kelantan.svg
 Kelantan
* Arab: كيلانتان
* Cina: 吉兰丹
* Tamil: கெளந்தன்
Kelantan Darul Naim 		15,100 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [63][64][65][66][67])
  • 1603 (Di Bawah Kawalan Pattani [68])
  • November 1786 (Di Bawah Kawalan Siam [69])
  • 1800 (Kesultanan Kelantan)
  • 1909 (Di Bawah Kawalan British)
  • 8 Disember 1941 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu [70])
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [71][72][73])
Flag of Malacca.svg
Coat of arms of Malacca New.svg
 Melaka
* Arab: ملقا
* Cina: 马六甲
* Tamil: மலாக்கா
Melaka Negeri Bersejarah 		1,650 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [74][75][76][77][78])
  • 1401 - 1500 (Kesultanan Melaka)
  • 24 Ogos 1511 (Dibawah Kawalan Portugis [79][80])
  • 14 Januari 1641 (Dibawah Kawalan Belanda [81])
  • 17 Mac 1824 (Dibawah Kawalan British [82])
  • 11 Januari 1942 (Pendudukan Jepun [83][84])
  • 1 April 1946 (Kemasukan ke Malayan Union [85])
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu [86])
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [87][88][89])
Flag of Negeri Sembilan.svg
Coat of arms of Negeri Sembilan.svg
 Negeri Sembilan
* Arab: نيجري سمبيلان
* Cina: 森美兰州
* Tamil: நெகிரி செம்பிலன்
Negeri Sembilan Darul Khusus 		6,686 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [90][91][92][93][94])
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [95][96][97])
Flag of Pahang.svg
Coat of arms of Pahang (Sultan).svg
 Pahang
* Arab: باهانج
* Cina: 彭亨
* Tamil: பஹாங்
Pahang Darul Makmur 		35,964 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [98][99][100][101][102])
  • 1881 (Kesultanan Moden)
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [103][104][105])
Flag of Perak.svg
Coat of arms of Perak.svg
 Negeri Perak
* Arab: ولاية بيراك
* Cina: 霹雳州
* Tamil: பேராக் மாநிலம்
Perak Darul Ridzuan 		21,006 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [106][107][108][109][110])
  • 1874 (Perjanjian Pangkor)
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [111][112][113])
Flag of Perlis.svg
Coat of arms of Perlis.svg
 Perlis
* Arab: بيرليس
* Cina: 玻璃市
* Tamil: பெர்லிஸ் 		810 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [114][115][116][117][118])
  • 1653 (Penubuhan Kota Sena sebagai ibu negeri Kedah)
  • 1839 (Vassal negeri Siam diperintah oleh Raja Long Krok [119])
  • 20 April 1843 (Kerajaan terbentuk ketika Syed Hussain dilantik sebagai Raja oleh Siam [120])
  • 1 Februari 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [121][122][123])
Flag of Penang (Malaysia).svg
Coat of arms of Penang.svg
 Pulau Pinang
* Arab: بينانج
* Cina: 槟城
* Tamil: பினாங்கு
Pulau Pinang Pulau Mutiara 		1,046.3 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [124][125][126][127][128])
  • 11 Ogos 1786 (Diasaskan oleh Syarikat Hindia Timur British)
  • 1 April 1867 - 1 April 1946 (petempatan selat)
  • 19 Disember 1941 (Pendudukan Jepun)
  • 3 September 1945 (Malayan Union)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [129][130][131])
Flag of Sabah.svg
Coat of arms of Sabah.svg
 Sabah
* Arab: صباح
* Cina: 沙巴
* Tamil: சபா
Sabah Negeri Dibawah Bayu 		73,904 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [132][133][134][135][136][137][138][139])
  • 1401 - 1500 (Ditubuhkan di bawah Empayar Brunei)
  • 1882 (British Borneo Utara)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 15 Julai 1946 (Tanah jajahan mahkota Britain)
  • 31 Ogos 1963 (Memperoleh pemerintahan sendiri / Pemerintahan Sendiri Borneo Utara (kini Sabah) [140][141][142][143])
Flag of Sarawak.svg
Coat of arms of Sarawak.svg
 Sarawak
* Arab: ساراواك
* Cina: 砂拉越
* Tamil: சரவாக்
Sarawak Bumi Kenyalang 		124,450 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [144][145][146][147][148][149][150][151])
  • 1841 (Raj Sarawak)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1 Julai 1946 (Jajahan mahkota)
  • 22 Julai 1963 (Tadbir urus diri diberikan / Pemerintahan Sendiri Sarawak [152][153][154][155])
Flag of Selangor.svg
Coat of arms of Selangor.svg
 Selangor
* Arab: سيلانجور
* Cina: 雪兰莪
* Tamil: சிலாங்கூர்
Selangor Darul Eshan 		8,104 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [156][157][158][159][160])
  • 1895 (Gabungan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [161][162][163])
Flag of Terengganu.svg
Coat of arms of Terengganu.svg
 Terengganu
* Arab: تيرينجانو
* Cina: 登嘉楼
* Tamil: தெரெங்கானு
Terengganu Darul Iman 		12,955 km² 16 September 1963 (Bersekutu sebagai sebahagian daripada Malaysia [164][165][166][167][168])
  • 1909 (Di Bawah Kawalan British)
  • 1942 (Pendudukan Jepun)
  • 1948 (Kemasukan ke Persekutuan Tanah Melayu)
  • 31 Ogos 1957 (Kemerdekaan sebagai sebahagian daripada Persekutuan Tanah Melayu / Kemerdekaan Persekutuan Tanah Melayu [169][170][171])
Flag of Kuala Lumpur, Malaysia.svg
Seal of Kuala Lumpur.svg
 Kuala Lumpur
* Arab: كوالا لمبور
* Cina: 吉隆坡
* Tamil: கோலா லம்பூர் 		243.65 km² 1 Februari 1974 (Dipindahkan dari Selangor ke bidang kuasa persekutuan)
  • 1857 (Penubuhan Bandar [172])
  • 1 Februari 1972 (Mendapat Status bandar)
Flag of Labuan.svg
Seal of Labuan.svg
 Labuan
* Arab: لابوان
* Cina: 纳闽
* Tamil: லாபுவான் 		91 km² 16 April 1984 (Dipindahkan dari Sabah ke bidang kuasa persekutuan)
  • 16 April 1984 (Dipindahkan dari Sabah ke bidang kuasa persekutuan)
Flag of Putrajaya.svg
Coat of arms of Putrajaya.svg
 Putrajaya
* Arab: بوتراجايا
* Cina: 布城
* Tamil: புத்ராஜெய 		49 km² 1 Februari 2001 (Dipindahkan dari Selangor ke bidang kuasa persekutuan)
  • 1921 (Kali Pertama Dihuni)
  • 19 Oktober 1995 (Bandar terancang ditubuhkan)

Pemulihan status Sabah dan Sarawak[sunting | sunting sumber]

Rencana utama: Perjanjian Malaysia

2019[sunting | sunting sumber]

Bersempena dengan perayaan Hari Malaysia pada tahun 2018 di bawah pemerintahan Pakatan Harapan (PH) yang baharu, Perdana Menteri Mahathir Mohamad telah berjanji untuk memulihkan status Sabah dan Sarawak di Persekutuan Malaysia yang sesuai dengan Perjanjian Malaysia, dengan mengubah "status mereka dari hanya sebuah negeri menjadi rakan setara negeri-negeri Tanah Melayu".[173][174] Walaupun status kedua-dua entiti tersebut ditentukan dengan jelas dalam Artikel I, Perjanjian Malaysia 1963 sebagai 'negeri' yang akan disatukan dengan negeri-negeri yang ada di Persekutuan Tanah Melayu.[175] Namun, melalui proses pindaan, rang undang-undang tersebut gagal disahkan berikutan kegagalan untuk mendapatkan sokongan majoriti dua pertiga (148 undi) di Parlimen dengan hanya 138 yang setuju dengan langkah tersebut sementara 59 menolak dari pengundian.[176][177][178] Walaupun begitu, kerajaan persekutuan Malaysia bersetuju untuk mengkaji semula perjanjian tahun 1963 untuk memperbaiki pelanggaran perjanjian dengan "Jawatankuasa Kabinet Khas Untuk Mengkaji Perjanjian Malaysia" dan mengarahkan Pasukan Petugas Khas (Taskforce MA63) untuk menyiapkan laporan akhir mengenai perjanjian 1963 sebelum Tarikh 31 Ogos 2019.[179][180]

2021[sunting | sunting sumber]

Majlis Khas Mengenai Perjanjian Malaysia 1963 (MKMA63) telah bersetuju dengan cadangan pindaan membabitkan Perkara 1(2) serta Perkara 160(2) Perlembagaan Persekutuan yang akan mengembalikan status Sabah dan Sarawak sebagai rakan sekutu Semenanjung.[181][182]

2023[sunting | sunting sumber]

Premier Sarawak Tan Sri Abang Johari Tun Openg dan Perdana Menteri Malaysia Datuk Seri Anwar Ibrahim, telah bekerja sama dalam menyelesaikan sebahagian besar perkara yang ada dalam Perjanjian Malaysia 1963, seperti pada memberikan tempat untuk Sarawak dan juga Sabah dalam Lembaga Hasil Dalam Negeri dan beliau juga Berkata

Abang Johari berkata keputusan Anwar untuk bersetuju dengan wakil Sarawak dalam Lembaga Hasil Dalam Negeri adalah contoh hak Sarawak diperoleh semula.

[183][184][185], dan Ketua Menteri Sabah Datuk Seri Hajiji Noor, juga bekerja sama dengan Anwar Ibrahim, dalam menyelesaikan sebahagian besar perkara yang ada dalam Perjanjian Malaysia 1963, seperti pada Dewan undangan negeri meluluskan dua rang undang-undang - Rang Undang-undang Negeri untuk bekalan gas, dan Suruhanjaya Tenaga Sabah, yang dimana beliau ada berkata

Beliau berkata kelulusan rang undang-undang ini akan membantu Sabah menjana lebih banyak hasil dan merupakan usaha untuk menuntut semula hak di bawah Perjanjian Malaysia 1963 (MA63).

[186][187], Sarawak dan juga Sabah, juga percaya, bahawa Kerajaan Persekutuan, memiliki kemahuan dan hasrat, untuk menyelesaikan perkara perkara yang ada di dalam MA63 [188][189], dan juga adanya peningkatan Gerak Khas Tahunan kepada Sarawak dan Sabah [190].

Tadbir urus[sunting | sunting sumber]

Malaysia dan Bendera negeri di Putra Square, Putrajaya
sebuah Bangunan yang dimiliki oleh Dewan Undangan Negeri Sarawak

Sembilan negeri Melayu diketuai oleh seorang Raja turun-temurun selaku ketua negeri diiringi seorang Menteri Besar eksekutif sebagai ketua kerajaan yang bertanggungjawab politik. Raja-raja Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Perak, Selangor dan Terengganu bergelar Sultan. Ketua negeri terpilih Negeri Sembilan memegang satu-satunya gelaran Melayu Yang di-Pertuan Besar, manakala Raja Perlis sekadar bergelar Raja. Yang di-Pertuan Agong selaku ketua negara persekutuan dipilih (sebenarnya dikitarkan) di kalangan sembilan raja untuk sepenggal lima tahun. Bekas penempatan dan jajahan mahkota British iaitu Pulau Pinang, Melaka, Sabah dan Sarawak, setiap satunya diketuai seorang Gabenor pada nama lantikan persekutuan, iaitu Yang di-Pertua Negeri, diiringi Ketua Menteri sebagai ketua kerajaan eksekutif.

Setiap negeri bersistem perundangan ekadewan iaitu Dewan Undangan Negeri (DUN). Ahli-ahli DUN diundi dari kawasan pengundian satu ahli yang ditetapkan berasaskan kependudukan. Ketua Menteri lantikan Ketua Negeri biasanya merupakan pemimpin parti majoriti peringkat negeri. Satu penggal di DUN adalah lima tahun, melainkan perhimpunan dibubarkan awal oleh ketua negeri atas nasihat Ketua Menteri. Biasanya, DUN di Semenanjung Malaysia dibubarkan sempena pembubaran parlimen persekutuan, agar pilihan raya negeri diadakan serentak dengan pilihan raya parlimen. Namun demikian, ketua negeri memegang kuasa budi bicara bagi membubarkan DUN.

Setiap negeri menghantar dua wakil ke Dewan Negara, iaitu dewan pertuanan parlimen persekutuan.

Sebagai sebuah negara persekutuan, kerja tadbir urus Malaysia diagih-agihkan antara kerajaan persekutuan dan negeri. Tanggungjawab tertentu kerajaan-kerajaan persekutuan dan negeri disenaraikan dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Malaysia. Secara teori, mana-mana perihal yang tidak ditentukan dalam Jadual Kesembilan boleh digubal undang-undang di peringkat negeri. Namun, pakar undang-undang mengibaratkan hal sebegini sebagai (pauper's bequest) skop perihal yang begitu luas dalam Jadual Kesembilan. Mahkamah secara amnya mengutamakan tafsiran luas mengenai isi kandungan Jadual Kesembilan, maka mengurangkan bilangan hal-hal yang mungkin belum diliputi. Jadual Kesembilan jelas menyenaraikan hal-hal berikut yang boleh digubal oleh undang-undang negeri: pegangan tanah, agama Islam dan kerajaan tempatan.[191] Sabah dan Sarawak mempunyai kuasa tambahan sebagai sebahagian terma-terma penyertaan Malaysia, seperti kawalan imigrasi.

Parlimen Malaysia dibenarkan menggubal undang-undang tanah, agama Islam dan kerajaan tempatan untuk memastikan keseragaman undang-undang antara semua negeri, ataupun atas permintaan DUN berkenaan. Undang-undang yang dipersoalkan juga mesti diluluskan oleh DUN, kecuali bagi perihal berkenaan undang-undang tanah tertentu. Perihal bukan Islam yang berada dalam skop negeri boleh juga digubal undang-undang di peringkat persektuan untuk tujuan mematuhi kewajipan perjanjian Malaysia.[192]

Pemerintahan (versi lain)[sunting | sunting sumber]

Pemerintahan negeri dibahagikan antara kerajaan pusat dan kerajaan negeri, sementara wilayah persekutuan secara langsung ditadbir oleh kerajaan persekutuan.[193] Tanggungjawab khusus kerajaan pusat dan negeri disenaraikan dalam Jadual Kesembilan Perlembagaan Malaysia. Secara teorinya, setiap perkara yang tidak dinyatakan dalam Jadual Kesembilan dapat diundangkan oleh masing-masing negara. Walau bagaimanapun, para sarjana undang-undang pada awamnya menganggap ini sebagai "pewarisan orang miskin" kerana ruang lingkup besar pada perkara yang disenaraikan dalam Jadual Kesembilan. mahkamah sendiri secara amnya memilih penafsiran yang luas mengenai bahasa Jadual Kesembilan, sehingga menghadkan jumlah kemungkinan subjek yang tidak dilindungi. Jadual Kesembilan secara khusus menyenaraikan perkara-perkara berikut sebagai perkara yang hanya dapat diundangkan oleh negara: penguasaan tanah, agama Islam, dan pemerintah daerah.[194][195]

Sembilan negeri semenanjung, berdasarkan sejarah kerajaan Melayu, dikenali sebagai negeri-negeri Melayu. Setiap negeri Melayu mempunyai pemerintah turun-temurun sebagai ketua negara dan seorang eksekutif Ketua Menteri atau "Menteri Besar" sebagai ketua kerajaan yang bertanggungjawab secara politik. Raja-raja di negeri Johor, Kedah, Kelantan, Pahang, Negeri Perak, Selangor dan Terengganu diberi gelaran dan digayakan sebagai Sultan. penguasa elektif di Negeri Sembilan memegang gelaran Yang di-Pertuan Besar, sedangkan penguasa di Perlis diberi gelaran Raja. Ketua negara persekutuan, Yang di-Pertuan Agong (biasanya disebut sebagai King dalam bahasa Inggeris) terpilih (de facto diputar) antara sembilan pemerintah untuk menjalani penggal 5 tahun.[196][197] Bekas penempatan dan jajahan mahkota British di negeri Pulau Pinang dan negeri Melaka (kedua-dua semenanjung) serta wilayah Sabah dan wilayah Sarawak (kedua-duanya di Borneo) masing-masing mempunyai Gabenor bergelar yang (digayakan sebagai Yang di-Pertua Negeri) yang dilantik oleh Yang di-Pertuan Agong dan Ketua Menteri eksekutif atau Ketua Menteri.

Sabah dan Sarawak mempunyai kuasa tambahan terhadap kawalan imigresen mereka sebagai sebahagian daripada Perjanjian 20 Perkara Sabah dan Perjanjian 18 Perkara Sarawak yang disusun oleh masing-masing negeri, ketika mereka, bersama-sama dengan Persekutuan Tanah Melayu dan Singapura, membentuk persekutuan Malaysia. Mereka mempunyai polisi dan kawalan imigresen yang berasingan dan status tempat tinggal yang unik.[198] Pasport diperlukan walaupun bagi warga Semenanjung untuk perjalanan antara wilayah di Malaysia Borneo dan negeri di Semenanjung Malaysia, atau antara kedua-dua wilayah dalam Malaysia Borneo, namun mereka yang melakukan lawatan sosial / perniagaan sehingga tiga bulan dibenarkan untuk menunjukkan MyKad atau sijil kelahiran dan dapatkan borang cetakan khas sebagai ganti pasport.

Setiap negeri memiliki badan perundangan unicameral yang disebut Dewan Undangan Negeri (DUN). Anggota DUN dipilih dari kawasan pilihan raya tunggal berdasarkan jumlah penduduk. Pemimpin negeri dengan parti majoriti di DUN biasanya dilantik sebagai Ketua Menteri oleh Raja atau Gabenor. Jangka masa anggota DUN ialah lima tahun kecuali jika dewan dibubarkan lebih awal oleh Raja atau Gabenor atas nasihat Ketua Menteri. Biasanya, DUN negeri-negeri di Semenanjung Malaysia dibubarkan bersamaan dengan pembubaran parlimen persekutuan, agar pilihan raya negeri berjalan serentak dengan pilihan raya parlimen. Walau bagaimanapun, Raja dan Gabenor mempunyai kuasa budi bicara dalam menolak persetujuan untuk membubarkan DUN. Setiap negeri menghantar dua senator yang dipilih oleh DUN ke Dewan Negara (Senat), majelis tinggi parlimen persekutuan.

Parlimen Malaysia dibenarkan untuk membuat perundangan mengenai masalah tanah, agama Islam dan pemerintah daerah untuk menetapkan undang-undang yang seragam antara negeri-negeri yang berlainan, atau atas permintaan dewan undangan negeri yang bersangkutan. Undang-undang yang dimaksud juga harus disahkan oleh DUN juga, kecuali dalam hal-hal yang berkaitan dengan undang-undang tanah tertentu. Isu-isu bukan Islam yang berada di bawah bidang kuasa negeri juga boleh diundangkan di peringkat persekutuan untuk tujuan mematuhi kewajiban perjanjian Malaysia.[199] Setiap negeri kemudian dibahagikan kepada Daerah, yang kemudian dibahagikan kepada Mukim. Di daerah Sabah dan Sarawak dikelompokkan ke dalam "Bahagian".[200]

3 wilayah persekutuan dibentuk untuk tujuan yang berbeza: Kuala Lumpur ialah ibu negara, Putrajaya ialah pusat pentadbiran kerajaan persekutuan, dan Labuan berfungsi sebagai pusat kewangan luar pesisir. Kuala Lumpur dan Putrajaya diserahkan dari Negeri Selangor, sementara Labuan diserahkan dari Negeri (sekarang Wilayah) Sabah. Wilayah-wilayah persekutuan tersebut berada di bawah bidang kuasa Kementerian Wilayah Persekutuan, dan Parlimen Malaysia membuat perundangan mengenai semua perkara yang berkaitan dengan wilayah persekutuan tersebut. Setiap wilayah persekutuan memilih perwakilan dari konstituensi anggota tunggal yang diambil berdasarkan populasi ke Dewan Rakyat (Dewan Perwakilan) di Parlimen. Yang di-Pertuan Agong melantik senator untuk mewakili wilayah-wilayah persekutuan di Dewan Negara; Kuala Lumpur mempunyai dua senator, sementara Putrajaya dan Labuan masing-masing mempunyai satu senator.

Kerajaan tempatan untuk wilayah persekutuan tersebut berbeza-beza: Kuala Lumpur ditadbir oleh Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (Dewan Bandaraya Kuala Lumpur; DBKL), diketuai oleh seorang datuk bandar yang dilantik, sementara itu Putrajaya ditadbir oleh Perbadanan Putrajaya (Perbadanan Putrajaya) dan Labuan ditadbir oleh Perbadanan Labuan (Perbadanan Labuan); setiap syarikat diketuai oleh seorang ketua.

Sabah dan Sarawak[sunting | sunting sumber]

Wilayah-wilayah (sebelum ini Negeri-negeri) Sabah dan Sarawak bergabung dengan negeri-negeri yang ada pada Persekutuan Tanah Melayu dan Singapura, mengikut Perjanjian Malaysia pada tahun 1963 untuk membentuk sebuah negara yang merdeka iaitu Malaysia.[201] Perwakilan dari Sabah dan Sarawak menuntut tahap autonomi yang lebih tinggi sebagai sebahagian daripada tawar-menawar yang termasuk dalam Perjanjian 20 Perkara Sabah dan Perjanjian 18 Perkara Sarawak masing-masing. Telah juga dinyatakan bahawa Sabah dan Sarawak mempunyai status yang sama dengan Tanah Melayu secara keseluruhan, namun Perlembagaan Malaysia telah menyenaraikan kedua-dua entiti ini sebagai hanya 2 dari 13 negeri Malaysia,[202] mencadangkan status yang setara dengan negeri-negeri di Tanah Melayu. walau bagaimanapun Sabah dan Sarawak masih mempunyai tahap autonomi yang lebih tinggi berbanding dengan negeri-negeri di semenanjung pada kawasan, seperti imigresen, beberapa kawalan terhadap hasil negeri dan kuasa perundangan terhadap tanah dan pemerintah tempatan.[203]

Galeri peta Malaysia[sunting | sunting sumber]

  • Malaysia location map with districts.svg
  • West Malaysia location map with districts.svg
  • East Malaysia location map with districts.svg
  • Malaysia location map.svg
  • West Malaysia location map.svg
  • East Malaysia location map.svg

Wilayah-wilayah berkaitan[sunting | sunting sumber]

Rencana utama: Singapura di Malaysia

Singapura dan Brunei[sunting | sunting sumber]

Singapura adalah sebuah negara dalam Malaysia dari pembentukan Malaysia pada Tarikh 16 September 1963 sehingga Dikeluarkan dari Persekutuan pada Tarikh 9 Ogos 1965. Semasa Singapura di Malaysia, Singapura memiliki otonomi di bidang pendidikan dan buruh dan merupakan negeri terkecil di Malaysia berdasarkan saiz keluasan daratan.[204]

Brunei dijemput untuk bergabung dengan Persekutuan tetapi memutuskan untuk tidak bergabung pada akhirnya kerana beberapa isu, seperti status Sultan Brunei di Malaysia, pembahagian minyak Brunei (Royalti) , dan tekanan dari kumpulan pembangkang yang membuat Pemberontakan Brunei.

Lihat juga[sunting | sunting sumber]

Lihat Juga Ini[sunting | sunting sumber]

Catatan[sunting | sunting sumber]

  1. ↑  Kod MY10 tidak digunakan dalam FIPS 10-4 tetapi pernah digunakan untuk FIPS 10-3[205] (for Sabah)
  2. ↑  Wilayah bernama bahasa rasmi dalam kedua-dua senarai kod FIPS 10-4 dan ISO 3166-2:MY[206]
  3. ↑  Wilayah Persekutuan bertakrif wilayah Kuala Lumpur dan Putrajaya. Digunakan oleh FIPS sahaja

Rujukan[sunting | sunting sumber]

  1. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  2. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  3. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  4. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  5. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  6. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  7. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  8. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  9. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  10. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. iv. Dicapai pada 2011-01-24.
  11. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  12. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Dicapai pada 2011-01-24.
  13. ^ name="pmr.penerangan.gov.my"
  14. ^ "Population of States from Ministry of Statistics". Ministry of Statistics , Malaysia. 2019. Dicapai pada 4 December 2019.
  15. ^ "Laporan Kiraan Permulaan 2010". Jabatan Perangkaan Malaysia. m/s. 27. Diarkibkan daripada yang asal pada 27 Disember 2010. Dicapai pada 24 Januari 2011.
  16. ^ name="HDI"
  17. ^ "Subnational Human Development Index (2.1) [Malaysia]". Global Data Lab of Institute for Management Research, Radboud University. Dicapai pada 1 November 2020.
  18. ^ name="pmr.penerangan.gov.my"
  19. ^ name="2010 stats"
  20. ^ name="HDI"
  21. ^ https://ms.wikipedia.org/wiki/Malaysia
  22. ^ https://www.britannica.com/place/Malaysia
  23. ^ name="am001"
  24. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  25. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  26. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  27. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  28. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  29. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  30. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  31. ^ name="tna"
  32. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  33. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  34. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  35. ^ name="tna"
  36. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  37. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  38. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  39. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  40. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  41. ^ https://www.bharian.com.my/berita/nasional/2021/04/806836/sabah-tetap-mahu-tuntutan-ma63-ditunaikan
  42. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  43. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  44. ^ https://www.sinarharian.com.my/article/131504/BERITA/Nasional/[DIKEMASKINI]-MA63-Semua-tuntutan-Sarawak-dinilai-secara-adil
  45. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/terma-wilayah-permulaan-terbaik-untuk-kembalikan-semangat-ma63-fadillah-292662
  46. ^ https://www.malaysianow.com/wacana/2021/04/11/makna-di-sebalik-istilah-wilayah-sarawak-dan-sabah/
  47. ^ name="am001"
  48. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  49. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  50. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  51. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  52. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  53. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  54. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  55. ^ name="am001"
  56. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  57. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  58. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  59. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  60. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  61. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  62. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  63. ^ name="am001"
  64. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  65. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  66. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  67. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  68. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/835/5/BAB_2.pdf
  69. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/835/5/BAB_2.pdf
  70. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/72e9ebe6-7a0f-4512-aa48-3da99d598525
  71. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  72. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  73. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  74. ^ name="am001"
  75. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  76. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  77. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  78. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  79. ^ name="Headrick2010"
  80. ^ . m/s. 63. Text "harvp" ignored (bantuan); Text "Headrick" ignored (bantuan); Text "2010" ignored (bantuan); Missing or empty |title= (bantuan)
  81. ^ https://web.archive.org/web/20180815091128/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/melaka-jatuh-ke-tangan-belanda/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print
  82. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/5005d886-9c27-421e-a22d-44fb5965350c
  83. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_2013-07-19_162143.html
  84. ^ http://studentsrepo.um.edu.my/428/2/BAB1.pdf
  85. ^ https://web.archive.org/web/20180815131618/http://hids.arkib.gov.my/peristiwa/-/asset_publisher/WAhqbCYR9ww2/content/penubuhan-malayan-union/pop_up?_101_INSTANCE_WAhqbCYR9ww2_viewMode=print
  86. ^ http://eresources.nlb.gov.sg/history/events/72e9ebe6-7a0f-4512-aa48-3da99d598525
  87. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  88. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  89. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  90. ^ name="am001"
  91. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  92. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  93. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  94. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  95. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  96. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  97. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  98. ^ name="am001"
  99. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  100. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  101. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  102. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  103. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  104. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  105. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  106. ^ name="am001"
  107. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  108. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  109. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  110. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  111. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  112. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  113. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  114. ^ name="am001"
  115. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  116. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  117. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  118. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  119. ^ https://perlisroyalty.perlis.gov.my/index.php/ms/sejarah/kewujudan-perlis
  120. ^ https://perlisroyalty.perlis.gov.my/index.php/ms/sejarah/institusi-beraja
  121. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  122. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  123. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  124. ^ name="am001"
  125. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  126. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  127. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  128. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  129. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  130. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  131. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  132. ^ name="am001"
  133. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  134. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  135. ^ https://web.archive.org/web/20121114081253/http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1963/35/pdfs/ukpga_19630035_en.pdf
  136. ^ name="Agreement relating to Malaysia"
  137. ^ the Governments of the United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore (1963). Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore. m/s. 1. Unknown parameter |wslink= ignored (bantuan)
  138. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  139. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  140. ^ name="tna"
  141. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  142. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  143. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  144. ^ name="am001"
  145. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  146. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  147. ^ https://web.archive.org/web/20121114081253/http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1963/35/pdfs/ukpga_19630035_en.pdf
  148. ^ name="Agreement relating to Malaysia"
  149. ^ Governments of United Kingdom of Great Britain; Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak & Singapore (1963). Agreement relating to Malaysia between United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland, Federation of Malaya, North Borneo, Sarawak and Singapore. m/s. 1. Unknown parameter |wslink= ignored (bantuan)CS1 maint: multiple names: authors list (link)
  150. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  151. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  152. ^ name="tna"
  153. ^ "The National Archives DO 169/254 (Constitutional issues in respect of North Borneo and Sarawak on joining the federation)". The National Archives. 1961–1963. Dicapai pada 23 April 2015.CS1 maint: date format (link)
  154. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  155. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  156. ^ name="am001"
  157. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  158. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  159. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  160. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  161. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  162. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  163. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  164. ^ name="am001"
  165. ^ "No.10760: Agreement relating to Malaysia" (pdf). United Nations Treaty Collection. United Nations. Julai 1963. Dicapai pada 2010-07-29. Unknown parameter |dead-url= ignored (bantuan)
  166. ^ "salinan arkib". Diarkibkan daripada yang asal pada 2019-12-03. Dicapai pada 2021-08-31.
  167. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  168. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  169. ^ https://web.archive.org/web/20180818084219/http://www.arkib.gov.my/en/web/guest/pengisytiharan-kemerdekaan-tanah-melayu
  170. ^ https://www.astroawani.com/berita-malaysia/kenapa-perlu-membezakan-semangat-31-ogos-dan-16-september-317829
  171. ^ https://satuberita.my/index.php/2021/08/31/buta-sejarah-atau-ingin-cetus-sentimen-anti-persekutuan/
  172. ^ http://www.britishpathe.com/video/malaya-celebrates
  173. ^ Stephanie Lee; Fatimah Zainal (16 September 2018). "Sabah, Sarawak to be restored as equal partners forming Malaysia, says Dr M". The Star. Dicapai pada 17 September 2018.
  174. ^ "Sabah, Sarawak to be restored as equal partners forming Malaysia, not just component states, says PM Mahathir". The Star/Asia News Network. The Straits Times. 16 September 2018. Diarkibkan daripada yang asal pada 17 September 2018. Dicapai pada 17 September 2018.
  175. ^ "Malaysia Agreement" (PDF). United Nations Treaty Collection. 1963. Dicapai pada 18 April 2019.
  176. ^ Adam Aziz (9 April 2019). "No two-thirds majority for Bill to make Sabah, Sarawak equal partners". The Edge Markets. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  177. ^ Yiswaree Palansamy (9 April 2019). "Pakatan's Federal Constitution amendment on Sabah, Sarawak foiled". The Malay Mail. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  178. ^ "Status of Sabah, Sarawak stays". Bernama. Daily Express. 10 April 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 10 April 2019. Dicapai pada 10 April 2019.
  179. ^ "MA63: Seven issues resolved, 14 need further discussion, says PM's Office". Bernama. The Malay Mail. 19 August 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 19 August 2019. Dicapai pada 22 August 2019.
  180. ^ "Seven MA63 issues resolved". Bernama. Daily Express. 20 August 2019. Diarkibkan daripada yang asal pada 20 August 2019. Dicapai pada 22 August 2019.
  181. ^ https://www.sinarharian.com.my/article/167762/BERITA/Nasional/Majlis-MA63-setuju-pindaan-status-Sabah-Sarawak-sebagai-rakan-sekutu
  182. ^ Pindaan Perlembagaan berkaitan MA63 diluluskan
  183. ^ "Abang Johari thanks Anwar-led federal govt for willing to cooperate with Sarawak in MA63 matters". www.malaymail.com (dalam bahasa Inggeris). Malay Mail (Malaysia). 26 Januari 2023. Dicapai pada 27 Januari 2023. Premier Datuk Patinggi Tan Sri Abang Johari Openg has expressed gratitude to the present federal government under the leadership of Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim for their willingness to cooperate with Sarawak in matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63).
  184. ^ PM Anwar Resolving MA63
  185. ^ JUDE TOYAT (26 Januari 2023). "Abg Jo thanks Anwar-led federal govt for willing to cooperate with Sarawak in MA63 matters". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Premier Datuk Patinggi Tan Sri Abang Johari Tun Openg has expressed gratitude to the present federal government under the leadership of Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim for their willingness to cooperate with Sarawak in matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63).
  186. ^ STEPHANIE LEE (10 Januari 2023). "Hajiji: New State Bills for gas supply, state energy commission will help drum up revenue for Sabah". www.thestar.com.my (dalam bahasa Inggeris). The Star (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Chief Minister Datuk Seri Hajiji Noor tabled the bill before 43 state assemblymen in the special sitting held.
  187. ^ Isu MA63 lulus di fasa Perbincangan, dan kini dalam Fasa Pelaksanaan
  188. ^ Izwan Abdullah (20 Januari 2023). "Sabah yakin kepemimpinan PM selesai isu tertunggak MA63". www.bharian.com.my. Berita Harian (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. "Kita berharap dapat bekerjasama dengan Kerajaan Persekutuan bagi memastikan semua tuntutan kita diselesaikan sepenuhnya," katanya dalam satu kenyataan selepas menghadiri mesyuarat Majlis Tindakan Pelaksanaan MA63 (MTPMA63) di Kuching, Sarawak, hari ini.(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  189. ^ Malay Mail (25 Januari 2023). "Sarawak premier confident PM Anwar will resolve MA63 issues". www.theborneopost.com (dalam bahasa Inggeris). The Borneo Post (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Sarawak Premier Tan Sri Abang Johari Openg today said that he is confident Prime Minister Datuk Seri Anwar Ibrahim will do his best to fulfill matters relating to the Malaysia Agreement 1963 (MA63) as requested by Sarawak and Sabah.
  190. ^ COWEN LINCH (20 Januari 2023). "Geran khas tahunan kepada Sarawak, Sabah dinaikkan". www.utusan.com.my. Utusan Malaysia (Malaysia). Dicapai pada 27 Januari 2023. Pada peringkat awal, katanya, Kerajaan Persekutuan akan meningkatkan pemberian kepada RM300 juta untuk Sarawak dan RM260 juta untuk Sabah.(dalam bahasa Bahasa Melayu)
  191. ^ Wu, Min Aun & Hickling, R. H. (2003). Hickling's Malaysian Public Law, pp. 64–65. Petaling Jaya: Pearson Malaysia. ISBN 983-74-2518-0.
  192. ^ Wu & Hickling, pp. 65–66.
  193. ^ "Federal Territories and State Governments". Malaysia.gov.my. Diarkibkan daripada yang asal pada 11 Mei 2011. Dicapai pada 21 September 2010.
  194. ^ name="public law"
  195. ^ Wu, Min Aun & Hickling, R. H. (2003). Hickling's Malaysian Public Law, pp. 64–66. Petaling Jaya: Pearson Malaysia. ISBN 983-74-2518-0.
  196. ^ name="state.gov"
  197. ^ "Malaysia". State.gov. 14 July 2010. Dicapai pada 14 September 2010.
  198. ^ "NRD: 'H' indicates holder is a Sabahan | Daily Express Newspaper Online, Sabah, Malaysia". Dailyexpress.com.my. 5 Jun 2010. Diarkibkan daripada yang asal pada 21 Jun 2011. Dicapai pada 14 September 2010.
  199. ^ name="public law"
  200. ^ "Malaysia Districts". Statoids.com. Dicapai pada 3 November 2010.
  201. ^ Shad Saleem Faruqi (8 September 2010). "From Malaya to Malaysia". The Star (Malaysia). Diarkibkan daripada yang asal pada 19 February 2013. Dicapai pada 25 April 2012.
  202. ^ name="thestar"
  203. ^ name="thestar"
  204. ^ "Government Gazette". State of Singapore. Extraordinary. (G.N. 55). (1962, August 17). Singapore: [s.n.], p. 1093. (Call No.: RCLOS 959.57 SGG). Retrieved August 27, 2016.
  205. ^ USAid Geocode
  206. ^ MaxMind GeoIP

Pautan luar[sunting | sunting sumber]

Diambil daripada "https://ms.wikipedia.org/w/index.php?title=Negeri_dan_Wilayah_Persekutuan_di_Malaysia&oldid=5769852"